خام‌فروشی فرهنگ و ادبیات را متوقف کنیم
به گزارش جهان صنعت نیوز: کشور ما با برخورداری از ادبیات غنی، اسطوره‌های ریشه‌دار و میراث تمدنی قابل توجه، ظرفیت آن را دارد که مسوولان فرهنگی و فرهنگ‌دوستان کشور با کار کردن روی این ظرفیت‌ها محصولاتی خلاقانه در حوزه فیلم، سریال، انیمیشن و سایر حوزه‌های فرهنگی و رسانه‌ای تولید کنند اما تاکنون این مهم محقق نشده است.
بی‌توجهی به ریشه‌های غنی فرهنگی و هنری ایران باعث شده تا کشورهای دیگر از فرصت استفاده کنند و با تولید محصولات رسانه‌ای نظیر گیم و انیمیشن از اساطیر و هنر و فرهنگ ریشه‌دار و غنی ایران به نفع خود بهره ببرند.
نتیجه انفعال کشور در استفاده از شاخه‌های تمدنی و فرهنگی ایران در سال‌های اخیر صادرات خام این ارزش‌های هویت‌بخش به کشورهای دیگر و یا به تعبیر دیگر خام‌فروشی فرهنگ و ادبیات ایران بوده است.
در این گزارش «جهان‌صنعت» سعی می‌کنیم ضمن گفت‌وگو با حجت‌اله مرادخانی- پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه- ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی کشور و راه‌های استفاده صحیح از آنها برای تولید صنایع خلاق و جلوگیری از خام‌فروشی را بررسی کنیم.
* جدید نبودن پدیده خام‌فروشی
خام‌فروشی فرهنگ و ادبیات ایران مساله جدیدی نیست و سال‌ها است که دیگر کشورها از جمله کشورهای همسایه با ساخت محصولات و تولیدات فرهنگی متنوع مبتنی بر فرهنگ ایران در حال مصادره اساطیر و شاخصه‌های فرهنگی کشورمان هستند.
حجت‌اله مرادخانی پژوهشگر صنایع خلاق در خصوص مساله «خام‌فروشی فرهنگ و ادبیات ایران» که این روزها از سوی برخی از مسوولان مطرح می‌شود گفت: این مساله خام‌فروشی که این روزها در سطح مدیریت فرهنگی کشور مطرح می‌شود اصلا اتفاق جدیدی نیست. لااقل در یکی دو دهه اخیر نمادهای فرهنگی، شخصیت‌ها و آیکون‌های ادبی- فرهنگی ایران توسط کشورهای دیگر مصادره شده و یا تلاش‌هایی برای مصادره کردن آنها صورت گرفته است. آسیب اصلی این است که در بزنگاه‌های نخستین که این اتفاقات افتاد ما واکنش درخوری در عرصه بین‌المللی نشان ندادیم و این طور به نظر رسید که موضوع برای ما چندان محلی از اعراب ندارد. امروز که تمام کشورهای اطراف ما از افغانستان و پاکستان، ازبکستان، ترکیه و سایر کشورها مدعی ثبت اساطیر و شخصیت‌های تاریخی و فرهنگی ادبیات ایران هستند به این نتیجه رسیده‌ایم که اعتراض کنیم. بنابراین منشاء اصلی این آسیب به خودمان برمی‌گردد. وقتی ما برای اسطوره و فرهنگ کشورمان ارزشی قائل نباشیم طبیعتا در دنیای امروز که رقابت اصلی کشورها در عرصه جهانی مبتنی بر هویت فرهنگی است کشور دیگری آن را مصادره می‌کند.
این مدرس دانشگاه ضمن اشاره به اهمیت مبحث فرهنگ در دنیای امروز افزود: دنیای امروز دنیای به رخ کشیدن جذابیت‌ها و تنوع فرهنگی کشورها است. در نظر داشته باشید ملانصرالدین و چهارپایش که برای ما صرفا جنبه طنز دارد مورد بهره‌برداری ترکیه قرار گرفته است. امروز ترکیه در بسیاری از شهرهایش نماد ملانصرالدین را نصب کرده، چرا که این شخصیت یک نماد و آیکون فرهنگی است که می‌توان از آن روایت ساخته و هدیه و سوغات براساس آن طراحی و عرضه کرد.
* انفعال در ساخت محصولات مبتنی بر فرهنگ
یکی از نقدهای مهمی که همواره به تولیدات فرهنگی کشور وارد بوده بی‌توجهی به استفاده از اسطوره‌ها، نمادها و شاخصه‌های هویتی ایرانی در طراحی انیمیشن، گیم و سریال‌های تلویزیونی بوده است.
مرادخانی پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه در خصوص بی‌توجهی‌های صورت گرفته به هویت و فرهنگ ایران در تولیدات رسانه‌ای به «جهان‌صنعت» گفت: شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی، گلستان سعدی و بسیاری از آثار ادبی ما همچون کلیله و دمنه ظرفیت تصویرسازی دارند و روایت‌های بسیاری در بطن آنها نهفته شده است. توجه داشته باشید شاهنامه فردوسی در تمام ادوار تاریخی تصویرسازی روی آن صورت گرفته است که نشان از ظرفیت بالای تصویرسازی و نمایشی بودن این اثر دارد.
این پژوهشگر افزود: وقتی براساس ظرفیت‌های فرهنگی و ادبی خود گیم و انیمیشن نمی‌سازیم طبیعتا دیگران این کار را انجام می‌دهند. در زمینه ساخت عروسک بر اساس شاخصه‌های فرهنگی و هویتی خود نیز عملکرد مطلوبی نداشته‌ایم و در بسیاری از موارد از نشانه‌های فرهنگی خود در رسانه‌های جدید استفاده نکرده‌ایم. طبیعتا وقتی ما از ظرفیت‌های کشور و فرهنگ خود استفاده نمی‌کنیم دیگران این کار را انجام می‌دهند.
مرادخانی ضمن انتقاد به برخی از مدیران خاطرنشان کرد: متاسفانه ما نه تنها از نمادهای فرهنگی خود به درستی استفاده نمی‌کنیم بلکه برخی از مدیران و نهادها خودزنی نیز می‌کنند. سال گذشته بود که خبر ثبت نگارگری ایران به عنوان میراث جهانی رسانه‌ای شد و خیلی از مدیران دولت وقت آن را مطرح کردند؛ اما واقعیت امر این است که روی آن پرونده نیز اشتباه کردیم.
این پژوهشگر ادامه داد: پرونده نگارگری توسط ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبکستان به ثبت رسید. یعنی پرونده مشترک بود و مشکل اساسی این بود که ترکیه پرونده را برای ثبت جهانی مطرح کرده بود در حالی که این کشور پیشینه مشخصی در نگارگری ندارد و اگر هم پیشینه‌ای داشته باشد به زمانی که نگارگران ایرانی در عهد صفوی به این کشور مهاجرت کردند برمی‌گردد. به هر روی این چهار کشور براساس چهار شخصیت ادبی خود نگارگری را ثبت کردند یعنی ایران به واسطه شاهنامه و فردوسی، ترکیه به واسطه مولوی و مثنوی، آذربایجان به واسطه خمسه و نظامی و ازبکستان به واسطه امیرعلی شیرنوایی و دیوانش این کار را انجام دادند. این در حالی است که این چهار شخصیت شاعر حتی یک بیت غیرفارسی ندارند و مشخص نیست که چطور مدیران ما به این موضوع اعتراضی نکرده‌اند.
مرادخانی مدرس دانشگاه در خاتمه خاطرنشان کرد: وقتی پرونده به اسم دیگر کشورها ثبت شد و ایران هم اعتراضی نکرد قطعا آنها در خصوص مصادره میراث ایرانی حریص‌تر می‌شوند و همچون طرح‌های فرش ایرانی که به تاراج رفته اینها هم به تاراج می‌روند. باید واقعیت را دیده، تعارف را کنار بگذاریم و از شخصیت‌ها، نمادها و حجم عظیم آیین‌های متنوعی که در کشورمان وجود دارد بهره ببریم.
* اشراف مسوولان به خام‌فروشی فرهنگ
مساله خام‌فروشی فرهنگ و اسطوره‌های ایران مساله پنهانی نبوده و بسیاری از مسوولان امر به خوبی به زیان‌هایی که این موضوع به کشور وارد می‌کند اشراف دارند و تلاش می‌کنند تا با تشویق شرکت‌های خلاق درصدد رفع این نقیصه برآیند.
به تازگی پرویز کرمی رییس مرکز و دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق در جمع رایزنان فرهنگی ایران، با بیان اینکه خام‌فروشی فرهنگ و ادبیات به یاری شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان جای خود را به خلق ثروت و اشتغال می‌دهد، گفت: مهم‌ترین هدف و اولویت برنامه توسعه زیست‌بوم صنایع خلاق، حمایت از خلاقیت و نوآوری‌های نیروی انسانی جوان و دانش‌آموخته‌ای است که در حوزه فناوری‌های نرم و صنایع خلاق فعالیت دارند.
کرمی با اشاره به اینکه زیست‌بوم دانش‌بنیان و خلاق نه‌تنها هزینه‌بر نبوده بلکه ارزش‌افزوده و اشتغال ایجاد کرده است، افزود: وقتی می‌گوییم خام‌فروشی منظور فقط در حوزه معادن و نفت و گاز نیست. ادبیات ما، اسطوره‌های ما، فرهنگ و هنر و گردشگری و میراث تمدنی ما هم در حال خام‌فروشی است. چرا باید کشورهای همسایه از اسطوره‌های کهن و ادبیات ما کاراکتر و شخصیت را بردارند و با اسامی دیگر و به زبان خودشان سریال و فیلم و انیمیشن تولید و به کشور ما و سایر کشورها صادر کنند؟ باید جلوی خام‌فروشی در حوزه صنایع خلاق و فرهنگی را گرفت و شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان در حال انجام این کار هستند.
وی همچنین ابراز کرد: بیش از ۳۰۰هزار نیروی انسانی به مدد این زیست‌بوم اشتغال یافته‌اند و بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی به ارمغان آورده‌اند.
* مزیت‌های صنایع خلاق
باوجود آنکه صنایع‌دستی ایران در دنیا جایگاه سوم را دارد، اما در زمینه فروش و ارائه سهم کمی بازار صنایع دستی و صنایع خلاق جهان نصیب کشورمان شده است. این درحالی است که صنایع دستی به سبب عدم نیاز به واردات بسیاری از مواد اولیه و فناوری‌محور نبودن تولید، به راحتی می‌تواند در شرایط تحریم به اقتصاد کشور کمک کند.
در همین خصوص کرمی رییس مرکز و دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق با بیان اینکه تاب‌آوری حوزه‌های صنایع فرهنگی و خلاق، نسبت به صنایع سخت در شرایط تحریم بیشتر است، گفت: در صادرات صنایع خلاق به دلیل دسترسی به مواد اولیه داخلی و نیروی انسانی خلاق، هزینه تمام‌شده رقابتی است، همچنین با توجه به حجم مبادلات در دنیا، سهم بازار ایران برای کشورها مخصوصا کشورهای منطقه جذاب است.
دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق با اشاره به اینکه در حوزه صادرات صنایع خلاق تاکنون صادرات به‌صورت موردی بوده است، بیان کرد: مذاکره برای افزایش گزینه‌های حمل‌ونقل، برگزاری یک رویداد تخصصی جهت شناسایی و فراخوان، پیمان‌های پولی در منطقه، تسهیل ثبت شرکت‌های ایرانی در کشور مقصد برخی از چالش‌ها و پیشنهاد‌های صادراتی حوزه صنایع خلاق هستند.
دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق افزود: سهم ایران از بازار جهانی ۲۷۰۰ میلیارد دلاری صنایع خلاق و فرهنگی با شبکه‌سازی شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان و به یاری رسوخ فناوری و نوآوری در محصولات ایران‌ساخت به بازارهای بین‌المللی و توسط رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور به دست می‌آید.
کرمی با بیان اینکه ۲۰ شاخه در صنایع فرهنگی و خلاق وجود دارد که تاکنون شرکت‌های خلاق به‌واسطه حمایت‌های معاونت علمی و فناوری فعالیت‌های مؤثری در کشور داشته‌اند، افزود: از جمله شاخه‌ها می‌توان به اسباب‌بازی و گیم اشاره کرد، این حوزه بازاری معادل ۱۰۰میلیارد دلار را در اختیار دارد. انیمیشن نیز شاخه دیگری است که بازار آن ۲۷۰میلیارد دلار برآورد می‌شود.
وی همچنین ابراز کرد: بیش از ۳۰۰هزار نیروی انسانی به مدد این زیست‌بوم اشتغال یافته‌اند و بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی به ارمغان آورده‌اند.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهخواندنیلینک کوتاه :