چشم‌انداز روشن اوراق ارزی برای صنایع
به گزارش جهان صنعت نیوز: در حال حاضر صنایع مختلف کشور از کمبود منابع برای به ثمر رساندن پروژه‌های توسعه‌ای رنج می‌برند و بر همین اساس، طرح تازه بانک مرکزی می‌تواند خبر خوبی برای آنها تلقی شود. با این حال اما گفته می‌شود موانع زیادی در مسیر موفقیت این اوراق قرار دارد که از جمله آن می‌توان به نوسانات مکرر نرخ دلار در اقتصاد ایران اشاره کرد. احمد اشتیاقی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» این طرح را بسیار مفید ارزیابی کرده اما تاکید می‌کند بانک مرکزی برای جلوگیری از تکرار خلف وعده‌های گذشته در زمینه پیش‌فروش سکه در سال ۹۶ و بدحسابی در زمان جهش‌های ارزی، باید به خریداران اوراق ارزی تضمین دهد که این اوراق را با دلار تسویه خواهد کرد. او معتقد است در این صورت می‌توان امیدوار بود با ورود دلارهای خاموش به چرخه اقتصادی، رنج صنایع از نبود منابع مالی پایان یابد.
اوایل خرداد ماه بانک مرکزی به طور رسمی اعلام کرد که برای نخستین‌بار، طرح انتشار اوراق ارزی را در دستور کار قرار داده است. چندی بعد رییس کل بانک مرکزی در تشریح سازوکار این اوراق دولتی جدید گفته بود انتشار اوراق ارزی پروژه‌ای است، یعنی پروژه‌ای برای این اوراق تعریف می‌شود که هم درآمد ارزی و هم بازده قابل قبول داشته باشد تا بتواند بازپرداخت را هم ارزی انجام دهد. علی صالح‌آبادی درباره سود اوراق ارزی هم گفته بود این اوراق ارزی در قالب پروژه‌ای تعریف شده است، یعنی نخست پروژه تعریف و سپس اوراق ارزی برای تامین مالی آن پروژه منتشر می‌شود. با توجه به اینکه اوراق ارزی به صورت پروژه‌ای و برای تامین مالی شرکت‌ها منتشر می‌شوند می‌توان پیش‌بینی کرد که صنایع صادراتی بورسی در ردیف اول هدف سرمایه‌گذاری این پروژه‌ها باشند. در سال‌های اخیر هرازگاهی اخباری مبنی بر انتشار اوراق ارزی توسط بانک مرکزی منتشر شده و هر بار هم به دلایل مختلف این طرح به سرانجام نرسیده است. در روزهای اخیر هم طرح این موضوع باعث واکنش‌های مختلفی از سمت فعالان و نخبگان اقتصادی شده است. اوراق ارزی به شکل ساده، نوعی از اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. این طور که پیداست سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار دارد. نهاد ناشر تضمین می‌دهد که در تاریخ سررسید اوراق، میزان تغییرات ارزش دلار را به قیمت روز محاسبه کرده و مابه‌التفاوت زمان انتشار و سررسید را به خریدار پرداخت کند. در کنار این، سود مشخصی هم برای این اوراق مشخص می‌شود. البته تاکنون بانک مرکزی اطلاعات دقیقی در رابطه با جزئیات این اوراق ارائه نکرده است و توضیح یادشده صرفا الگوی کلی اوراق ارزی در ادبیات اقتصاد است. برخی گمانه‌زنی‌ها از سود ۱۰ درصد برای این اوراق حکایت می‌کنند. با توجه به اینکه تامین منابع مالی مورد نیاز پروژه‌های زیرساختی، زیربنایی و توسعه‌ای از دغدغه‌های اصلی دولت در شرایط کنونی است، بنابراین اهمیت انتشار اوراق بهادار به ویژه انتشار اوراق ارزی با هدف جذب سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین مدیریت ارزی کشور، بیش از پیش نمود پیدا می‌کند. مزیت انتشار اوراق برای خریداران، کسب سود متناسب با تغییرات بازار دلار است. نفع این ابزار، برای شرکت‌ها و نهادهای ناشر، تامین منابع لازم بدون نهاد واسطه با پشتوانه سرمایه ارزی است. همچنین منفعت این تصمیم، برای سیاستگذار نیز معرفی یک ابزار جدید سیاستگذاری ارزی، در جهت کاهش تقاضا برای خرید اسکناس با هدف سفته‌بازی است. در این میان تنها مسیری که بانک مرکزی می‌تواند اقدام به بازدهی ارزی نسبت به سرمایه‌های ارزی مردمی کند، سرمایه‌گذاری در صنایع ارزآور یا به عبارت دیگر صادراتی است. در حال حاضر توسعه بخش قابل‌توجهی از صنایع صادراتی کشورمان مانند شیمیایی‌ها، فولادی‌ها، خودرویی‌ها، پالایشی‌ها به واسطه تنگناهای ارزی متوقف شده است. با وجود اینکه این واحدها در زمینه سرمایه در گردش ریالی مشکلی ندارند اما فشار تحریم‌ها از یک‌سو و نبود ثبات در قیمت ارز از سوی دیگر باعث شده شرکت‌ها در تجهیز، نوسازی و بهسازی دستگاه‌ها و زیرساخت‌ها و همچنین اجرای پروژه‌های جدید با مشکل برخورد کنند.
مزایای اوراق ارزی برای سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران
احمد اشتیاقی کارشناس بازار سرمایه در این باره به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «به طور کلی ما یک ابزار بسیار خوب به عنوان انتشار اوراق ارزی داریم که می‌تواند پتانسیل‌ها و مزایای بی‌شماری برای ما داشته باشد. در همین حال صرفا این‌گونه نیست که این اوراق فقط کارکرد تامین مالی برای شرکت‌ها و پروژه‌ها را داشته باشد و می‌تواند برای عموم مردم مفید باشد. مردم می‌توانند سرمایه‌های خود را به صورت دلاری سرمایه‌گذاری کنند و از سود هم برخوردار شوند. در همین حال فشار روی دلار آزاد را کاهش می‌دهد.» او می‌افزاید: «فقدان این ابزار به ویژه در شرایط فعلی احساس می‌شود که مردم برای حفظ سرمایه‌های خود دلار نقدی را خریداری می‌کنند و برای نگهداری آن هم به زحمت می‌افتند. ضمن آنکه این ارز حبس می‌شود و برای اقتصاد ایران بهره‌وری ایجاد نمی‌کند. بنابراین انتشار اوراق ارزی مزایای بسیار زیادی هم برای سرمایه‌گذار و هم برای سرمایه‌پذیر دارد. مقصود از سرمایه‌پذیران، اشخاصی هستند که این وجوه را جذب می‌کنند و پروژه‌هایی با بازدهی بالا را به بهره‌برداری می‌رسانند.»
