پلن دوم آمریکایی‌ها؛ افزایش سطح تحریم
مهدی مطهرنیا *
در صحنه مطالعه روند حاکم بر سناریوهای پسابرجام یا سناریوهای پیش روی برجام می‌توان به چند سناریو توجه داشت؛ سناریوی کیش و مات، سناریو بعدی که نام قیصر بر آن نهاده‌ام، سناریوی لبه شکننده مقاومت و سناریوی آفتاب شتاب. در هر چهار سناریو در نهایت احیای برجام با وضعیتی که دو کشور اصلی و مرکزی این منازعه با اعلام مواضع خود دارند، تا حدود زیادی غیرممکن به نظر می‌رسد.
به این معنا که در دولت بایدن در واشنگتن‌دی‌سی، دولت فدرال آمریکا فاقد توان لازم برای برداشتن تحریم‌های متوجه ایران بر اساس شروط طرح شده از سوی ایران است و موضع‌گیری دولت انقلابی رئیسی نیز در برابر ایالات متحده آمریکا است. اکنون در ایران یک دولت انقلابی وجود دارد که اگر هرگونه عقب‌نشینی از مواضع انقلابی خود را در این دولت به انجام برساند، دیگر نمی‌تواند آن را به یک قوه مجریه غیرهمسو با نظام و قدرت فرادستی قوه مجریه اعلام کند. در آن سو بایدن با یک نظام پیچیده سیاسی متحد میان دو حزب دموکرات و جمهوریخواه علیه جمهوری اسلامی ایران رو‌به‌رو است. همچنین انتخابات کنگره آمریکا با احتمال بالای برد جمهوریخواهان و فتح کنگره آمریکا در سیزده آبان سال جاری مطرح است. این مساله می‌تواند در انتخابات ۲۰۲۴ دولت بایدن را یک دوره‌ای کند و به این ترتیب تضمین درخواست‌شده برای باقی ماندن آمریکا در برجام آینده امکان‌پذیر نیست. ضمن اینکه دولت کنونی بایدن هم نمی‌تواند همه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را بردارد.
همین دیروز بود که آمریکایی‌ها بار دیگر به تحریم ایران فرابرجام پرداختند و وال‌استریت‌ژورنال اعلام کرد که آمریکا حاضر شده تا در صورت پذیرفتن بازگشت به برجام تحریم‌های جدید را لغو کند. به عبارت دیگر مبنای آنچه که وال‌استریت‌ژورنال مخابره کرده است، آمریکایی‌ها با بالا بردن سطح تحریم‌ها اهرم‌های فشار برای بازگشت ایران به مذاکره را فراهم می‌کنند.
از طرف دیگر توئیت‌های باقری‌کنی که جملات سخنرانی او در یک واحد دانشگاهی محسوب می‌شود، نشان‌دهنده فشار بیش از حد بر ایران و مقاومت گسترده تیم مذاکره‌کننده در دولت انقلابی ابراهیم رییسی است. آنها به خوبی می‌دانند که در چندین سال گذشته به عنوان منتقدان برجام در صحنه سیاسی از سوابق معنادار، تعریف‌پذیر و غیرقابل کتمانی در مخالفت با برجام برخوردار هستند و اگر اکنون وارد برجام شوند و چیزی کمتر از برجام ۱۴ جولای ۲۰۱۵ به دست آورند، زمینه‌های ریزش مشروعیت خود در فضای سیاسی ایران را فراهم خواهند کرد.
از این جهت باید گفت که سناریوی کیش و مات یعنی کشاندن ایران به وضعیتی که یا مجبور شود پای میز مذاکره نشسته و هیبت و حیثیت خود را به تاراج دهد و یا اینکه ایستاده و در برابر ایالات‌متحده آمریکا و ۱+۵ وارد عمل شود. این می‌تواند پیامدهای متفاوتی را دربر داشته باشد. از یک سو ایران با لغزندگی شدید اقتصادی رو‌به‌رو است. به گونه‌ای که امروز اعتراضات و مطالبات معیشتی در حال گسترش است و بیم پیوستگی و تبدیل آن به یک حرکت همگانی وجود دارد. از طرف دیگر ارزش پول ملی ایران در نوسان است و بازی و لغزندگی دلار از کانال‌های موجود به ۲۰ هزار تومان به ۳۰ هزار تومان کشیده شده است. دولت تلاش دارد با برداشتن مالیات از ورود ارز به کشور زمینه ایجاد فضای باز اقتصادی را فراهم کند و این اقدام خود نشان‌دهنده در تنش بودن و در فشار بودن اقتصاد کشور است.
نکته قابل توجه این است که در منطقه نیز ما شاهد جهت‌گیری‌های پرتلاطم رژیم صهیونیستی و وحدت عربی- عبری در جهت ایجاد فضای ضد ایران با مدیریت و فرماندهی میدانی رژیم صهیونیستی و رهبری و هدایت ایالات متحده آمریکا و پشتیبانی کشورهای عربی رقیب و ضدجمهوری اسلامی ایران در منطقه هستیم. بالطبع در ابعاد بین‌المللی نیز وضعیت به سمت و سوی ایجاد فشارهای بیشتر گرایش پیدا کرده است.
ایران اکنون با حمایت روسیه و چین وارد عمل می‌شود. در عرصه بین‌المللی اما روسیه امروز به واسطه جنگ اوکراین ابهت خود را از دست داده و درگیر تحریم‌های بسیار فزاینده، است. روسیه در اقدامی علیه جمهوری اسلامی ایران در برجام آشکارا در مسیر رسیدن به توافق چالش و مانع ایجاد کرده است. اکنون مسکو رقیب جدی بازار انرژی برای ایران محسوب می‌شود و از طرف دیگر چین نیز در آوردگاه بین‌المللی شاهد حرکت‌های هجومی آمریکا در اعلام آبراه بین‌المللی کردن تایوان قرار گرفته و اینها نشان‌دهنده حرکت هجومی آمریکا و برنامه‌ریزی بیشتر برای دخالت در امور منطقه و نظام بین‌المللی تلقی می‌شود.
در این فضا به نظر می‌رسد که آنچه آمریکایی‌ها تحت عنوان سناریوی آمادگی بازگشت به برجام مطرح می‌کنند، در واقع سناریوی پشتیبانی‌کننده برای ایجاد فضای فشار بین‌المللی بیشتر بر ایران است چراکه می‌داند اگر ایران در این زمینه عقب‌نشینی کند، این بار باید در بسیاری از مسائل دیگر نیز عقب‌نشینی را پذیرا باشد. وجود یک دولت انقلابی در ایران و همگن و همساز با یک دولت یکدست شده برای ایران بسیار پرهزینه تلقی می‌شود. فلذا مطرح کردن پلن یا نقشه دوم در جهت افزایش سطح تحریم‌ها را از هم‌اکنون عملیاتی کرده‌اند.
* تحلیلگر مسائل بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :