ناکامی دیگر ایران در بازار انرژی
به گزارش جهان صنعت نیوز: زغال‌سنگ در کنار دیگر سوخت‌های فسیلی یکی از مهم‌ترین منابع انرژی در دنیا به شمار می‌رود. چین، هند، آمریکا، استرالیا و اندونزی پنج کشور بزرگ تولیدکننده این سوخت فسیلی هستند. هرچند میزان آلایندگی زغال‌سنگ باعث شده که در پیمان آب و هوایی پاریس ۱۹۵ کشور بر کاهش میزان استفاده از سوخت‌های فسیلی از جمله زغال‌سنگ توافق کنند، اما تحولات اخیر در دنیا پس از بحران کووید ۱۹ و جنگ بین روسیه و اوکراین سبب شده تا قیمت دیگر سوخت‌ها از جمله نفت و گاز افزایش یابد، در نتیجه کشورها تمایل به استفاده از زغال‌سنگ برای تولید انرژی پیدا کنند. این افزایش تقاضا برای زغال‌سنگ قیمت این ماده معدنی را بیش از ۵۰ درصد در بازار جهانی افزایش داده است. افزایش قیمت برای ایران که دارای منابع مناسبی از زغال‌سنگ است، درست مثل گاز دست‌نیافتنی است.
براساس گزارش‌های جهانی ۶۲ درصد برق دنیا از طریق سوخت زغال‌سنگ تولید می‌شود، علاوه بر این تولید ۹۰ درصد فولاد دنیاست. با این حال در ایران تامین منابع مالی برای تجهیز، نوسازی معادن و سرمایه در گردش سال‌هاست که چالش اساسی معدنکاران زغال‌سنگ بوده است.
معدنکاران زغال‌سنگ می‌گویند، هزینه‌های معدنکاری زغال‌سنگ بسیار بالاست ضمن اینکه در سال‌های اخیر توجهی هم به تجهیز و آماده‌سازی این معادن نشده که حالا که قیمت‌های جهانی بالا رفته، بتوان از طریق صادرات زغال‌سنگ به درآمدهای ارزی دست پیدا کرد.
علاوه بر این، معدنکاران زغال‌سنگ تجهیزات قدیمی برای استخراج و فرآوری در اختیار دارند که همین امر باعث کاهش بازدهی، افزایش هزینه تعمیر و نگهداری تجهیزات، کاهش کیفیت زغال‌سنگ و در نتیجه افزایش قیمت تمام‌شده زغال‌سنگ داخلی نسبت به زغال‌سنگ خارجی می‌شود.
باز هم از دنیا عقب ماندیم
قطع گاز اروپا از سوی روسیه و ممنوعیت واردات زغال‌سنگ روسیه از سوی اتحادیه اروپا قیمت‌های گاز طبیعی و برق را در قاره سبز افزایش داده است. بسیاری از کشورها به سیاست ریاضت اقتصادی روی آورده‌اند. موضوعی که می‌تواند بر اقتصاد قاره اروپا تاثیرهای بلندمدت بگذارد. در کوتاه‌مدت، اتحادیه اروپا با تورم‌های نزدیک به دو رقمی شدن روبه‌رو است.
از سویی تشدید کمبود عرضه در بازار جهانی زغال‌سنگ تاثیر دومینوواری را بر قیمت‌های زغال‌سنگ، گاز طبیعی و برق در اروپا و بازارهای منطقه‌ای دیگر ایجاد کرده است. بازارهای زغال‌سنگ جهان حتی پیش از حمله نظامی روسیه به اوکراین، به دلیل بحران انرژی و کمبود گاز طبیعی در اروپا و آسیا در پاییز سال ۲۰۲۱ که استفاده و قیمت‌های زغال‌سنگ را بالا برد، با کمبود عرضه روبه‌رو بودند، حالا اوضاع برای تولیدکنندگان زغال‌سنگ با این شرایط سکه شده است.
دو کشور مصرف‌کننده بزرگ زغال‌سنگ در آسیا یعنی چین و هند در تلاش برای تامین میزان کافی از این سوخت فسیلی هستند زیرا افزایش سرسام‌آور قیمت‌های گاز طبیعی، باعث گرایش بیشتر آنها به استفاده از زغال‌سنگ برای تولید نیرو شده است. همزمان، عرضه زغال‌سنگ به شدت محدود شده که آن هم به دلیل ممنوعیت غیررسمی چین روی واردات زغال‌سنگ استرالیا بوده است.
تحلیلگران بازارهای بین‌المللی می‌گویند، تقاضای چین برای زغال‌سنگ همچنان وجود خواهد داشت زیرا این کشور در حال استفاده حداکثری از زغال‌سنگ در سال‌های آینده به منظور تضمین امنیت انرژی است.
از سویی ادامه جنگ در اوکراین باعث محدودیت عرضه زغال‌سنگ در اروپا و آسیا شده است، به همین دلیل هم قیمت‌ها رو به افزایش است به خصوص آنکه سرمای اروپا هم به زودی از راه می‌رسد.شرکت ریستاد انرژی چندی پیش اعلام کرد که اروپا برای یافتن منابع انرژی حتی با هزینه بالاتر، با چالش روبه‌رو است، زیرا هم بازار جهانی زغال‌سنگ با کمبود عرضه دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و هم گازی در دسترس نیست. از سویی صادرکنندگان بزرگ مانند استرالیا و اندونزی ظرفیت مازاد تولید اندکی برای اروپا دارند.
در چنین شرایطی یک حسرت دیگر بر حسرت‌های دیگر ایران در دورماندن از بازاری به این سودآوری اضافه می‌شود. حتی اگر برجام هم به نتیجه‌ای نرسد، بازار زغال‌سنگ می‌توانست در کنار نفت و گاز برای ایران ارزآوری کند، این در حالی است که به جای صادرات، ۵۰ درصد نیاز کشور هم وارد می‌شود.
سعید صمدی دبیر انجمن زغال‌سنگ در این رابطه می‌گوید: «امروز ۵۰ درصد نیاز کشور در بخش زغال‌سنگ وارد می‌شود این در حالی است که اگر افزایش تولید داشته باشیم بازار برای آن وجود دارد.»
کارشناسان می‌گویند، با توجه به ذخایر قطعی زغال‌سنگ کشور، پتانسیل میزان تولید داخلی کنسانتره زغال‌سنگ بیش از ظرفیت فعلی است و این مطلوب تنها با سرمایه‌گذاری و حمایت‌های بخش دولتی در تجهیز و نوسازی ماشین‌آلات معادن زغال‌سنگ و استفاده از فناوری‌های روز دنیا میسر خواهد شد، زیرا در اقصی نقاط دنیا معادنی که به روش سنتی استخراج می‌شوند و زغال‌سنگ با کیفیت متوسط دارند، زیان‌ده هستند و با حمایت دولت‌ها، به دلیل اهمیت استراتژیک زغال‌سنگ برای آن کشورها توانسته‌اند به حیات خود ادامه دهند.
زغال‌سنگی‌ها پول پارو می‌کنند
بازار انرژی جهانی همچنان شاهد قیمت‌های نجومی است. شوک‌هایی که پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین به بازارهای انرژی وارد شد، به معنای آن است که جهان، وابستگی بیشتر و بیشتری به زغال‌سنگ که به عنوان کثیف‌ترین سوخت فسیلی شناخته می‌شود، پیدا کرده است. گزارش‌ها از بازارهای جهانی نشان می‌دهد که با افزایش تقاضا قیمت‌ها به بالاترین رکورد همه زمان‌ها رسیده و سود بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زغال‌سنگ، فربه‌تر شده است.
