امتیاز غرب به ایران
به گزارش جهان صنعت نیوز: آنطور که گفته شده طرف‌های مذاکره تا ۱۵ آگوست وقت دارند که نظر خود را درباره پیشنهاد بورل که ادعا می‌شود متنی نهایی و غیرقابل مذاکره برای احیای برجام است، اعلام کنند. رایزنی‌ها در ایران ادامه دارد و خواسته‌ها نیز مشخص است. ایران بیش از هر چیزی بر لغو تحریم‌ها که البته موضوع تحریم‌های سپاه نیز زیرمجموعه آن قابل بررسی است، تاکید دارد. در عین حال خواستار دریافت تضمین از طرف غربی است و یکسری اختلافات فنی نیز با آژانس دارد که انتظار می‌رود در قالب گفت‌وگوهای سیاسی و برجامی حل‌وفصل شود.
امتیاز غرب به ایران
نکته امیدوارکننده و افزایش احتمال احیای برجام نیز در همین راستا قابل رویت است. آنطور که روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال نوشته، منابع مطلع از مذاکرات گفته‌اند که «دیپلمات‌های اروپایی برای پیشبرد سریع‌تر روند مذاکرات احیای توافق هسته‌ای امتیازات جدیدی به ایران پیشنهاد کرده‌اند که دربرگیرنده راهکارهایی درباره مساله پادمانی است.»
بنا بر این گزارش، این امتیاز درباره اختلاف نظر طرفین بر سر مسائل پادمانی ایران با آژانس است که تهران همواره خواستار پایان تحقیقات در این پرونده بوده است. این در حالی است که مقام‌های آمریکایی و اروپایی گفته‌اند درباره تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تهران مذاکره نخواهند کرد چرا که از نظر آنها، این موضوعی غیرمرتبط با برجام است.
در عین حال بر اساس پیش‌نویس توافقی که از سوی اتحادیه اروپا ارائه شده و وال‌استریت‌ژورنال میگوید که متن آن را به دست آورده، آمده است: «در صورتی که تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند، ایالات متحده و سایر طرف‌های مذاکره از شورای حکام خواهند خواست که به تحقیقات خود در این زمینه پایان دهند.»
البته وال‌استریت مدعی است، در این پیش‌نویس از ایران خواسته شده تا به پرسش‌های آژانس «با هدف شفاف‌سازی» پاسخ دهد و به «پرداختن به نگرانی‌های آژانس، پیش از اجرایی شدن برجام» موافقت کند.
تیم اتحادیه اروپا که ریاست مذاکرات را بر عهده دارد و پیش‌نویس توافق را تهیه کرده، میگوید که این متن نهایی برای احیای توافق هسته‌ای است و درباره تمام موضوعات قابل مذاکره، گفت‌وگو شده است؛ ادعایی که ایران تاکید کرده آن را نمی‌پذیرد و تا برآورده شدن خواسته‌های تهران به رایزنی برای اصلاح پیش‌نویس‌های ارائه‌شده ادامه خواهد داد.
سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از اظهارنظر در این خصوص خودداری کرده است اما پیش‌تر، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس تاکید کرده بود که این نهاد تا زمانی که ایران پاسخ ندهد مواد هسته‌ای کشف شده از کجا آمده‌اند و اکنون کجا هستند، تحقیقات خود را رها نخواهد کرد.
لازم به یادآوری است که پس از ارائه پیشنهادهای اروپا، ایالات متحده و همچنین دیپلمات‌های اروپایی اعلام کردند که مذاکرات دیگر پایان یافته است. دو منبع نزدیک به منابع غربی به وال‌استریت‌ژورنال گفته‌اند که اتحادیه اروپا به ایران و همچنین سایر طرف‌ها اعلام کرده که تا ۱۵ آگوست به این پیشنهادها پاسخ مثبت یا منفی بدهند.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این خصوص میگوید: «ما متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا را به دقت مطالعه می‌کنیم و در صورت درخواست پاسخ خود را به آنها خواهیم داد.»
مقامات ایران روز سه‌شنبه گفتند که آنها فقط بررسی متن را آغاز کرده‌اند. در روزهای اخیر ایران تاکید کرده که ممکن است به گفت‌وگوهای بیشتری نیاز باشد.
