حذف قیمت مسکن در مناطق ارزان

به گزارش جهان صنعت نیوز:  بانک مرکزی از اواخر دهه ۸۰ شمسی هر ماه گزارش تحولات بازار مسکن شهر تهران را ارائه می‌کند. مرکز آمار نیز به طور فصلی اطلاعات قیمت و اجاره مسکن در شهر تهران را منتشر می‌کرد. از ابتدای سال جاری، مرکز آمار گزارش‌های ماهانه شاخص قیمت آپارتمان در تهران را نیز به آمارهای فصلی خود اضافه کرد.

آمارهایی که توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ارائه می‌شود با یکدیگر متفاوت است. بانک مرکزی درخصوص تحولات بازار مسکن شهر تهران در تیرماه ۱۴۰۱ گزارش داد که میانگین قیمت هر متر خانه در شهر تهران ۴۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است؛ در حالی که پیش از آن مرکز آمار این عدد را ۸/۴۴ میلیون تومان اعلام کرده بود.

سامانه املاک و مستغلات مبنای دریافت اطلاعات بازار مسکن شهر تهران است که مرکز آمار و بانک مرکزی، هر دو از آن استفاده می‌کنند اما ظاهرا نمونه‌گیری مرکز آمار بر اساس روش هدانیک است که میانگین وزنی را محاسبه می‌کند. یعنی قیمت‌های سنگین‌تر در میانگین وزنی تاثیر بیشتری می‌گذارد. در حالی که بانک مرکزی میانگین کلی را ارائه می‌دهد. بدین صورت که همه معاملات را محاسبه، تقسیم بر تعداد می‌کند و میانگین قیمت را ارائه می‌دهد.

برخی کارشناسان که معتقدند روش مرکز آمار، علمی‌تر و به‌روز است می‌گویند محاسبه آمار بر اساس میانگین وزنی دقیق‌تر از روش متوسط‌گیری معمولی است. در روش وزنی برای هر مجموعه از معاملات یک شاخص تعیین می‌کنند و آمار نهایی را نسبت به آن شاخص می‌سنجند. اگرچه بنا بر وظایف ذاتی، مرجع رسمی ارائه آمار، مرکز آمار است اما نمی‌توان گزارش‌های بانک مرکزی را که با روشی متداول و مرسوم ارائه می‌شود زیر سوال برد، چرا که شاخص هر دو مرکز بر اساس داده‌های دقیق، بررسی و منتشر می‌شود. با این وجود اختلاف بیش از سه میلیون تومانی بین شاخص قیمت بانک مرکزی با مرکز آمار درخصوص قیمت هر متر خانه در تهران منجر به سردرگمی کنشگران، فعالان بازار مسکن و متقاضیان خرید خانه شد. به تازگی سازمان برنامه و بودجه علت تفاوت میانگین قیمت هر متر خانه در شهر تهران توسط مرکز آمار و بانک مرکزی را تفاوت در شیوه میانگین‌گیری عنوان کرد. با انتشار میانگین قیمت هر متر خانه در شهر تهران توسط مرکز آمار و بانک مرکزی برخی رسانه‌ها تفاوت عددی اعلام‌شده را اختلاف در آمارها عنوان کردند در حالی که دلیل تفاوت اعداد ارائه‌شده، تفاوت در شیوه میانگین‌گیری است.

با توجه به اینکه بخش مسکن و سرپناه، از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصاد کشور است و با توجه به نیاز مبرم به آمارهای با کمیت و کیفیت قابل‌اتکا در این حوزه، مرکز آمار ایران به ‌عنوان مرجع رسمی آمارهای کشور، اقدام به تولید و انتشار آمارهای این حوزه کرده است. مرکز آمار ایران در حوزه قیمت واحدهای مسکونی هر ماه به ارائه گزارشی با ویژگی‌های زیر می‌پردازد:

۱- تنها منبع تهیه این گزارش داده‌های خام ثبت شده در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور است که مرکز آمار ایران و بانک مرکزی، هر دو از این منبع برای انجام محاسبات استفاده می‌نماید.

۲- مرکز آمار ایران به ارائه ۲ نوع میانگین قیمت (حسابی و موزون) و یک مورد شاخص قیمت آپارتمان‌های مبادله و ثبت شده در سامانه می‌پردازد. در حالی که گزارش تهیه شده توسط بانک مرکزی تنها شامل میانگین حسابی است. هر یک از این میانگین‌ها کارکرد و استفاده منحصر به فردی دارند. گزارش مرکز آمار ایران همه نیازهای کاربرهای مختلف ممکن را پوشش داده است.

روش میانگین حسابی به متراژ واحدهای مبادله شده در دوره زمانی مدنظر توجهی نداشته و به همه واحدهای مسکونی (چه بزرگ و چه کوچک) به یک دید می‌نگرد و وزنی برابر می‌دهد.

روش میانگین موزون تفاوت متراژ واحدهای مورد مبادله را در قیمت ثبت شده در نظر می‌گیرد به ‌نحوی که هر واحد متناسب با متراژ در تعیین میانگین قیمت منطقه وزن می‌گیرد. بانک مرکزی به این نحوه محاسبه مهم توجهی نداشته است.

شاخص قیمت آپارتمان‌های مسکونی، با استفاده از روش هدانیک (تعدیل کیفی) محاسبه می‌شود و مناسب تعیین دقیق تورم در حوزه آپارتمان‌های مسکونی مورد مبادله در هر دوره است.

در این راستا از میانگین‌های نام‌برده نمی‌شود (به علت ناهمگن بودن آپارتمان‌های معامله شده در هر دوره) استفاده نمود زیرا تغییرات قیمت را به ‌درستی نشان نمی‌دهند اما چون در شاخص قیمت اثرات تغییر کیفیت از منابع اطلاعاتی زدوده شده است، شاخص دقیقی برای محاسبه تورم این حوزه محسوب می‌شود.

۳- تفاوت بین متوسط قیمت حسابی اعلام شده توسط مرکز آمار ایران و بانک مرکزی که از روشی مشابه استفاده کرده‌اند، تقریبا یک میلیون تومان بوده است. اما رسانه‌ها به ‌اشتباه به مقایسه میانگین قیمت موزون مرکز آمار ایران و میانگین قیمت حسابی بانک مرکزی پرداخته‌اند که این خطا در مقایسه دو نوع متوسط قیمت متفاوت منجر به سوءبرداشت پیش‌آمده شده است.

۴- بر اساس اطلاعات خام ثبت شده در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور، در تیرماه سال ۱۴۰۱ در مناطق ۱۹ و ۲۰ شهر تهران به ترتیب تنها ۸ و ۱۱ مورد معامله در سامانه ثبت شده است. این تعداد محدود معاملات امکان محاسبه متوسط قیمت منطقه را نمی‌دهد.

بنابراین قیمت این مناطق در محاسبه مرکز آمار لحاظ نشده است. این نکته در گزارش منتشر شده توسط مرکز آمار قابل‌ملاحظه است. با توجه به پایین‌تر بودن میانگین قیمت این مناطق از میانگین قیمت شهر تهران، لذا عدم حضور این قیمت‌ها در محاسبات، باعث بیشتر شدن اندک متوسط قیمت مرکز آمار نسبت به گزارش بانک مرکزی شده است.

۵- مرکز آمار ایران با استفاده از اطلاعات طول و عرض دقیق جغرافیایی در اختیار، اقدام به پالایش و ویرایش آدرس‌های استخراج شده از سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور و لحاظ نمودن آنها در مناطق صحیح خود می‌کند.

اما این امکان برای بانک مرکزی مهیا نیست، لذا این نکته نیز باعث بروز اختلافاتی در میانگین قیمت‌های محاسبه شده در سطح مناطق و کل شهر تهران بین دو دستگاه شده است.