بلومبرگ به نقل از شرکت گلنکور اعلام کرد درآمد واحد زغال‌سنگ این شرکت در نیمه اول امسال، تقریبا ۹۰۰ درصد افزایش پیدا کرده و به ۹/۸ میلیارد دلار رسیده که بیش از درآمد کل سال شرکتی مانند استارباکس یا نایک بوده است. سود شرکت کول ایندیا سه برابر شده است و شرکت‌های چینی که بیش از نیمی از زغال‌سنگ جهان را تولید می‌کنند، شاهد رشد بیش از دو برابری درآمدشان در نیمه اول سال ۲۰۲۲ بودند که مجموعا به ۸۰ میلیارد دلار رسید.
این سودهای هنگفت، پرداخت سودهای بزرگ به سرمایه‌گذاران را به دنبال خواهد داشت. اما خلاصی از سوزاندن زغال‌سنگ را برای جهان دشوارتر خواهد کرد زیرا تولیدکنندگان برای تولید بیشتر، تلاش کرده و سرمایه‌گذاری در معادن جدید را افزایش می‌دهند. اگر زغال‌سنگ بیشتری استخراج و سوزانده شود، احتمال محدود نگه داشتن افزایش گرمایش جهانی به کمتر از یک و نیم درجه، را بیش از پیش کمتر می‌کند.
این یک تحول قابل ملاحظه برای صنعتی است که سال‌ها گرفتار بحران اگزیستانسیالیستی شده بود زیرا جهان تلاش می‌کرد برای کند کردن روند گرمایش جهانی، به سوی استفاده از سوخت‌های پاک‌تر حرکت کند. بانک‌ها متعهد شدند به فاینانس پروژه‌های جدید خاتمه دهند و شرکت‌ها به سرمایه‌گذاری در معادن و نیروگاه‌های زغال‌سوز خاتمه دادند. نوامبر گذشته، سران جهان به توافق برای پایان استفاده از زغال‌سنگ نزدیک شده بودند.
اما همه این تلاش‌ها اکنون به موفقیت تولیدکنندگان زغال‌سنگ کمک کرده است زیرا عدم سرمایه‌گذاری، میزان عرضه را محدود کرده است و تقاضا برای زغال‌سنگ با تلاش اروپایی‌ها برای رهایی از وابستگی به واردات روسیه از طریق واردات بیشتر زغال‌سنگ دریابرد، بالاتر رفته است. قیمت زغال‌سنگ در بندر نیوکاسل استرالیا که قیمت پایه آسیایی محسوب می‌شود، در جولای به رکورد بالایی صعود کرد. تاثیر این وضعیت، روی سود معدنکاران زغال‌سنگ، مبهوت‌کننده بوده است و سرمایه‌گذاران اکنون در حال بهره بردن از این سودهای هنگفت هستند. درآمد خیره‌کننده گلنکور به این شرکت اجازه داد سود پرداختی به سهامداران را امسال ۵/۴ میلیارد دلار دیگر افزایش دهد.
گوتام آداتی پولدارترین مرد آسیا، از تلاش هند برای واردات میزان بیشتری زغال‌سنگ، استفاده برده و درآمد شرکتش «آدانی اینترپرایز»، تحت تاثیر قیمت‌های بالاتر زغال‌سنگ، بیش از ۲۰۰ درصد در مدت سه ماه منتهی به ۳۰ ژوئن، افزایش پیدا کرد.
تولیدکنندگان آمریکایی هم سود هنگفتی درو کرده‌اند و بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این کشور شامل آرچ ریسورسز و پی‌بادی انرژی اعلام کرده‌اند تقاضا در نیروگاه‌های اروپایی به حدی قوی است که بعضی از مشتریان، زغال‌سنگی می‌خرند که معمولا در فولادسازی استفاده می‌شود.
حامیان زغال‌سنگ می‌گویند این سوخت، بهترین راه برای فراهم کردن برق ارزان و مطمئن به خصوص در کشورهای در حال توسعه مانده است. با وجود توسعه عظیم انرژی تجدیدپذیر، زغال‌سنگ محبوب‌ترین راه برای تولید برق در جهان مانده و منبع تولید ۳۵ درصد از کل برق جهان است.
لینک کوتاه :