چند منبع نزدیک به مذاکرات به وال‌استریت‌ژورنال گفته‌اند که اتحادیه اروپا پیش از اینکه پیشنهاد خود برای گنجاندن مساله مصالحه در مورد تحقیقات پادمانی را در متن توافق قرار دهد، این مساله را با آمریکا و همچنین سه طرف اروپایی مطرح و موافقت آنها را جلب کرده است.
اختلاف بر سر مسائل پادمانی به یکی از اصلی‌ترین بن‌بست‌ها میان طرفین بدل شده است. این مساله که در زمان امضای توافق برجام به شکل کلی پرونده آن بسته شده بود و مختومه شدن آن مورد توافق کشورهای امضاکننده برجام قرار گرفت، بر اساس ادعاهای رژیم صهیونیستی بار دیگر از سوی آژانس به جریان افتاده است؛ موضوعی که ایران بارها تاکید کرده که زیر بار آن نخواهد رفت.
ایران همواره تاکید داشته که هیچ برنامه تسلیحات هسته‌ای را در هیچ زمانی دنبال نکرده و پرونده آن بر اساس سند برجام یک بار برای همیشه بسته شده و نباید بر اساس ادعاهای طرف‌های ثالث بار دیگر به جریان بیفتد. غربی‌ها بر اساس ادعاهای رژیم صهیونیستی می‌گویند موضوعات اعلام نشده از سوی ایران مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای است که ایران پیش از سال ۲۰۰۳ میلادی انجام داده است.
منابع نزدیک به مذاکرات، به وال استریت ژورنال گفته‌اند که این امتیاز یعنی تعهد به بستن پرونده تحقیقات آژانس در صورت همکاری ایران با این نهاد، به پیشنهاد و ابتکار اتحادیه اروپا ایجاد شده است.
رفع دغدغه اصلی
اینکه امتیاز مورد اشاره- به فرض صحت ادعای وال استریت ژورنال- بتواند مقامات ایرانی را به پذیرش متن روی میز ترغیب کند یا خیر اما موضوعی نامعلوم است. باید دید که بسته شدن پرونده اختلافات ایران و آژانس به اندازه لغو تحریم و تضمین که دو خواسته جدی ایران است، برای طرف ایران مهم است یا خیر؟ همچنین باید دید که طرف اروپایی درباره دو خواسته دیگر چه موضعی دارد؟
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین وزارت خارجه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» به شرح نحوه اثرگذاری این امتیاز احتمالی غرب به ایران در روند حصول توافق پرداخت و گفت: «دفعه قبلی که مذاکرات به توافق برجام رسید نیز آقای ظریف و جان کری توافق کردند که برجام امضا شود و بعد از آن نیز آژانس مسائل باقیمانده را مورد بررسی قرار دهد. آقای آمانو هم به ایران آمد و بعد از بررسی‌ها و گزارشی که داد، برجام اجرایی شد. الان نیز به همان شکل است و طبیعتا مساله آژانس اگرچه خارج از توافق است، به صورت سیاسی قابل حل است و می‌توانند توافق کنند که اول توافق صورت بگیرد و در پی آن آژانس سعی کند که حداکثر همکاری را داشته باشد.»
وی در پاسخ به اینکه «با توجه به اینکه حل مسائل اختلافی با آژانس تنها خواسته ایران نیست و موضوعاتی مثل لغو تحریم و تضمین هم به صورت جدی مطرح است، پذیرش این خواسته ایران در احتمال توافق چقدر نقش دارد؟» گفت: «به نظر من موضوع و نگرانی اصلی ایران این است که اسناد و مدارکی که از طریق جاسوسی اسراییلی‌ها و… به آژانس رسیده است، دردسرساز شود و می‌خواهد که این موضوع را از لحاظ سیاسی حل کند. تضمین موضوعی است که از لحاظ حقوقی قابل بحث نیست چون توافق تحت شرایط خاص امروز انجام می‌شود و برجام یک توافق داوطلبانه است و نه معاهده، بنابراین تضمین تحت شرایط خاص که این توافق به صورت معاهده درآید، قابل طرح است. بنابراین مساله اصلی تضمین نیست. البته آنچه که می‌تواند تضمین‌کننده برجام باشد، حضور شرکت‌های بزرگ خارجی به خصوص در حوزه‌هایی مثل نفت و گاز است. فکر می‌کنم که اروپایی‌ها نیز به همین موضوع اشاره کردند.»
محبعلی ادامه داد: «دفعه قبل نیز به نظر من اگر ایران هوشیاری به خرج می‌داد اجازه می‌داد که آمریکایی‌ها در ایران سرمایه‌گذاری کنند و این خروج از برجام را برای ترامپ خیلی دشوار می‌کرد. شرکت‌های بزرگی هم آمده بودند اما ایران برایشان مانع ایجاد کرد.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی در عین حال تاکید کرد: «البته اول باید مساله برجام مورد توافق قرار بگیرد و بعد آژانس بازرسی‌های خود را انجام دهد و گزارش دهد و بعد از آن توافق به اجرا درآید. این فرمول برعکس نمی‌شود چون اگر قبل از امضای توافق خواسته ایران را بپذیرند به این مفهوم است که NPT از حیز انتفاع خارج شده است. کار آژانس باید بعد از امضای برجام باشد. هدف برجام ایجاد اطمینان از این است که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است، بنابراین اینها به هم مربوط است.»
وی در پاسخ به اینکه «با این حساب، قول همکاری آژانس با ایران سبب می‌شود که ایران در مرحله فعلی امضای توافق را بپذیرد؟» گفت: «فکر نمی‌کنم که راه‌حل دیگری وجود داشته باشد. تنها راه‌حل حقوقی و منطقی همین است. در غیر این صورت همان طور که آمریکایی‌ها نیز گفته‌اند، ایران باید به راه خود ادامه دهد و آنها نیز به راه خودشان بروند.»
محبعلی درباره اینکه «آیا در شرایط موجود می‌توان خوشبین بود که توافق حاصل می‌شود» نیز گفت: «فکر می‌کنم که راه حل دیگری وجود ندارد، اینها تنها راه حل معقول و پسندیده است تا هم سیاست خارجی ایران به حالت نرمال برگردد و هم مشکلات اقتصادی کشور تا حدی حل شود. اگرچه که ممکن است روس‌ها و چینی‌ها در این شرایط خیلی به این نتیجه تمایل نداشته باشند.»
منتظر ۱۵ آگوست
تاکید بر اینکه راه معقولی غیر از احیای برجام نیست، ترجیع‌بند سخن بسیاری از تحلیلگران داخلی است اما نگاهی به مواضع رسانه‌های دولت و حامی دولت که با سیاست یکی به نعل و یکی به میخ، هم از دستاوردهای تیم مذاکره‌کننده دفاع کرده و هم متن پیشنهادی غرب را منکوب می‌کنند؛ ابراز خوشبینی یا بدبینی نسبت به حصول توافق را سخت می‌کند. لذا چاره‌ای نداریم غیر از انتظار و باید صبر کنم تا ۱۵ آگوست که معلوم شود، مقامات ایرانی در سطح عالی چه پیشنهاداتی از طرف اروپایی گرفته‌اند و چه موضعی در قبال آن دارند. آنچه که اکنون معلوم است همین نکته‌ای است که کارشناسان بر آن تاکید دارند؛ یعنی توافق و احیای برجام شانس دیگری ندارد و هم ایران و هم آمریکا به استفاده از این شانس به جد نیاز دارند. شاهد اینکه شانس بیشتری برای احیای برجام باقی نمانده نیز همین است که حتی اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات که همیشه از نزدیک بودن توافق می‌گفت، میگوید: «طرفین به پایان مذاکرات رسیده‌اند؛ یا شکست یا توافق». به گفته او «در آینده هیچ مذاکره طولانی‌مدتی وجود نخواهد داشت». ناگفته نماند که وی در ادامه طرف ایرانی را به پذیرش متن موجود ترغیب کرده و میگوید: «متن ارائه‌شده از سوی طرف غربی برای احیای برجام بد نیست.»
البته اولیانوف اظهارات امیدوارکننده‌تری هم داشته است. به گفته او «متن سند احیای برجام تقریبا به طور کامل مورد توافق قرار گرفته و می‌توان گفت که تقریبا به طور کامل مورد توافق قرار گرفته است.» نماینده روسیه در مذاکرات برجامی میگوید که «ایران تنها در مورد چند کلمه از متن، سوالاتی را مطرح کرده و در مورد بقیه متن می‌توان گفت توافق صورت گرفته است» البته این را هم گفته که «همین چند کلمه می‌تواند به مانعی برای توافق بدل شود، همان‌گونه که پیش از این هم در جریان مذاکرات وین رخ داده بود.»
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :