ایران همچنان تشنه است
به گزارش جهان صنعت نیوز: خشکسالی چندسالی است که بخش‌های بزرگی از کشور را در رنج و عذاب قرار داده، هرچند می‌گویند، باران رحمت خداست، اما گاهی زیان هم به بار می‌آورد. از روزی که بارش‌های ناگهانی بخش‌های بزرگی از کشور را در برگرفته، خیلی‌ها انتظار داشتند که حداقل در کنار ضرر و زیانی که سیلاب می‌زند، بخشی هم به عنوان ذخایر آبی حفظ شود. با این حال شرایط سدهای کشور که نه لایروبی شده‌اند و نه مدیریت درستی داشتند، باعث شد که سیلاب‌ها به جای آنکه پشت سدها بمانند، هدر بروند.
با این حال برخی گزارش‌ها هم حکایت از آن داشت که میزان بارش‌ها به دو میلیارد مترمکعب برسد.حتی برخی‌ها تخمین زدند که اگر حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب از این بارش‌ها هدر بروند، حداقل نیمی از آن ذخیره می‌شود. این در حالی است که فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب گفته منابعی که در اثر بارندگی‌ها پشت سدها جمع شده، عددهای بسیار کوچکی است.
سخنگوی صنعت آب در نشست خبری در پاسخ به خبرنگارانی که جویای وضعیت منابع آبی بودند، گفت: سیلاب اخیر ۲۵۰ تا ۲۶۰ میلیون مترمکعب ورودی آب به سدهای کشور را افزایش داد. یعنی این بارندگی روی منابع آبی تاثیری نداشته، با وجود اینکه عدد بارش‌ها در مردادماه خوب بود اما برخی خارج از حوضه آبریز سدها بوده و در هر حال اعدادی که وارد سفره‌های آب زیرزمینی شده، چند ماه بعد قابل استحصال است. البته بارش‌ها روی منابع آب زیرزمینی در فلات مرکزی تاثیر مثبت داشته است و ورودی آب به سدهای تهران حدود ۱۰ میلیون مترمکعب و زاینده‌رود ۹ میلیون مترمکعب بوده که این اعداد کمک‌کننده است.
طی روزهای اخیر تصاویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد برخی سدهای خاکی از بین رفته‌اند. با این حال قاسم‌زاده می‌گوید که با وجود وقوع سیل‌های وحشتناک، کمترین آسیب به زیرساخت‌های حوزه آب و برق وارد شده و هیچ‌کدام از سدهای کشور نشکستند؛ تنها در استان کرمان یک بند خاکی ظرفیت ۳۵۰ هزار مترمکعب شکسته شد و با توجه به اینکه پیش‌بینی‌هایی که در مورد این مساله صورت گرفته بود، از دو روز قبل اطلاع داده بودیم و در همین راستا فرماندار منطقه اقدامات لازم را انجام داد.یعنی بخش عمده آب قبل از وقوع سیل تخلیه شد و شکسته شدن این بند مشکل چندانی را ایجاد نکرد، چراکه در پایین‌دست یک منطقه آبرفتی وجود داشت.
سخنگوی صنعت آب کشور با بیان اینکه در تصفیه‌خانه هفتم تهران به دلیل آبی که وارد سد ماملو شده بود، با مشکلاتی مواجه شدیم اما اکنون هیچ نگرانی وجود ندارد و آب موجود قابل استحصال است، درباره آخرین وضعیت لایروبی سدها و رودخانه‌های کشور و تاثیر آن در وقوع سیلاب‌های اخیر گفت: انجام این کار برعهده وزارت نیرو بوده و از سال ۱۳۹۸ به بعد میزان لایروبی سه برابر افزایش یافته است و اکنون سالانه ۱۰۰۰ کیلومتر لایروبی صورت می‌گیرد.قاسم‌زاده افزود: لایروبی در بازه‌های دشت و کوهستان اتفاق می‌افتد که میزان آن در کوهستان کمتر بوده و سیل‌های اخیر عمدتا در مناطق کوهستانی اتفاق افتاده است.
رفع عطش آبی در تهران
تهران چندسالی است که گرفتار تنش آبی است. بهار امسال هم آبی پشت سدهای اطراف تهران جمع نشد.حتی منابع آبی سد کرج هم نشان می‌دهد که شرایط نسبت به سال‌های قبل خوب نیست. سیلاب‌های اخیر که به بخش‌هایی از استان تهران خسارت وارد کرد، این سوال را پیش آورد که آیا آبی برای استان تهران از این سیلاب‌ها ذخیره شد؟
محمد شهریاری مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق‌آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران در این رابطه گفته است: تا قبل از سامانه بارشی کاهش بارندگی سال آبی جاری در مقایسه با متوسط بلندمدت منفی ۳۴ درصد بوده، همین بارش‌ها باعث شد شرایط بهتر شود و از منفی ۳۴ به منفی ۶/۲۵ درصد برسیم. از هفته گذشته در حوضه آبریز سدهای پنجگانه تهران شاهد بودیم، ورودی آب به مخازن سدها مخصوصا سدهای سامانه شرق بهبود یافت و منجر به ثبت ۳/۲۳ میلیمتر بارش در حوزه عملکرد استان تهران شد که این میزان در مقایسه با متوسط بلندمدت در همین بازه زمانی افزایش چشمگیری داشته است.
شهریاری میزان بارش از ابتدای سال آبی جاری تا ۸ مرداد را ۴/۲۰۳ میلیمتر اعلام کرده و گفته است: این میزان در مقایسه با متوسط بلندمدت که ۵/۲۷۳ میلیمتر بوده ۶/۲۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد. البته تا قبل از فعالیت این سامانه بارشی، کاهش بارندگی سال آبی جاری در مقایسه با متوسط بلندمدت ۳۴ درصد بود که همین بارش‌ها باعث شد شرایط بهتر شود و درصد کاهش از ۳۴ به ۶/۲۵ بهبود یابد.
به گفته این مقام وزارت نیرو سامانه بارشی اخیر و سیلاب‌های حاصل از آن ذخیره آب سد ماملو را ۵/۵ میلیون مترمکعب افزایش داد. به طوری که در حال حاضر حجم ذخیره آب حال حاضر سدهای پنجگانه تهران ۵۶۵ میلیون مترمکعب است که سرجمع میزان ورودی آب اضافه‌شده به سدهای پنجگانه تهران در پی بارندگی و سیلاب‌های اخیر به ۴/۹ میلیون مترمکعب رسیده است.
شهریاری در عین حال می‌گوید: طبیعتا سیلاب کوهستان و بالادست سدها، پشت سدها ذخیره می‌شود، بارش‌هایی که در دشت‌ها اتفاق می‌افتد روی تغذیه و نفوذ به منابع آب زیرزمینی اثر خواهد داشت که این امر می‌تواند تا حدودی جبران کسری آبخوان‌ها را در پی داشته باشد.
او البته توضیح داده که بیشترین سیلاب در حوضه آبریز سد ماملو به ثبت رسیده به همین دلیل هم باعث افزایش کدورت آب این سد شده است؛ موضوعی که روز گذشته اعلام شد، به صورت موقت تصفیه‌خانه هفتم این سد از مدار خارج شده است.
شهریاری می‌گوید: با توجه به کنترل‌های کیفی روی لایه‌های آبی مخزن سد ماملو و با تغییر تراز آبگیری دریچه‌های سد، مشکل تا حدود زیادی مرتفع شد و با توجه به اعلام شرکت تامین و تصفیه آب و فاضلاب تهران با انجام برخی مقدمات تصفیه‌خانه مجدد وارد مدار خواهد شد.
از زاینده‌رود تا خوزستان
سیلاب اگر برای تهران به قولی آمد داشته، برای همه‌جا اینطور گزارش نمی‌شود. در یزد و کرمان خسارت‌ها بیشتر از منافع برای ذخایر آبی است. در اصفهان هم گزارش‌ها ظاهرا سیلاب‌ها به رفع تنش آبی کمک کرده و ذخایر قابل‌توجهی نداشته است.
آن‌طور که سیدمجتبی موسوی نآیینی مدیر بهره‌برداری و نگهداری از سد زاینده‌رود اخیرا گفته ذخیره کنونی سد زاینده‌رود در پی بارش‌های سیلابی ۲۷۷ میلیون مترمکعب بوده و هنوز ۷۸ از ظرفیت سد زاینده‌رود خالی است.
در عین حال از سیستان‌وبلوچستان خبر می‌رسد که ذخایر آبی قابل‌توجهی پشت سدها جمع شده است. اوضاع در خوزستان هم آن‌طور که مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان این استان گفته، چندان چنگی به دل نمی‌زند. به گفته عباس صدریان‌فر براساس آمارهای ثبت‌شده از اولین روز فعالیت سامانه مانسون در خوزستان تاکنون، حجم ورودی به مخازن تغییر محسوسی نداشته است. در واقع بارش‌هایی که در اثر فعالیت سامانه مانسون در خوزستان رخ داده باعث فعال شدن مسیل‌ها و حوضه‌های میانی با حجم آبدهی محدود شده است.
شاید این سوال پیش بیاید که چطور با این حجم بزرگ بارندگی ذخایر آبی در برخی مناطق ایجاد نشده.
چرا سدهای بیشتری برای مقابله با سیلاب ساخته نشد؟ آیا بنا به گفته برخی‌ها این سیلاب نهایتا راهی خلیج‌فارس و رودخانه‌های مرزی شده و از بین می‌رود یا آنکه جذب خاک می‌شود؟
فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب در این رابطه به خبرنگاران گفت: براساس طرح توسعه که در کشور داریم، از روش‌های سنتی به روش‌های با تکنولوژی بالاتر حرکت کردیم. برای این مساله در حوزه آب در سال‌های اخیر به موضوع سدسازی توجه شده است. دلیل احداث سدها نیاز آبی و میزان آورده در آن منطقه است. هنگام وقوع سیلاب آب موجود وارد تالاب‌ها، دریاچه‌ها و یا رودخانه‌ها می‌شود؛ به همین دلیل برای سیل‌های یکباره سد طراحی نمی‌شود.
قاسم‌زاده با اشاره به اینکه حداقل ۵۰ سال آورد منطقه مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر حداکثر ظرفیت وجود داشته باشد، سدسازی صورت می‌گیرد، گفت: اهداف برخی سدها کنترل سد است که آن هم ممکن است در برخی مناطق پاسخگو نباشد.
محمدعلی بنی‌هاشمی کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آب هم به ایسنا گفته است بارش‌هایی که در تابستان در ایران می‌بارد، تاثیر چندانی روی کم‌آبی ندارد؛ معمولا بارش‌های تابستانی به صورت رگباری و کوتاه‌مدت است و آورده زیادی ندارد. رژیم آب و هوایی ایران به ویژه در فلات مرکزی و بارش‌های تابستانی بیشتر موجب ایجاد سیل می‌شوند تا اینکه بخواهند کمک به بحران کم‌آبی کنند.
بنی‌هاشمی در این باره معتقد است که پس از وقوع سیلاب عده‌ای اعلام می‌کنند که باید سدسازی و یا اینکه آبخیزداری در بالادست صورت می‌گرفت؛ واقعیت این است که همه این کارها باید در جای خود به صورت متناسب و با در نظر گرفتن تمام ابعاد کار انجام شود.
او در عین حال می‌گوید نباید به سیل به عنوان یک واقعه بد نگاه شود و این‌گونه تحلیل کنیم که با وقوع سیل یک منبع آبی را از دست داده‌ایم، اگر در برخی مناطق همچون مغان و سیستان خاک‌های حاصلخیز داریم، به دلیل وقوع این سیلاب‌ها بوده که در طول میلیون‌ها سال محقق شده است. اگر نگاه ما منفی نباشد، می‌توان اقداماتی را عالمانه و عاقلانه انجام داد. البته اگر سیاست‌ها علمی باشد می‌توان هم آبخیزداری و هم سدسازی را روی اصول پیش برد. متاسفانه در این حوزه دچار افراط و تفریط هستیم، در حالی که باید به صورت همه‌جانبه‌نگر به این موضوع توجه کنیم و از منابع آب سدها بهره بیشتری ببریم.
لینک کوتاه :