انتظارها به پایان رسید/اولین تصویر تمام رنگی «جیمزوب» منتشر شد

به گزارش جهان صنعت نیوز: بامداد سه‌شنبه به وقت ایران، «ناسا» نخستین تصویر تمام‌رنگی ثبت‌شده به‌وسیله تلسکوپ فضایی قدرتمند «جیمزوب» را منتشر کرد. این رونمایی، نقطه عطف مهمی را برای تلسکوپ فضایی جدید «ناسا» رقم زد و آغازگر نخستین سال فعالیت علمی تحول‌آفرین آن شد. این تصویر به‌شدت پرجزئیات که در آن برخی از دورترین کهکشان‌های دیده‌شده از زمین به چشم می‌خورند، قدرت عظیم تلسکوپ «جیمزوب» را به نمایش می‌گذارد و مانند پیش‌نمایش کوتاهی است که وعده از راه رسیدن عکس‌های به مراتب خیره‌کننده‌تر را می‌دهد.

عکس منتشرشده یکی از چند تصویری است که «ناسا» قصد دارد این هفته به مناسبت آغاز فعالیت علمی تلسکوپ فضایی «جیمزوب» منتشر کند. «جو بایدن»، رییس‌جمهور آمریکا و «بیل نلسون»، مدیر «ناسا»، نخستین تصویر را بامداد سه‌شنبه در جریان رویدادی کوتاه در کاخ سفید رونمایی کردند. «بیل نلسون» در این رویداد گفت: «آقای رییس‌جمهور، اگر دانه‌ای شن را در نوک انگشت خود در حالی‌ که بازو را کشیده‌اید، نگه دارید، این همان بخشی از کیهان است که می‌بینید.»

همان‌طور که در تصویر دیدنی نشان داده شده، «جیمزوب» وعده داده است که عرصه اخترفیزیک را متحول کند. این تلسکوپ که از بزرگ‌ترین آینه فرستاده‌شده به فضا بهره می‌برد، به ما امکان می‌دهد تا با جمع‌آوری نور برخی از ستارگان و کهکشان‌هایی که درست پس از انفجار بزرگ (بیگ‌بنگ) شکل گرفتند، به‌طور عمیق به گذشته کیهان نگاه بیندازیم. تصویر امروز نمونه کاملی از توانایی تلسکوپ در همین زمینه محسوب می‌شود. این عکس منطقه‌ای از آسمان به نام ۰۷۲۳ SMACS را نشان می‌دهد که مملو از خوشه‌های کهکشانی عظیم در فاصله ۶/۴ میلیارد سال نوری از ما است. این خوشه‌های کهکشانی فضا و زمان را در اطراف خود خم می‌کنند و نمایی به مراتب عمیق‌تر از کیهان را پیش روی چشم ما قرار می‌دهند. «نلسون» در جریان رویداد گفت: «وقتی این عکس با جهان به اشتراک گذاشته شود، لحظه‌ای تاریخی برای علم و فناوری، برای نجوم و اکتشافات فضایی، برای آمریکا و کل بشریت رقم خواهد خورد.»

سفر پرفراز و نشیب «جیمزوب»

انتشار عکس نقطه اوج سفری محسوب می‌شود که دو دهه و نیم پیش برای «ناسا» و جامعه نجوم آغاز شد. از زمانی که موسسه علوم تلسکوپ فضایی آمریکا در سال ۱۹۹۶ ساخت «جیمزوب» را پیشنهاد داد، دانشمندان مشتاقانه در انتظار آغاز فعالیت آن بودند. «جیمزوب» به‌عنوان جانشین قدرتمندتر تلسکوپ فضایی «هابل» که از ۳۰ سال پیش به دور زمین می‌چرخد، شناخته می‌شود و قرار است عمیق‌تر و با جزئیات بیشتر از همیشه به اعماق کیهان نگاه بیندازد. برای دیدن جهان در جزئیات بی‌سابقه، «جیمزوب» به تلسکوپی فوق‌العاده پیچیده تبدیل شد. آینه اصلی با قطر تقریبا ۵/۶ متر، باید در ۱۸ بخش ۶ ضلعی که مانند آینه‌ای واحد عمل می‌کنند، ساخته می‌شد. همچنین از آنجا که چنین تلسکوپ بزرگی در هیچ موشکی جا نمی‌شود، مهندسان باید آن را به صورت تاشدنی می‌ساختند. درنتیجه این چالش‌ها، ساخت «جیمزوب» با سال‌ها تاخیر و بدبیاری مواجه و موجب شد بودجه پروژه به نزدیک ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد.

