تجربه شکست‌خورده
به گزارش جهان صنعت نیوز: همزمان با این صحبت‌ها که با واکنش‌های زیادی هم مواجه شد ناگهان مدیرکل روابط عمومی ریاست‌جمهوری در پیامی توئیتری این خبر را تکذیب کرده و نوشت: نماینده محترم احتمالا آرزویش را از قول رییس‌جمهور مطرح کرده است.
تکذیب این خبر در حالی صورت گرفته که سیدابراهیم رییسی دو بار در روزهای پنجشنبه و جمعه روی این موضوع تاکید کرده بود. وی روز جمعه گذشته در اجتماع مردمی هسته‌های جهاد و پیشرفت در محل حسینیه جماران گفت: چند سال پیش به تاتارستان روسیه سفر کرده و از یک مجموعه هلی‌کوپتر‌سازی بازدید کردم؛ اما آنچه دیروز در اصفهان دیدم حتما کارش گسترده‌تر، دقیق‌تر و علمی‌تر از آنچه بود که در تاتارستان دیدم.
تمامی پرندگان را در این شرکت می‌ساختند. ده‌ها گواهی‌نامه داشتند و کار بسیار ارزشمند بود. به آنها گفتم از شما می‌خواهم زودتر دست به کار شوید و هواپیمای دارای ۷۲ سرنشین را در کشور تولید کنید.
علاوه بر این صحبت‌های رییس‌جمهوری، امیر، محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع نیز طی نامه‌ای به مدیرعامل سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع، پیگیر مطالبه رییس‌جمهوری برای ساخت هواپیمای مسافربری شده و نوشت: پیرو تشریف‌فرمایی و حضور پربرکت رییس‌جمهور محترم حجت‌الاسلام سید ابراهیم رییسی در مجموعه شرکت هواپیماسازی ایران (هِسا) از شرکت‌های تابعه سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع و صدور اوامر ایشان مبنی بر ساخت و تولید هواپیمای مسافربری و تاکید مجدد این مطالبه توسط ایشان در حسینیه جماران، بی‌درنگ در یک حرکت جهادی و پرشتاب طرح‌ها و برنامه‌های اجرایی جهت تحقق عوامل راهبردی را تدوین کرده و با همکاری نزدیک و هم‌افزایی کلیه ظرفیت‌های ملی و فرادستگاهی، شرکت‌های دانش‌بنیان، ارکان ستادی و صنعتی وزارت دفاع و همچنین توسعه همکاری‌های کشوری و لشکری و به ویژه اجرایی کردن توافق‌نامه‌هایی که اخیرا نهایی شده است، در اسرع وقت و با در نظر داشتن همه الزامات و استانداردهای فنی و ایمنیِ مبادی مربوطه، اقدام بایسته معمول و گزارش پیشرفت آن جهت استحضار رییس محترم و ملت شریف ایران ارائه شود.
زیرساختی برای تولید هواپیمای ۷۲نفره وجود ندارد
در همین رابطه علیرضا ارزنده کارشناس ارشد ایمنی هوانوردی و مدیر پیشین فرودگاه بین‌المللی خلیج‌فارس در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» در پاسخ به این سوال که فارغ از تایید و تکذیب‌های صورت گرفته آیا اساسا با توجه به امکانات و شرایط موجود امکان ساخت هواپیمای مسافربری از لحاظ دانش فنی و نیز زیرساخت‌های صنعتی طی مدت زمان کوتاه در ایران فراهم است یا خیر؟ توضیح داد: در ابتدا لازم است خاطرنشان کنم که این روزها تکنولوژی برای همه سودمند است. کسی مطالبی را بیان می‌کند که این مطلب در فضای مجازی ثبت شده و نمی‌توان آن را تکذیب کرد؛ اما همین تکنولوژی به داد فرد می‌رسد و صحبت‌های خود را تقطیع شده اعلام می‌کند. من هم دستور صریح رییس‌جمهور را شنیدم، دستوری برای ساخت ۸ فروند هواپیمای مسافربری با ظرفیت ۷۲ نفر. ایران سابقه‌ای طولانی در ساخت یا بهتر بگویم مونتاژ هواپیما دارد که به سال‌های ۱۳۱۵ و کارخانه هواپیماسازی شهباز بازمی‌گردد. البته تولیدات این کارخانه همگی جنگنده یا بمب‌افکن بود. در زمینه ساخت هواپیماهای مسافربری هم ایران با همکاری شرکت آنتونوف اوکراین، اقدام به ساخت و مونتاژ هواپیمای ۵۲نفره آنتونوف ۱۴۰ با نام ایران- ۱۴۰ کرد. چرا از واژه ساخت و مونتاژ نام می‌برم؟ چون بخشی از این هواپیما ساخت داخل بود؛ البته نه قسمت‌های اصلی مانند موتور و سایر سیستم‌های حساس. از سوی دیگر شاهد بودیم که در سال ۱۳۹۴ آقای منوچهر منطقی رییس وقت سازمان صنایع هوایی ایران خبر از تولید ایران ۱۴۱ داد که هرگز جدی گرفته نشد. حال با توجه به مواردی که ذکر کردم، باید تاکید کنم که خیر.
ما زیرساخت لازم برای ساخت هواپیمای ۷۲ نفره را نداریم و حداکثر توان ما اگر هنوز وجود داشته باشد همان هواپیمای ایران- ۱۴۰ است که بیش از ۸۰ درصد آن ساخت خارج و مشخصا اوکراین بود. در این زمینه با توجه به جنگی هم که میان روسیه و اوکراین در جریان است، همگی به وضعیت این کشور و شهر خارکیف که محل کارخانه آنتونوف است نیز واقف هستیم.
ساخت هواپیمای جنگنده با مسافربری تفاوت دارد
این کارشناس ایمنی هوانوردی همچنین در پاسخ به این سوال که برخی مثال‌هایی را از ساخت هواپیمای جنگنده عنوان کرده و آن را دلیلی بر توانایی داخلی برای ساخت هواپیمای مسافربری قلمداد می‌کنند؛ در این راستا آیا ارتباطی میان ساخت هواپیمای جنگی با هواپیماهای مسافربری و تجاری وجود دارد؟ می‌گوید: ساخت هواپیمای جنگنده اصولا ربط چندانی به هواپیمای مسافربری و تجاری ندارد. تست‌ها و مجوزهای این دو هواپیما کلا با هم تفاوت دارد و هواپیمای تجاری برای ورود به خطوط هوانوردی باید تست‌های بسیاری پاس کند. دلیل آن هم مشخص و واضح است.
خلبانان هواپیمای جنگنده این انتخاب و قابلیت را دارند که در صورت بروز ایراد فنی، جان خود را با اجکت کردن نجات دهند که این هم نشان از اهمیت جان انسان در برابر یک هواپیما دارد. اما در صورت بروز حادثه برای هواپیمای مسافربری عواقب حادثه بسیار وخیم است. ماموریت این دو نوع پرنده هم با هم قابل مقایسه نیست؛ لذا صرف اینکه ما جنگنده می‌سازیم، پس ساخت هواپیمای مسافربری دور از دسترس نیست از بنیان اشتباه است.
چه کشورهایی مشتری هواپیمای ایرانی هستند؟
علیرضا ارزنده در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا به نظر شما رفتن به سمت ساخت هواپیما در صورتی که سرمایه و دانش آن تامین شود، برای ایران مزیت نسبی در اقتصاد و صنعت به همراه خواهد داشت؟ توضیح می‌دهد: اگر نظر شخصی مرا می‌پرسید هیچ مزیتی ندارد و اصولا در این راه موفق نخواهیم بود و هزینه‌های این کار نیز هرگز بازگشت نخواهد داشت. به عنوان نمونه در دنیا دانش و تکنولوژی ساخت موتور در اختیار تعداد اندکی شرکت مانند رولزرویز و جنرال‌الکتریک است و شرکت‌های هواپیماساز موتور هواپیماهای خود را از این شرکت‌ها تامین می‌کنند. چراکه ساخت موتور توسط هر کدام از شرکت‌های هواپیمایی صرفه اقتصادی ندارد پس بهتر است ساخت موتور برون‌سپاری شود.
از سوی دیگر سوال این است که چه کشورهایی مشتری هواپیماهای ساخت ایران خواهند بود؟ ما برای فروش «ایران- ۱۴۰» هم با مشکل مواجه بودیم و به گفته آقای منظری معاون سابق سازمان هواپیمایی کشوری حتی شرکت‌های داخلی هم مایل به به‌کارگیری ایران- ۱۴۰ نبودند. در نتیجه حتی قادر به فروش و بازاریابی برای آنتونوف- ۱۴۰ هم نبودیم.
حال فرض کنیم ما هواپیمای ۷۲نفره را ساخته‌ایم! قرار است با کدام شرکت‌ها و کدام سازندگان در چه کشورهایی رقابت کنیم؟ با چین و روسیه یا برزیل و کانادا؟ بخش عمده‌ای از ناوگانی با این سایز و مشخصات را برزیل با کارخانه امبرائر و کانادا با شرکت بمباردیر تولید می‌کنند. البته نمونه‌های چینی و روسی هم هستند که در بازار رقابت شانس زیادی نداشته‌اند.
تجربه ناموفق «ایران- ۱۴۰»
وی در پایان در خصوص تجربه ناموفق ساخت هواپیمای مسافربری ایران- ۱۴۰ در داخل کشور نیز می‌گوید: در زمانی که جناب آقای دکتر بهبهانی وزیر راه بودند بحث ساخت و به‌کارگیری ایران- ۱۴۰ بسیار بالا گرفت و حتما به خاطر دارید با وجود مخالفت کارشناسان مستقل صنعت هوانوردی، این هواپیما در زمان وزارت ایشان مجوز پرواز را از سازمان هواپیمایی کشوری دریافت کرد. در مقطعی حتی ایشان برای اطمینان‌بخشی و تضمین ایمنی ایران- ۱۴۰ اعلام کردند که شخصا ۲۰ بار مسافر این هواپیما بوده و کاملا از پرواز خود رضایت داشته‌اند. آقای بهبهانی همچنین این هواپیما را بهتر از فوکر ارزیابی کرد.
در همین رابطه نوزدهم اسفند ۱۳۸۷ در روزنامه تهران امروز مطلبی از این‌جانب تحت عنوان بازی با جان مسافران در آسمان در نقد هواپیمای ایران- ۱۴۰ به چاپ رسیده که به‌کارگیری این هواپیما یا هر هواپیمای دیگری را بدون سپری کردن مراحل لازم، بازی با جان مسافران برشمردم و هنوز هم به آن اعتقاد دارم. در شماره ۹۸ هفته‌نامه تجارت فردا که در سال ۱۳۹۳ به چاپ رسید نوشته من و آقای دکتر بهبهانی در کنار هم به چاپ رسیده؛ ولی در این نوشته آقای دکتر بهبهانی دیگر مدافع ایران- ۱۴۰ نبود و در مقام نقد این هواپیما برآمد! در واقع حکایت جالبی بود. ایشان تا قبل از سقوط تاکید داشتند که از نام بردن پرنده تحت عنوان آنتونوف ۱۴۰ پرهیز کنند؛ ولی با سقوط پرواز طبس مقامات رسمی همه‌جا از آنتونوف ۱۴۰ نام بردند که این موضوع طنز تلخی بود.
در این خصوص لازم است خاطرنشان کنم، نکته‌ای که در دستور اخیر آقای رییسی برای ساخت هواپیما وجود دارد عدم همخوانی آن با مشخصات ایران- ۱۴۰ است. آدرسی که ایشان داده‌اند مبنی بر ظرفیت ۷۲نفره فراتر از ظرفیت ایران- ۱۴۰ است و بیشتر با هواپیمای سوخو سوپرجت ۷۵ و سوپرچت ۱۰۰ همخوانی دارد. از سال ۲۰۱۸ بخش مسافری شرکت سوخو ضرر انباشته سنگینی را در پرونده خود دارد و همواره به دنبال فروش هواپیما به ایران بوده است چراکه به دلیل عدم اعتماد و اطمینان خریدارانی که ثبت سفارش کرده بودند اکثر سفارشات ثبت‌شده این شرکت کنسل شده است. اینکه چرا دستور ساخت ۸ فروند داده شده هم از دیگر بخش‌های جذاب این دستور است. چرا ۳ فروند نه یا چرا ۵ فروند نه؟ برای تست و اخذ مجوزهای پروازی هم این تعداد ۸ فروند کمی عجیب به نظر می‌رسد و به نظر من عددی بی‌برنامه است.
به همین دلیل امیدوارم برنامه‌ای برای کاهش بدهی شرکت سوخو از طریق تولید در ایران نداشته باشند و طرحی هم برای خرید هواپیماهای چینی در کار نباشد. در واقع ابهام قضیه در اینجاست که مشخص نیست به چه دلیل ما سال‌هاست به دنبال ساخت هواپیما هستیم و در این راه نیز تنها منابع خود را هدر داده‌ایم. در این میان تنها ظرفیت‌هاست که تغییر کرده و حالا از هواپیمای ۱۵۰ نفره به ۷۲ نفره رسیده‌ایم.
لینک کوتاه :