رفتارشناسی اصلاح بازار سهام
احمد یزدان‌پناه *
در سرمایه‌گذاری، معمولا یک اصلاح قیمت (Correction) به صورت کاهش ۱۰ درصدی یا بیشتر در قیمت یک اوراق بهادار (مثل سهام) از نقطه «اوج» اخیر آن تعریف می‌شود. اصلاح قیمتی می‌تواند برای یک دارایی مثل یک سهم خاص یا اوراق قرضه و یا یک شاخص که گروهی از دارایی‌ها را اندازه‌گیری می‌کند اتفاق بیفتد. یک دارایی، شاخص یا بازار ممکن است به صورت لحظه‌ای یا برای یک دوره زمانی مثل چند روز یا چند هفته یا ماه و یا حتی دوره طولانی‌تر دچار اصلاح شود. با وجود این، میانگین اصلاح بازار سهام در کشورهای صنعتی عمر کوتاهی دارند و چیزی بین سه تا چهار ماه طول می‌کشد.
سرمایه‌گذاران، معامله‌گران و تحلیلگران برای پیش‌بینی و ردیابی اصلاحات بازار سرمایه از روش‌های چارتی و نموداری استفاده می‌کنند. عوامل متعددی می‌توانند سبب‌ساز یک اصلاح قیمتی باشند. از تغییرات و دگرگونی‌های با ابعاد بزرگ در اقتصاد کلان گرفته تا مشکلات طرح مدیریت یک شرکت همه دلایلی هستند که می‌توانند بر کاهش سهام، شاخص‌ها و بازار اثرگذاری داشته باشند.
اجازه دهید قبل از ادامه بحث، محورهای کلیدی قضیه را فهرست کنیم؛ یک اصلاح عبارت است از کاهش ۱۰ درصدی یا بیشتر در قیمت یکی از انواع اوراق بهادار، یک دارایی و یا یک بازار مالی. اصلاح می‌تواند بیش از چند روز تا چند ماه و یا بیشتر طول بکشد. هر چند که در کوتاه‌مدت اصلاح قیمتی خسارت‌بار است ولی می‌تواند مثبت هم باشد چرا که با تبدیل قیمت‌های دارایی‌هایی که بیش قیمتی (؟) پیدا کرده‌اند فرصت‌هایی برای خرید آنها فراهم می‌آورد.
یک اصلاح قیمتی چگونه عمل می‌کند؟
استاد باسواد ما که یلی بود از دانشگاه «ییل» در دانشگاه ایالتی یوتا، در درس اقتصاد مالی در بحث اصلاح بازار سرمایه می‌گفت اصلاح مثل عنکبوت زیر تختخواب شماست. شما می‌دانید که آنجاست و کجا پنهان شده است اما نمی‌دانید چه وقت دوباره ظاهر می‌شود. گرچه آن عنکبوت می‌تواند خواب خوش شبانه را از شما برباید، ولی شما باید به هوش باشید به خاطر امکان وقوع یک اصلاح در بازار سهام خواب خود را از دست ندهید و کابوس شبانه برای خود نسازید. اینکه اشاره شد که اصلاح شاخص طبق یک قاعده سرانگشتی بیشتر از ۱۰ درصد و کمتر از ۲۰ درصد است (چون از آن بیشتر به معنی آن است که بازار سهام به بازار «خرس نشان» وارد شده است.) زمان یک اصلاح معمولا چندماه است. از جمله شواهد آن گزارش معتبری در ۲۰۱۸ است که می‌گوید اصلاح S&P500 به طور متوسط فقط ۴ ماه طول کشیده و ارزش آن شاخص قبل از بهبود (ریکاوری) تا ۱۳ درصد افت کرده بود. هیچ کس به درستی و دقیق نمی‌داند چه زمانی اصلاح بازار سهام شروع می‌شود و چه زمانی به پایان می‌رسد و از میزان شدت افت قیمت‌ها خبر ندارد. مگر اینکه صبر کنید تا اصلاح تمام شود. آنچه تحلیلگران و سرمایه‌گذاران نگران و دلواپس می‌توانند انجام دهند آن است که به داده‌های اصلاحات گذشته دقیق شوند و طبق آن طرح و برنامه داشته باشند.
آمادگی برای مواجه شدن با یک اصلاح
قبل از اصلاح بازار، سهام ممکن است قوی بوده و حتی از عملکرد خوبی برخوردار باشد. در طول دوره زمانی اصلاح، دارایی‌های منفرد غالبا به خاطر شرایط نامناسب بازار عملکرد ضعیفی دارند. اصلاح می‌تواند زمان ایده‌آلی برای خرید دارایی‌های ارزشمند و با ارزندگی بالا آن هم با قیمت‌های تخفیف داده شده خلق کند و به وجود آورد. با این وجود، سرمایه‌گذاران بورس باید خرید‌های خود را دور از هیجان و با تحلیل سبک و سنگین کنند و به سناریوی ادامه افت قیمت‌ها و ادامه ریزش‌ها و اصلاح شاخص توجه کنند. حمایت از سرمایه‌گذاری در مقابله با اصلاح کاری مشکل ولی انجام‌شدنی است. برای برخورد با کاهش قیمت‌های سهام، سرمایه‌گذاران می‌توانند از سفارش‌های نو حد ضرر و آنهایی که جلوی ضرر و زیان بیشتر را برای آنان سد می‌کنند بهره‌مند شوند. این نوع سفارش‌ها به طور خودکار به کار می‌افتد تا یک قیمت که از پیش توسط سرمایه‌گذار معین شده و به کارگزار اعلام شده جلوی ضرر و زیان بیشتر از افت قیمت‌ها برای سرمایه‌گذاران را بگیرد. هر چند سرعت افت قیمت‌ها گاهی به قدری بالاست که معاملات را نمی‌شود در آن سطح قیمت‌ها انجام داد. این نوع سفارشات محدودکننده و متوقف‌کننده زیان با قیمت‌گذاری هدفمند و قید محدودیت برای معامله ضمانت‌کننده اجرا و انجام معاملات و در نوع (Stop-limit) تضمین‌کننده قیمت سهام هستند. البته سفارشات توقف را باید به طور منظم رصد و نظارت کرد تا مطمئن شویم تا آنها خود را با شرایط بازار به درستی تطبیق می‌دهند و به ارزش‌های واقعی توجه دارند. هر چند بسیاری از کارگزاران سهام بعد از یک دوره زمانی می‌توانند سفارش توقف مشتریان خود را منقضی کنند.
سرمایه‌گذاری در طول اصلاح بازار
در حالی که اصلاح شاخص می‌تواند تمامی سهام را تحت تاثیر خود قرار دهد ولی اغلب برخی سهام لطمات و صدمات بیشتری را از اصلاحات متحمل می‌شوند. سهام کوچک از نظر ارزش بازار *(Small-cap)سهام رشدی بالا در بخش‌های نوسانی مثل تکنولوژی، قوی‌ترین عکس‌العمل را نشان می‌دهند. باید توجه کرد محل بروز و ظهور و عمیق‌تر شدن اصلاح از ناحیه لغت اقتصاد جامعه است یا منبع دیگری دارد تا بتوان عملکرد سهام را بهتر تحلیل کرد. متنوع‌سازی نیز پیشنهادی برای حمایت سهام در مقابل آثار مخرب اصلاحات بازار است. اوراق قرضه و دارایی‌های مشهود مثل کامودیتی‌ها یا املاک و مستغلات، گزینه‌های دیگری در این شرایط برای دارایی‌های مالی همچون سهام هستند.
علاوه بر فرصت خرید سهام با تخفیف در شرایط اصلاح بازار، سرمایه‌گذاران بورس در شرایط اصلاح درس‌های ارزشمندی فرامی‌گیرند که خود را با محیط بازار به سرعت تغییرپذیر وفق دهند. به هر حال اصلاحات شاخص بورس هم موافقان و مخالفان خود را دارد که هر کدام مزایا و معایب آن را مطرح می‌کنند؛ موافقان عنوان می‌کنند برای سهام با ارزش بالا فرصت‌های خرید خلق می‌کند. توسط سفارشاتی همچون حد ضرر اثرات و تبعات آن را می‌توان کاهش داد. بازارهایی که پرتب و تاب شده‌اند را به آرامش و سکون می‌کشاند. مخالفان نیز عنوان می‌کنند منجر به هول و هراس و ترس از بازار و هجوم برای فروش می‌شود. به سرمایه‌گذاران و فعالان کوتاه‌مدت و معامله‌گران اهرمی بازار لطمه وارد می‌سازد و می‌تواند بازار سهام را به کاهش‌های طولانی بکشاند.
کلام آخر؛ چه می‌توان و چه باید کرد؟
اصلاحات شاخص در بورس‌ها بخشی طبیعی از چرخه یا سیکل بازارها هستند و بهترین کاری که شما می‌توانید در طول اصلاح بازار انجام دهید آن است که خود را نبازید و جوگیر نشوید و استقامت و پایداری (Stay the course) از خود نشان دهید. طرح سرمایه‌گذاری شما، قایق نجات و جلیقه نجات است آن را رها نکنید و آن را کنار نزنید و نگذارید ترس و هراس از تلاطم‌های بازار بر تصمیمات شما اثر مخرب داشته باشند. و یادتان باشد اصلاحات بازار سهام و سرمایه عموما عمر کوتاهی دارند؛ بنابر این فروش در وسط هنگامه یک اصلاح کمک کوچکی به پرتفوی و سبد دارایی شما می‌نماید و شاید بتواند بالقوه از زیان شما جلوگیری کند ولی به آن سوی سکه بنگرید که اصلاح بازار سهام فرصت بالقوه‌ای برای خرید دارایی‌های بیشتر با قیمت کمتر برای شما فراهم آورده است و شما می‌توانید از فرصت آن وقتی بازار سهام به مرحله بهبود و روند صعودی می‌رسد بهره‌مند شوید و بدانید طبق گزارشی در مارس ۲۰۲۲ از ۳۸ اصلاح قابل توجه ۵۰ سال اخیر در غرب به بازار «گاونشان» ختم شده‌اند که لطمات اصلاح را به کلی حیران کرده‌اند. البته نقش سازنده مقام ناظر و سیاست‌ساز در آنها فراموش نشود در غیر این صورت اگر اصلاح بازار هدایت و مدیریت نشود، پیش‌نیاز حمایت از حقوق حقه سهامداران آن است که دست‌اندرکاران سازمانی و شرکتی بورس اول «اصلاح» شوند.
پی‌نوشت:
* سهام رشدی: عبارت است از سهمی از یک شرکت که جریان نقدی قابل توجه و پایداری را تولید می‌کند و انتظار می‌رود آن درآمدها و سودها با آهنگ و نرخ بیشتری از میانگین صنعتی که آن شرکت در آن فعالیت دارد افزایش یابد. «سهم رشدی» اغلب گران به نظر می‌رسد و با P/E بالا معامله می‌شود ولی با توجه به تداوم رشد سریع شرکت ناشر آن قیمت آن روند صعودی پیدا می‌کند.
* اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهیادداشتلینک کوتاه :