پس از سال‌ها دردسر، «جیمزوب» سرانجام در چهارم دی‌ماه ۱۴۰۱ به فضا پرتاب شد و از سفر برفراز موشک جان سالم به‌در برد. سپس تلسکوپ فرآیند دو هفته‌ای گشودن خود در فضا را آغاز کرد؛ مرحله‌ای دلهره‌آور که شامل صدها قطعه متحرک و نقطه شکست تکی بود که می‌توانستند با یک اشتباه به ماموریت پایان دهند. اما «جیمزوب» با گشودن کامل خود در فضا، از این مرحله نیز سربلند بیرون آمد. در گام بعد، گروهی از مهندسان و دانشمندان به‌دقت مشغول تنظیم بخش‌های آینه و کالیبره‌سازی ابزارها شدند تا سرانجام تلسکوپ را برای عمل به وعده‌های باورنکردنی‌اش آماده کنند. بایدن در آستانه رونمایی از تصویر گفت: «[جیمزوب] پنجره‌ای جدید به سوی تاریخ جهان ما است و امروز می‌خواهیم نخستین نوری را که از این پنجره می‌تابد، ببینیم.»

نخستین تصویر شگفت‌انگیز: زمینه ژرف وب

منطقه ۰۷۲۳ SMACS محدوده‌ای از آسمان را با خوشه‌های کهکشانی عظیم در پیش‌زمینه عکس نشان می‌دهد. این خوشه‌ها چنان عظیم هستند که فضا و زمان را در اطرافشان خم می‌کنند. در این پدیده که با عنوان همگرایی یا لنز گرانشی شناخته می‌شود، فضا و زمان خم‌شده تا حدی مانند ذره‌بین عمل می‌کنند و دید ما از کهکشان‌های به مراتب دورتر پشت خوشه‌های کهکشانی را تقویت می‌کنند. به‌گفته «نلسون»، هزاران کهکشان صرفا در این عکس وجود دارد و ۱۳ میلیارد سال طول کشیده است تا نور برخی از آنها به آینه تلسکوپ برسد. «نلسون» با اشاره به کهکشان‌های ریز تصویر گفت: «نوری که روی یکی از این ذرات کوچک می‌بینید، بیش از ۱۳ میلیارد سال در حرکت بوده است.»تلسکوپ‌های فضایی قبلا از منطقه ۰۷۲۳ SMACS عکسبرداری کرده بودند، اما با قدرت و دقت بی‌مانند «جیمزوب»، اکنون می‌توان این منطقه را با جزئیات باورنکردنی مشاهده کرد. هرچند عکس رنگ‌های خیره‌کننده دارد، از آنجا که تصویر اصلی در نور فروسرخ گرفته شده است، دانشمندان رنگ‌ها را به‌صورت دستی به تصویر وارد کرده‌اند. «جیمزوب» برخلاف «هابل» نور را در بخش فروسرخ طیف الکترومغناطیس رصد می‌کند؛ نوعی از نور که برای چشم غیرمسلح نادیدنی است، اما آن را روی زمین به صورت گرما احساس می‌کنیم.

فروسرخ به‌ویژه برای مشاهده جهان دوردست ضروری است، زیرا نور رسیده از نخستین ستارگان و کهکشان‌ها در اثر انبساط کیهان با گذر از اعماق فضا دچار کشیدگی شده و پدیده‌ای به نام انتقال به سرخ را تجربه کرده است. این نور زمانی که به زمین می‌رسد، به بخش فروسرخ طیف الکترومغناطیس منتقل شده است. این تصویر در واقع ترکیبی از چندین طول موج نور است که «جیمزوب» در مدت ۵/۱۲ ساعت جمع‌آوری کرده است. برای مقایسه، ثبت برخی از عمیق‌ترین تصاویری که «هابل» تاکنون از کیهان گرفته، هفته‌ها طول کشیده است. در ابتدا انتظار می‌رفت که «وب» برای مدت دستکم ۱۰ سال در فضا به رصد کیهان بپردازد اما باقی ماندن سوخت اضافی در آن باعث شده که دانشمندان انتظار افزایش مدت ماموریت آن تا ۲۰ سال را داشته باشند. تلسکوپ «جیمزوب» تا این لحظه قوی‌ترین تلسکوپ ارسال شده به اعماق فضا است که جهان را در نور فروسرخ رصد می‌کند.