برای اولین بار تاریخ حسابداری ایران به رشته تحریر درآمد
همچنین فرصتی فراهم شد تا با محسن ژاله آزاد‌زنجانی پیرامون انتشار این مجموعه گفت‌وگویی به عمل آوریم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
– ضمن تشکر از حضورتان در مصاحبه، لطفا کمی درباره خودتان بگویید؟ طرح روی جلد کتاب به نام ملاقات در بهشت چه مفهومی را تداعی می‌کند؟
بنده محسن ژاله‌آزاد‌زنجانی متولد ۱۳۵۵ تهران، عضو جامعه حسابداران رسمی و سرای اهل قلم ایران و مولف بیش از سیزده جلد کتاب در زمینه موضوعات نوین در حرفه حسابداری به نام‌های کشف تقلب قبل از آنکه دیر شود، اصول بانکداری سبز، تفکر و راهبرد یکپارچه، چارچوب بین‌المللی گزارشگری یکپارچه، چارچوب هیات استانداردهای افشای تغییرات اقلیمی برای گزارشگری اطلاعات زیست محیطی و تغییرات اقلیمی، حسابداری تغییرات اقلیمی (آب و هوا)، چگونگی نگارش پایان‌نامه در عصر اطلاعات، کتابچه راهنمای ایجاد چارچوب مفهومی، مالکیت معنوی و ارزیابی ارزش مالی آن با تمرکز بر علوم زیستی (کار مشترک با دانیال محجوب)، مجموعه استانداردهای به‌هم‌پیوسته گزارشگری پایداری، مفروضات بنیادی حسابداری و یک مجموعه آزمایشی از اصول کلی حسابداری برای واحدهای تجاری (دو شاهکار ادبیات کلاسیک حسابداری جهان)، چارچوب جهانی برای مبارزه با جرائم مالی، سطح اهمیت در گزارشگری مالی مبانی مفهومی اهمیت، حسابداری معاملات متداول در صنعت فوتبال و اندازه‌گیری قدرت ملی هستم. طرح روی جلد کتاب «برگ‌هایی از تاریخ حسابداری» نیز به یاد رفتگان مشاهیر حرفه حسابداری و ملاقات آنها به دور از جنجال این جهانی در بهشت در جوار یکدیگر است. اگرچه یکی از استادان و مشاهیر حرفه هنوز در قید حیات است. این مجموعه پنج‌جلدی نتیجه ۵ سال تلاش اینجانب و گروهی از فرهیختگان و علاقه‌مندان به تاریخ حسابداری است که به شکل مجموعه‌ای با نام «برگ‌هایی از تاریخ حسابداری» منتشر شده است. در این مجموعه کوشش شده از معتبرترین منابع موجود در ایران و جهان برای تبیین لزوم و ضرورت پژوهش در زمینه پیدایش و تکوین حسابداری، بررسی پیشینه حسابداری در تمدن‌های باستانی، عهد رنسانس و لوکا پاچیولی، مروری بر سیاق‌نویسی در ایران، شعر و ادبیات حسابداری، سیر تحولات حسابداری در ایران و جهان طی یک قرن گذشته استفاده شود.
– انگیزه و فکر تهیه مجموعه کتاب برگ‌هایی از تاریخ حسابداری از کجا ناشی شد؟
همان‌طور که استحضار دارید نوشتن مطلب در خصوص تاریخ حسابداری ایده بدیع و بکری نیست. در ایران هم مطالب پراکنده در خصوص تاریخ حسابداری ایران و جهان در مجلات حسابداری به فارسی منتشر شده است ولی به دلیل اینکه ما در ایران انجمن تاریخ‌نگاران حسابداری و مجله تخصصی در این خصوص نداریم لذا ایده تهیه اولین کتاب دایره‌المعارف تاریخ حسابداری ایران و جهان به فارسی در سال ۱۳۹۷ به ذهن بنده خطور کرد. هر چند معتقد بودم با تهیه این مجموعه می‌توان با توسعه هویت، شناساندن خدمات حرفه حسابداری به اعتبار حرفه حسابداری در ایران غنی بخشید. به عبارتی برای حرفه حسابداری در ایران شناسنامه‌ای درخور و شایسته تهیه کرد. لذا با این ایده مجموعه کتاب‌های برگ‌هایی از تاریخ حسابداری خلق شد.
– فرآیند تهیه کتاب را مختصرا توضیح دهید.
مطالب کتاب به بررسی سیر تحولات تاریخ حسابداری از عصر سنگ، حسابداری و پیدایش زبان و خط و تمدن‌های باستانی از جمله تمدن‌های باستانی ایران، رم، چین، ژاپن، هند، مصر، بین‌النهرین، مدیترانه، و اینکای پرو آغاز و با معرفی ابداع حسابداری دوطرفه توسط پدر حسابداری جهان یعنی لوکا پاچیولی، به استقبال حسابداری در عصر صنعتی یعنی از ۱۹۰۰ میلادی تا امروز در دو بخش اصلی توسعه آموزش دانشگاهی و توسعه حرفه‌ای می‌رود. اینجا نقطه‌ای است که می‌توان بخش تاریخ حسابداری ایران و جهان را تفکیک و برای هر کدام روایت و خط سیر تحولات جداگانه تعریف و دنبال کرد.
– از کدام منابع در تهیه این مجموعه کتاب استفاده کرده‌اید؟
در بخش تاریخ حسابداری جهان به دلیل آنکه منابع و مطالب فراوانی در دسترس بود، تقریبا تمام مقالات و موضوعات مهم تاریخ حسابداری جهان از معتبرترین منابع دانشگاهی و حرفه‌ای منتشره از ۱۹۳۰ تا ۲۰۲۰ به فارسی تهیه و در کتاب گنجانیده شد. اما مشکل اصلی در بخش تاریخ حسابداری ایران بود. چه در بخش تاریخ توسعه دانشگاهی و چه در بخش تاریخ توسعه حرفه‌ای تقریبا مطالب زیادی وجود نداشت. لذا تحقیق در این زمینه آغاز شد و با استفاده از مدارک موجود در مرکز اسناد ملی کتابخانه ملی ایران، کتابخانه‌های شخصی برخی پیشکسوتان نظیر استاد ملک‌آرایی و استاد دوانی، بایگانی مجلات، کتب و مستندات قدیمی از جمله مجله تهران اکونومیست، مجله حسابدار قدیم و جدید، مجله حسابرس قدیم و جدید، بورس، سالنامه‌ها و… سعی شد عمده مطالب تاریخ حسابداری ایران در یک مجموعه با نام «برگ‌هایی از تاریخ حسابداری» جمع‌آوری شود. هرچند نسبت به سطح همراهی افراد و نهادهای حرفه‌ای گلایه‌ها بسیار است به طوری که میزان همکاری بسیار ضعیف بود و در برخی موارد با چاشنی تخریب نیز همراه می‌شد.
– منابع مالی تهیه کتاب از کجا تامین شد؟
هزینه مادی تهیه پنج جلد اول کتاب بسیار جزئی بود و بنده هزینه آن را شخصا تقبل کردم. اما بیشتر از منابع مالی، وقت، انرژی و تلاش بسیار قابل توجهی توسط گروه تدوین‌کننده صرف تهیه این مجموعه شده است.
– گروه همکارانتان در تهیه کتاب چه کسانی بودند؟
در تهیه مجلد اول و دوم لیلا بیگلری و پرویز صدارت و در مجلد سوم امیر ابراهیم‌زاده و لیلا بیگلری و در مجلد چهارم محمد محمدی زاوله (مولف اول) و بنده و در مجلد پنجم هم لیلا بیگلری و فرشته محمدی مرا یاری کردند. در مجموع تهیه این مجموعه حاصل یک کار گروهی بود و همه همکاران سنگ تمام گذاشتند. جا دارد از همه آنها تشکر ویژه داشته باشم.
– با توجه به بازخوردها آیا از نتیجه کارتان راضی هستید؟
بله، هر چند کتاب دارای کاستی‌هایی است که خودمان به این مهم واقف هستیم ولی از مجموعه کلیت کار بسیار راضی هستیم. ما علاوه بر ارائه بازتعریف جدیدی از هویت حرفه‌ای توانسته‌ایم حسابداری را به خانه‌ها و دل‌های مردم ببریم.
– منظورتان از کاستی‌های کتاب چیست؟
کاستی عمده کتاب عدم پیوستگی و تسلسل مستندات تاریخی منتشره در مجلدات مختلف است. دلیل آن این است که هر مستند و مدرک تاریخی که پیدا و منتشر می‌کردیم تا مستندات مکتوب و محفوظ بماند. این ضعف البته در کلیت مجموعه منتشره به نقطه قوت تبدیل شده است به این دلیل که تقریبا تمام مستندات و مطالب مهم تاریخی در مجموعه پنج جلد اول جمع‌آوری، ثبت و ضبط شده و چیزی از قلم نیفتاده است.
– اگر ممکن است به طور خلاصه عمده مطالب و مستنداتی که در خصوص تاریخ حسابداری ایران منتشر کرده‌اید را بیان کنید؟
حسابداری و حسابرسی در گل‌نبشته‌های باروی تخت‌جمشید، سیاق‌نویسی در ایران، اساسنامه و آیین‌نامه‌های انجمن محاسبین قسم‌خورده، اساسنامه کانون حسابداران رسمی به همراه فهرست حسابداران رسمی و معتمد بورس قبل از انقلاب اسلامی، انجمن حسابداران خبره ایران، اساسنامه موسسه حسابرسی کوپرز ایران، معرفی اولین موسسات حسابرسی ایرانی از جمله موسسه حسابرسی دقیق و… معرفی شده است. مراکز آموزش حسابداری نیز شامل مدرسه دارالفنون، دبیرستان تجارت، دبیرستان وزارت دارایی، آموزشگاه تربیت حسابدار و حسابرس بازرگانی، آموزشگاه فنی آبادان، موسسه عالی حسابداری، مدرسه عالی بازرگانی، دانشکده حسابداری و علوم مالی شرکت ملی نفت، حسابداری در دانشگاه تهران و سایر مراکز آموزشی، معرفی شعر و ادبیات حسابداری، بررسی سیر تحولات حسابداری و حسابرسی در ایران، معرفی چهره‌های برجسته حسابداری و حسابرسی ایران، مجموعه مقالات حسابداری و حسابرسی منتخب دهه‌های ۳۰، ۴۰ و ۵۰ مجله تهران اکونومیست و ده‌ها مطلب خواندنی دیگر است.
– چند جلد دیگر از این مجموعه باقی مانده یا در دست تهیه دارید؟
طرح اولیه برگ‌هایی از تاریخ حسابداری مجموعه‌ای هشت‌جلدی است. تاکنون پنج جلد آن در مجموع حدود ۱۸۰۰ صفحه منتشر شده است. جلدهای ششم و هفتم به بخش تاریخ شفاهی حسابداری ایران تخصیص یافته که تهیه این دو مجلد با همکاری امیر ابراهیم‌زاده و سرکار خانم لیلا بیگلری به انجام خواهد رسید. جلد هشتم کتاب هم جمع‌بندی نتایج هفت مجلد اول در قالب «کتاب جامع حسابداری ایران» به زبان فارسی و دیگر زبان‌های زنده دنیاست، که اگر عمری باقی باشد در آینده منتشر خواهد شد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :
