جنگ گاز
ایران به دلیل شرایط ژئوپلیتیکی امکان صادرات گاز از طریق خط لوله را هم به شرق و هم به غرب دارد، اما مناسبات سیاسی در سال‌های اخیر باعث شد پروژه خط لوله صلح که گاز ایران را به پاکستان و هند منتقل می‌کند، نیمه‌کاره باقی بماند. این در حالی است که گزارش‌ها نشان می‌دهد پاکستان که تاکنون از انرژی بر پایه LNG استفاده کرده به دنبال افزایش قیمت گاز در خاموشی‌های برنامه‌ریزی فرو رفته است. فروشگاه‌های بزرگ و کارخانه‌های شهرهای بزرگ دستور یافته‌اند زودتر تعطیل شوند و کارمندان دولتی ساعت‌های کمتری کار می‌کنند.
حالا به نظر می‌رسد در مناسبات جدید جهانی انرژی فرصت دوباره پیش‌روی ایران برای احیای خط لوله صلح قرار گرفته است. البته به شرط آنکه سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید گاز در میادین گازی کشور صورت بگیرد.
هرچند امیدی نیست که برجام احیا شود،اما به نظر می‌رسد ایران با مناسبات نزدیک با چین و روسیه طرف برنده‌های این بازار ایستاده است زیرا در ماه‌های گذشته با توافق با ترکمنستان و آذربایجان برای سوآپ گاز تفاهمنامه‌های خوبی به امضا رسانده که حداقل نفعش این است که زمستان امسال کمبود گاز مشکل‌ساز نشود و از سویی این آلترناتیو هم در اختیار دارد که اگر برجام احیا شد با فروش بیشتر نفت کمکی به اوضاع اقتصادی کشور و تامین سرمایه برای پروژه‌های صنعت نفت و گاز باشد.
شاید این جمله تکراری باشد که بگوییم ایران دارای دومین منابع گازی دنیاست، اما لازم است هر بار گفته شود تا بدانیم در تغییرات بازارهای انرژی چه فرصتی را از دست می‌دهیم. به خصوص آنکه گاز حالا علاوه بر نفت به کالایی گران و حتی سخت در بازارهای اروپا تبدیل شده است.
روسیه گاز خود را به روی اروپا بسته است و اروپایی‌ها حالا دست به دامان ال‌ان‌جی قطر و آمریکا شده‌اند که زمستان ۲۰۲۲ را به سلامت سپری کنند. در ماه‌های گذشته قراردادهای بزرگی بین قطری‌ها و شرکت‌های اروپایی بسته شده که نشان می‌دهد شرایط برای گرم شدن بازار گاز رو به بهبود است. البته که رشد حدود ۷۰۰ درصد قیمت گاز در اروپا طی نیمه نخست سال جاری نشان می‌دهد که گاز می‌خواهد حالاحالاها در بازار بتازد.
از همین رو هم کارشناسان می‌گویند بهتر است در اولویت‌بندی تکمیل پروژه‌ها در بودجه‌های سنواتی گاز مورد توجه بیشتری قرار بگیرد تا اگر شرایطی فراهم شد، درآمد گاز هم به درآمدهای کشور اضافه شود. در حال حاضر میزان صادرات گاز ایران تنها ۹ درصد گاز تولیدی کشور یعنی حدود ۲۰ میلیارد مترمکعب در سال است که به دو کشور ترکیه و عراق صادر می‌شود که میزان ذخایر کشور که رقمی حدود ۳۲ هزار میلیارد مترمکعب برآورد شده، تناسب ندارد.
دنیا تشنه گاز است
در همین رابطه اویل‌پرایس در گزارشی نوشت: گاز طبیعی اکنون به جذاب‌ترین کالا در دنیای امروزی تبدیل شده است. با رشد حدود ۷۰۰ درصدی قیمت در اروپا از ابتدای سال میلادی گذشته و رساندن این منطقه به آستانه رکود، گاز طبیعی به محرک اصلی تورم جهانی تبدیل شده و در قلب رویارویی قدرت‌های بزرگ قرار گرفته است و این رویارویی به حدی بوده که برنامه‌های غرب برای مبارزه با تغییرات اقلیمی، دچار پسرفت شده‌اند. به عبارت دیگر، گاز طبیعی اکنون با نفت به عنوان سوخت اثرگذار در مسائل ژئوپلیتیکی، رقابت دارد.
این جنگ در اوکراین بود که با حذف میزان قابل‌توجهی از عرضه، بحران گاز را به سطح جدیدی رساند. روسیه تحویل گاز از طریق خط لوله به اروپا که می‌گوید می‌خواهد خرید سوخت‌های فسیلی از روسیه را به هر نحوی قطع کند را کاهش داده است. تلاش اروپا برای پر کردن مخازن ذخیره‌سازی گاز پیش از زمستان، به یک بن‌بست جهانی تبدیل شده است، زیرا کشورها در رقابت برای دریافت محموله‌های اندک LNG، پیش از فرارسیدن زمستان در نیمکره شمالی هستند.
آلمان می‌گوید کمبود گاز می‌تواند فروپاشی مشابه برادران لهمان را رقم بزند، زیرا قدرت اقتصادی اروپا با چشم‌انداز کم‌سابقه کمبود نیرو برای کسب‌و‌کارها و مصرف‌کنندگان مواجه شده است. خط لوله نورد استریم اصلی که گاز روسیه را به آلمان حمل می‌کند قرار است ۱۱ جولای به مدت ۱۰ روز برای تعمیرات تعطیل شود و نگرانی رو به رشدی وجود دارد که مسکو ممکن است دیگر این خط لوله را باز نکند.
سران گروه ۷ به دنبال راه‌هایی برای محدود کردن درآمد گازی روسیه هستند که به تامین مالی هزینه‌های جنگ در اوکراین کمک می‌کند. از این رو از سرمایه‌گذاری‌های جدید در LNG حمایت می‌کنند. در این بین، کشورهای فقیری که سیستم‌های انرژی خود را برمبنای گاز ارزان بنا نهاده بوده‌اند اکنون برای تامین گاز به سختی تقلا می‌کنند.
گاز طبیعی سابق بر این کالایی بود که در بازارهای منطقه‌ای مبادله می‌شد. اما اکنون و در حالی که به نظر می‌رسد جهانی‌سازی در اکثر بخش‌های اقتصاد جهان عقب‌نشینی پیدا کرده است، تجارت گاز جهت معکوسی پیدا کرده و به سرعت جهانی‌سازی می‌شود.
کشورهای زیادی به استفاده از گاز در راستای عبور به سوی منابع انرژی پاک و کنار گذاشتن استفاده از سوخت‌های آلاینده‌ای مانند زغال‌سنگ و در بعضی موارد انرژی هسته‌ای، روی آورده‌اند. تولیدکنندگان بزرگ مانند آمریکا که به سرعت به رده صادرکنندگان بزرگ صعود کرده و با قطر به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده LNG در جهان رقابت می‌کند، شاهد افزایش تقاضا برای تولیدشان بوده‌اند.
سال میلادی گذشته ۴۵ کشور LNG وارد کردند که تقریبا دو برابر یک دهه پیش بود. اما حمل گاز برخلاف نفت دشوارتر است و باید در تاسیساتی مانند کارخانه فریپورت تگزاس، مایع‌سازی شود تا قابل حمل شود. به همین خاطر، یک انفجار جزئی در یک تاسیسات معمولی، چنین تاثیر بیش از حد معمول، بالایی داشته است.
تشدید بحران گازی
سیگنال‌های زیادی از محدودیت شدید عرضه در بازار جهانی گاز منتشر می‌شود. جنگ و کووید ممکن است بازارهای همه کالاها از گندم گرفته تا آلومینیوم و زینک را متلاطم کرده باشد اما در مقایسه با بلایی که سر قیمت‌های گاز جهانی آمده است، هیچ به حساب می‌آید. گاز اکنون در آسیا سه برابر گران‌تر از یک سال پیش است. در اروپا، گاز یکی از دلایل اصلی صعود نرخ تورم به رکورد بی‌سابقه به شمار می‌رود.
پروژه‌های سرمایه‌گذاری در گاز، در بعضی موارد به معنای چرخش ۱۸۰ درجه از سیاست‌هایی است که مبارزه با تغییرات اقلیمی را به خصوص در اروپا دنبال می‌کردند. وام‌دهندگان تحت حمایت دولت نظیر بانک سرمایه‌گذاری اروپا و بانک توسعه و بازسازی اروپا که به فاینانس انرژی تجدیدپذیر متمرکز بودند، این تغییر رویکرد را اعلام کرده و از تمایل بیشتر به حمایت از این پروژه‌ها خبر داده‌اند.
اما محاسبات بلومبرگ اینتلیجنس نشان می‌دهد این تلاش‌های بی‌نهایت سریع اروپا ممکن است کافی نباشد، زیرا واردات LNG تنها ۴۰ درصد از نیازهای گازی این منطقه را تا سال ۲۰۲۶ برآورده می‌کند که دو برابر سال ۲۰۲۱ خواهد بود اما همچنان بسیار کمتر از حجم گازی است که از سوی روسیه عرضه شده است.
مکانیسم‌های مختلفی مطالعه و بررسی شده‌اند که شامل سقف قیمت یا نوعی تعرفه واردات روی نفت روسیه بوده‌اند اما هیچ‌کدام مورد موافقت قرار نگرفته‌اند، زیرا کشورهای غربی از این بیم دارند که قیمت‌های نفت را بیش از حد بالا ببرند چون این اتفاق نه تنها به اقتصادهایشان آسیب خواهد زد بلکه حتی با وجود محدود شدن صادرات نفت روسیه، درآمد بیشتری را نصیب پوتین خواهد کرد.
به گفته تحلیلگران، سران غربی به دنبال راه‌هایی برای حفظ جریان نفت و همزمان کاهش درآمدهای پوتین هستند. این کار پیچیده و بسیار دشواری است.
لینک کوتاه :