مانع خودساخته اعتمادسوزی
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه به موانع و ناهمواری‌های موجود در مسیر موفقیت اوراق ارزی اشاره و اظهار می‌کند: «ما از قبل مشکلاتی را در مسیر انتشار اوراق ارزی ایجاد کرده‌ایم که ممکن است موفقیت این اقدام را تحت تاثیر قرار دهد. در دوره‌های قبلی اعتماد مردم از بین رفته است و این احساس ایجاد شده که در زمان سررسید و نقدکردن سرمایه، متولی مربوطه سرمایه آنها را بازنمی‌گرداند. باید تجربیات منفی گذشته بازنگری شود تا مسوولان و نمایندگان مجلس بدانند که تصمیمات آنها ممکن است چه آثار سوئی برای اقتصاد ایران داشته باشد!» اشتیاقی عنوان می‌کند: «در جهش ارزی سال ۹۱ زمانی که مردم به سیستم بانکی مراجعه و تقاضا کردند دلار سرمایه‌گذاری‌شده خود را به صورت نقدی دلاری پس بگیرند، سیستم بانکی از این امر امتناع و اعلام کرد که معادل ریالی سرمایه دلاری آنها را پرداخت می‌کند. معادل ریالی را هم نه بر اساس نرخ دلار آزاد که بر اساس نرخی مانند نرخ نیمایی (پایین‌تر از نرخ آزاد) محاسبه کرد. این اقدام بی‌اعتمادی زیادی ایجاد کرد و بر همین اساس مردم دیگر پس‌اندازهای دلاری خود را نزد سیستم بانکی نمی‌بردند. متعاقب آن ما تجربه بدی هم در پیش‌فروش سکه ایجاد کردیم. در بحبوحه التهابات ارزی سال ۹۶ اعلام شد که مردم به بازارهای آزاد دلار و سکه نقدی نروند تا فشار از این بازارها برداشته شود و به جای آن بانک مرکزی به متقاضیان سکه با سررسید یک سال بعد پیش‌فروش می‌کند. کسانی که به این تصمیم بانک مرکزی تمکین و از این نهاد سکه آن هم با سررسید تحویل یک سال بعد، پیش‌خرید کردند بعدا با مالیات غافلگیر شدند. این در حالی بود که کسانی که از بازار مستقیما سکه خریده بودند اصلا قابل شناسایی نبودند و مالیاتی هم پرداخت نکردند! در واقع در ابتدای پیش‌فروش تاکید شده بود که از این سکه‌ها مالیات اخذ نمی‌شود! این روند در واقع سبب شد افراد، از این دست سیاست‌ها سرخورده و نسبت به آن بی‌اعتماد شوند. متاسفانه این موضوع به مجلس هم رفت و مجلسی‌ها هم از سیاست‌های بانک مرکزی آگاه نبودند. اکنون بانک مرکزی می‌خواهد اوراق ارزی منتشر کند سوال این است که با توجه به این سابقه چه کسی خریدار اوراق بانک مرکزی خواهد بود؟ چه کسی دلار خود را از صندوق امانات بیرون خواهد آورد و در این اقدام خوب بانک مرکزی مشارکت می‌کند؟ آیا اعتمادی از قبل برای مردم باقی گذاشته‌اند که مردم مشارکت کنند؟» او می‌افزاید: «در حال حاضر یکی از ترس‌های بانک مرکزی این است که این طرح با شکست مواجه شود و نتواند از مزایای بی‌شماری که اوراق ارزی دارد استفاده کند. بنابراین زمانی که تصمیمی توسط یکسری از افراد از جمله مجلس و سیاستگذاران اتخاذ می‌شود باید به عواقب آن نیز توجه شود. من برای مجلس دهم بسیار متاسف هستم! بانک مرکزی در آن زمان ۳۸ میلیارد دلار را برای آرام کردن بازار ارز، به بازار تزریق کرد اما یک میلیارد دلار سکه برای این نمایندگان مساله بود! این نگاه‌های قبلی اکنون اثر خود را نشان می‌دهد که چه ضربه‌هایی می‌تواند به اقتصاد کشور در زمانی بزند که ما به مشارکت مردم نیاز داریم.»
لزوم تضمین بازپرداخت اوراق به صورت ارزی
اشتیاقی در ادامه تاکید می‌کند: «اگر قرار است این طرح موفق شود، باید بانک مرکزی در ابتدا مجوزهای لازم را از شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا بگیرد تا بتواند تضمین کند که هم سود و هم اصل سرمایه واردشده به اوراق ارزی را به صورت ارزی تسویه می‌کند. باید بتواند این اعتماد را در میان مردم و صاحبان سرمایه ایجاد کند که اتفاقات قبلی تکرار نشود.» این کارشناس بازار سرمایه عنوان می‌کند: «در کنار اعتمادسازی، بانک مرکزی باید نرخ سود اوراق ارزی را جذاب کند. مثلا برای جذب مشارکت مردم نرخ سود را کمتر از ۶ درصد قرار ندهد.» او می‌افزاید: «در همین حال بانک مرکزی باید اعلام کند تراکنش‌های بانکی دلاری صاحبان سرمایه‌ای که دلار خود را اوراق خریده‌اند، مشمول مالیات نمی‌کند. یعنی در واقع به آنها مشوق مالیاتی بدهد. در واقع منشاء دلارهایی که شخص با آن اوراق خریده است مادامی‌که در اوراق ارزی سرمایه‌گذاری شده پیگیری نشود تا بسیاری از مردمی که دلارهای خود را در خانه و صندوق امانات نگهداری می‌کنند نیز ترس از مالیات نداشته باشند و به سرمایه‌گذاری در اوراق ورود کنند. در صورتی که این رویکردها همزمان انجام شود می‌توان این انتظار را داشت که این طرح با مشارکت مردم روبه‌رو شود.»
بهره‌مندی صنایع از اوراق ارزی
این کارشناس بازار سرمایه تاکید می‌کند: «در صورتی که این طرح با موفقیت روبه‌رو شود طرح‌های بزرگ و پربازده نیز می‌توانند به سرانجام برسند. در حال حاضر طرح‌های خوبی در بخش پتروشیمی روی زمین مانده است که با استفاده از این اوراق می‌تواند به بهره‌وری برسد.» اشتیاقی تاکید می‌کند: «در حال حاضر طرح‌هایی با بازدهی بالا در کشور وجود دارد که به دلیل نبود منابع ارزی متوقف شده‌اند. طرح اوراق ارزی می‌تواند دلارهایی که بلااستفاده مانده‌اند را وارد چرخه اقتصادی کند و با تعریف پروژه مورد بهره‌برداری قرار دهد. در این مسیر هم درآمدهای ارزی کشور افزایش می‌یابد، هم اشتغالزایی می‌شود و هم اعتمادسازی در سیستم ایجاد شده که در آینده نیز می‌تواند به کار بیاید.» او عنوان می‌کند: «این طرح به طور کلی بسیار مفید است اما این ترس وجود دارد که بانک مرکزی با مشاهده بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و عدم مشارکت آنها از آن عقب‌نشینی کند. زیرا در سطح بین‌المللی اگر دولتی اوراق منتشر کند و کسی استقبال نکند، وجهه خوبی ندارد.» این کارشناس بازار سرمایه بیان می‌کند: «باید اذعان کرد بازار ایران ابزارهای لازم را برای کنترل نرخ دلار ندارد. در حال حاضر به دلیل بی‌اعتمادی که قبلا ایجاد شده، بانک مرکزی تنها می‌تواند دلار ارزی پرداخت کند. بخشنامه اخیر بانک مرکزی هم بر همین مبنا استوار شده و از صادرکنندگان درخواست دلار نقدی دارد. این برای یک اقتصاد بسیار بد است و اینکه تنها یک ابزار برای بازارسازی دارد سطح ضعیفی را ارائه می‌کند.» اشتیاقی می‌افزاید: «یک سامانه هم تحت عنوان معاملات آتی ارز قرار بود راه‌اندازی شود که انجام نشد در صورتی که می‌توانست افرادی را که می‌خواستند با خرید ارز حفظ سرمایه کنند جذب کند. در این صورت فشار روی اسکناس نقد دلار کاهش می‌یافت.» اشتیاقی بیان می‌کند: «برخی تخمین‌ها حاکی از آن است که دست‌کم ۲۰ میلیارد دلار نقد در صندوق‌های امانات و خانه‌های مردم رسوب کرده که عدد بسیار بالایی است. اگر حتی بتوان ۱۰ درصد از آن را نیز در اقتصاد به کار گرفت دست‌کم دو میلیارد دلار را وارد چرخه اقتصادی کرده‌ایم که می‌تواند طرح‌های بسیاری را پشتیبانی کرده و به سرانجام برساند.»
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :