ماموریت برجامی بورل در تهران
دکتر صلاح‌الدین هرسنی *
جوزف بورل، بالاترین مقام سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا، به تهران سفر کرده است تا بلکه بتواند از رهگذر دیپلماسی و با گفت‌وگو با مقامات تهران و با معکوس کردن تنش‌های فعلی در مذاکرات وین، طرفین را برای احیای برجام در مسیر مذاکره قرار دهد. البته تا قبل از سفر بورل به تهران، انریکه مورا مسوول هماهنگ‌کننده مذاکرات برجام به تهران سفر کرده بود، اما با توجه به دستور کارش در تهران، نتوانست موجب ازسرگیری مذاکرات وین در احیای برجام شود. حال بعد از سفر مورا، بورل در سفر به تهران تلاش دارد که از طریق رایزنی با مقامات تهران، روند مذاکرات را معکوس و در نتیجه برجام را احیا کند.
از منظر نشانه‌شناسی، میان تردد بی‌وقفه و دائم مقامات اروپا به تهران با ازسرگیری مذاکرات در وین، یک رابطه معناداری وجود دارد، چراکه مقامات اروپایی به ویژه مورا و بورل به خوبی دریافته‌اند که برخلاف آنچه گفته می‌شود، گره کار در تهران است و نه در واشنگتن یا بروکسل. حال و اگر چه بورل در سفر به تهران در تقاعد مقامات تهران به ازسرگیری مذاکرات ماموریت دشواری دارد، اما به نظر می‌رسد که مساعی‌جمیله او بتواند معطوف به نتیجه شود، چراکه بورل عهده‌دار انتقال پیام واشنگتن به تهران است. در واقع پیش از سفر بورل به تهران، او با رابرت مالی نماینده آمریکا در امور ایران گفت‌وگو کرده و لاجرم این گفت‌وگو نمی‌توانست بی‌ارتباط در قبول مقامات واشنگتن به ازسرگیری مذاکرات باشد. در واقع ابتکارات رابرت مالی را می‌توان به مثابه وارد کردن شوک و تکانه‌ای بر مذاکرات دانست. در این ارتباط به جرات می‌توان گفت که بورل عهده‌دار مخابره پیام واشنگتن به تهران است و لاجرم چنین پیامی چیزی جز رضایت و آمادگی واشنگتن به ازسرگیری مذاکرات در وین نیست. از سوی دیگر شاهد هماهنگی‌های تهران با مقامات روسیه به عنوان ضلع غیر اروپایی برجام بوده‌ایم. در این ارتباط، نشست اخیر خبری حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان با سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه می‌تواند این نوید را دهد که مذاکرات وین بعد از یک وقفه از سر گرفته می‌شود. حال اگر تلاش‌های دیپلماتیک بورل در تهران بی‌نتیجه بماند، دیگر نمی‌توان به احیای برجام امیدوار بود، چراکه سفر بورل به تهران می‌تواند آخرین تیر در ترکش برای نجات و احیای برجام باشد. حال از آنجایی که گره کار در تهران وجود دارد، پس لازم است که با بازتعریف اراده سیاسی از طرف مقامات تهران و میل به تفاهم، هم مذاکرات از سر گرفته شود و هم آنکه در پی آن، برجام احیا شود. واقعیت آن است که ازسرگیری مذاکرات و در نتیجه احیای برجام واجد بیشترین مطلوبیت‌ها برای ایران است، چراکه وضعیت اقتصاد کشور به غایت بحرانی است و در هیچ حوزه‌ای بوی بهبودی به مشام نمی‌رسد. در واقع می‌توان گفت که احیای برجام اگرچه همچون عصای موسی نمی‌تواند برای اقتصاد بیمار ایران معجزه کند اما قطعا ممد اقتصاد کشور خواهد شد، چراکه از رهگذر احیای برجام، نفت ایران به فروش می‌رود و سازوکاری چون اینستکس یا همان سوئیفت اروپایی می‌تواند با راه‌اندازی تراکنش مالی، ارز‌های حاصل از فروش نفت را بدون چالش وارد سامانه پولی ایران کند. از منظر منطقه‌ای نیز آمادگی و قبول مقامات تهران در ازسرگیری مذاکرات نتیجه‌محور نیز حائزاهمیت است، چراکه معادلات و مناسبات منطقه‌ای به نفع ایران نیست. برای نمونه ریاض راهبرد تنش‌زدایی با ترکیه را در دستور کار قرار داده که این می‌تواند به مثابه راهبرد موازنه تهدید یا راهبرد همراه‌سازی محافل عربی- ترکی علیه ایران شود. ضمن آنکه احتمال به قدرت رسیدن نتانیاهو بعد از سقوط دولت نفتالی بنت افزایش یافته است. بنابراین اگر در انتخابات زودهنگام تل‌آویو نتانیاهو به قدرت برسد، در آن شرایط شاهد راهبرد‌های مجموعه‌های عبری- عربی- ترکی در قبال ایران خواهیم بود. حال باید منتظر ماند و دید که چگونه مقامات تهران سفر بورل را دستمایه اراده سیاسی برای رفتن به سمت مذاکرات نتیجه‌محور می‌نمایند؟ به نظر می‌رسد که شرایط ذهنی و ادراکی مذاکره و احیای برجام بیشتر از هر زمان دیگری ملموس و محسوس شده است.
* کارشناس مسائل بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :