تشکل‌های مردمی، توسعه و مشارکت اجتماعی
علی شعبانی *
از وظایف اصلی دولت، برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی، بهبود زندگی و هموار کردن راه تعالی و شکوفایی مردم است. دولت‌های فاقد برنامه توسعه را نمی‌توان دولت‌های مردمی دانست.
شرط کافی تحقق برنامه توسعه پایدار، مشارکت مردم است. مردم عامل، ابزار، هدف و بهره‌بردار توسعه‌اند. توسعه برای مردم، معنا دارد و با مردم قابل دستیابی است، چنانکه پروفسور میسرا می‌گوید: «توسعه یعنی کار با هم و برای هم.»
مشارکت مردم، با توجه به جمعیت، گستره جغرافیایی، تنوع مسائل، علایق و سلایق، محدودیت‌ها و فرصت‌ها و… ساز و کار خاص می‌خواهد. سازماندهی مردم برای مشارکت‌های اجتماعی- از دیرباز و به ویژه در دنیای مدرن امروزی- به عهده تشکل‌های مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) است.
تشکل‌های مردمی، حلقه پیوند مردم و دولت هستند. با انسجام‌بخشی به ظرفیت‌های پراکنده مردمی در چارچوب مسیر و هدف، دولت‌مداری و مردم‌مداری را بر محور دولت- مردم هدایت می‌کنند. به علاوه با تعامل اثربخش در فرآیند توانمندسازی افراد، گروه‌ها و جوامع، به جای شهروند تنومند، شهروند توانا را محور برنامه خود قرار می‌دهند.
تشکل‌های مردمی از پایه‌های اصلی توسعه، پیشرفت، دموکراسی و مردم‌سالاری هستند. تعداد تشکل‌ها، از شاخص‌های اصلی توسعه‌یافتگی جوامع ارزیابی می‌شود.
سمن‌ها و تشکل‌ها، مجموعه‌های خودجوش مردمی برای ادغام ایده‌ها و افکار و عملکرد کنشگران اجتماعی هستند. نقش‌آفرینی، ایجاد پویایی، بهره‌گیری از ظرفیت کنشگران و هم‌افزایی از کارویژه‌های تشکل‌های اجتماعی است. همچنین به دلیل رویکرد مساله‌محوری تشکل‌ها در قیاس با فرآیند‌محوری دولت‌ها، در تبدیل مشکلات اجتماعی به مساله و ارائه راه‌حل برای آنها، نسبت به دولت‌ها موفق‌تر عمل می‌کنند.
سمن‌ها از سرمایه‌های اجتماعی کشورند. اعتماد، داوطلبانگی، مردم‌محوری و عدم انتفاع در خدمات‌دهی و توان بسیج اراده‌های پراکنده و انسجام‌دهی در جهت حل مشکلات و مسائل، ظرفیتی کارساز و راهگشا برای دولت‌هاست.
استان سیستان‌و‌بلوچستان در سال‌های اخیر مورد اقبال و توجه ویژه سمن‌ها و تشکل‌های مردمی است. تشکل‌ها به ویژه در بخش‌های مدرسه‌سازی، بهداشت و درمان، تامین زیرساخت‌های رفاهی و توسعه، توانمندسازی مردم و جوامع محلی، کمک به تهیدستان و نیازمندان، بحران‌های ناشی از سیل و…، خدمات فراوان و ارزشمندی ارائه کرده‌اند.
استان نیز سمن‌ها و تشکل‌های زیادی در قالب خیریه و مدرسه‌سازی و… دارد اما اغلب این تشکل‌ها فاقد توانمندی و بنیان‌های لازم و قوی اجتماعی هستند. استان در بعد فرهنگی و اجتماعی، فرهنگ‌سازی توسعه، تغییر نگرش به سبک زندگی، معیشت، سرمایه‌گذاری، توسعه اجتماعی‌محور، ارزش‌ها، میراث فرهنگی، هویت ملی و منطقه‌ای، تجلی مشارکت مردم در حاکمیت و اداره امور عمومی، نقش دولت- ملت و بنیان شهروندی و…، به تشکل‌های توانمند و مستحکم دارای ریشه فرهنگی- اجتماعی و اقتصادی در اعماق جامعه استان، نیاز دارد. طرح‌های بزرگ و فراگیر توسعه اقتصادی- اجتماعی و زیرساختی در دست اجرا در استان، بدون شکل‌گیری تشکل‌های اجتماعی و مردم‌نهاد توانا و منسجم برخاسته از متن و باور اجتماع غنی استان، ناکامل خواهد بود.
جامعه با همکاری و مشارکت سه رکن دولت- تشکل‌های اجتماعی- و مردم، به کمال و اهداف جمعی می‌رسد. این ایده به ویژه برای جوامعی مانند جامعه متکثر ایرانشهر، بسیار ضروری و موثر است. این زمان، در فرصت استقرار دولت مردم‌محور آیت‌الله رییسی که برابر سند تحول دولت مردمی بر میدان‌داری مردم تاکید و تمرکز دارد، امیدوارم نخبگان شهرستان دانشگاهی و علمی ایرانشهر با توجه ویژه به نقش و جایگاه تشکل‌ها در توسعه به مفهوم کلی آن، طرحی نو دراندازند. دولت پشتیبانی تام و تمامی در ظهور و بروز استعدادهای مردمی به خصوص در تقویت تشکل‌های اجتماعی خواهد داشت.
با گرامیداشت و تبریک ۲۲ مرداد‌ماه، روز «تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی» به سازمان‌های مردم‌نهاد فعال کشور، استان و شهرستان، به سهم خویش از تلاش‌های موثرشان در توانمندسازی جامعه، کاهش معضلات اجتماعی و تعامل سازنده با نهاد حاکمیت در جهت توسعه پایدار کشور، قدردانی می‌کنم.
* معاون استاندار و فرماندار ویژه ایرانشهر
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :