ناگفته‌های اتحاد ماهواره‌ای
دکتر صلاح‌الدین هرسنی *
ماهواره خیام که حاصل همکاری‌های تکنولوژی راهبردی مشترک ایران و روسیه بوده است، بعد از پرتاب از پایگاه ماهواره‌بر بایکونور قزاقستان به سلامتی در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار گرفت.
کارکرد و ماموریت ماهواره خیام آن‌گونه که گفته شده این است که به مدت ۵ سال بتواند داده‌ها و تصاویری را برای ایران و روسیه در حوزه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه ارسال کند.
حال اینکه اگر کشور ما توانسته است به موشک‌های بالستیکی نقطه‌زن، پهپادهای انتحاری و نقطه گریز هسته‌ای برسد و بتواند با قدرت نفوذ خود در کانون‌هایی چون دمشق، بغداد، بیروت و صنعا برای خود عمق استراتژیک بسازد، می‌تواند اتفاق مبارکی باشد. منطق و ملاحظات ساختار نظام بینالملل نیز حکم می‌کند که بتوان چنین رخدادهایی را مبارک دانست، چرا که ساختار نظام بینالملل طبق هژمونی منطق رئالیسم، یک ساختار معطوف به آنارشیک و مبتنی بر پارادایم هابزی است که در آن دولت‌ها، گزک دولت‌ها هستند. ضمن آنکه در چنین ساختاری، دولت‌ها فاقد دوستان و دشمنان دائمی هستند. تحت این شرایط، مساله بقا در چنین ساختاری معطوف به خوش‌بینی نیست و فاقد تضمین‌های مبتنی بر منطق واقع‌گرایی است. حال در شرایط ناپایداری دوستی و دشمنی دولت‌ها، خود یاری از رهگذر نظم ائتلاف و تجهیز شدن به تسلیحات بازدارنده نظیر توان موشکی و هسته‌ای تا میزان قابل توجهی بقای دولت‌ها را تضمین می‌کند. به ویژه آنکه کشوری بخواهد به منظور واپایش نظم مرزهای جغرافیایی پساوستفالیایی توان ماهواره‌ای را به توان‌های موشکی خود اضافه کند، ضریب بقای خود را در یک نظم آنارشیک بالا می‌برد.
حال در سایه این اتفاقات مبارک، نکته آن است که ماموریت‌های ماهواره خیام به واسطه روابط مسکو- تهران و بیشتر به جهت استفاده در جنگ اوکراین دستخوش تغییر نشود، اما برخی منابع مدعی شدند که ماموریت ماهواره خیام ورای ماموریتی است که برای آن تعریف شده است. به این معنی که روسیه تلاش دارد از توان ماهواره خیام و قابلیت‌های آن در جنگ اوکراین استفاده کند، چراکه بحران اوکراین به واسطه حمایت ناتو و برخی از کشورهای کلیدی این بلوک امنیتی نظیر ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، آلمان و فرانسه به باتلاقی برای روسیه تبدیل شده است. تحت این شرایط روسیه روی حمایت‌های ایران برای برون‌رفت از بحران اوکراین حساب ویژه باز کرده است. پیش از این هم برخی منابع اعلام کرده‌اند که روسیه از توان پهپادی ایران استفاده کرده و روسیه به واسطه توان پهپادهای انتحاری ایران در بحران اوکراین به مثابه دژ محکمی در برابر برنامه‌های آفندی و تهاجمی اوکراین استفاده می‌کند که با تکذیب ایران مواجه شد. در این میان نکته آن است که اگر تغییری در ماموریت ماهواره خیام تحت ترغیب و اغوای مسکو ایجاد شده باشد، به جرات می‌توان گفت که عملا پای ایران به بحران اوکراین باز شده است. بنابراین ورود و مداخله ایران در بحران اوکراین همراه با تبعات راهبردی جبران‌ناپذیری خواهد بود. مهم‌ترین تبعات چنین ورودی مقابله‌جویی با ناتو است، چرا که ورود ایران به بحران اوکراین به معنای اعلام جنگ علیه ناتو است. در سطحی دیگر، چنین ورودی سبب خواهد شد که مقامات اوکراین بخواهند از ایران به یک کشور محارب و متجاوز در محافل بینالملل ترسیم کنند. از بد حادثه همه این اتفاقات در شرایطی در حال رقم خوردن است که احیای برجام در نشست‌های وین دستخوش ایران‌هراسی بلوک غرب شده است. نکته تراژیک ماجرا آنجاست که ماجرای پرتاب ماهواره خیام دستخوش بزرگنمایی راهبردی و اغوای ایران و موجب تقویت این گمانه شده است که غاز همسایه مرغی بیش نیست.
* کارشناس مسائل بینالملل
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :