نجات بازار صنعت خودرو
به گزارش جهان صنعت نیوز: آنچه طی سال‌های اخیر در حوزه صنعت خودرو به وضوح نمایان بوده، این است که در همین حال این مکانیسم می‌تواند به راحتی بازاری رقابتی را ایجاد کند که نتیجه آن افزایش کیفیت محصولات و فروش آنها در قیمت‌های منصفانه خواهد بود. مزیت دیگری که برای ساختار عرضه و تقاضا برشمرده می‌شود افزایش شفافیت است که به ویژه در بستر معاملات بورسی نمود بیشتری دارد، چراکه اطلاعات تولید، عرضه و فروش تمامی شرکت‌ها و محصولات در سامانه‌های بورسی برای همگان قابل رویت است و بر همین اساس ایجاد هرگونه رانت را از بین می‌برد. بر همین اساس کارشناسان بازارهای خودرو و سرمایه همواره بورس کالا را به عنوان بهترین ابزار برای تعدیل و تنظیم بازار خودرو توصیه کرده‌اند؛ روندی که پس از کشمکش‌های فراوان، به تازگی در بورس کالای ایران آغاز شده و نتیجه آن نیز شگفت‌انگیز بوده است. روز چهارشنبه بیست و ششم مردادماه، بالاخره طلسمی که وزارت صمت بر عرضه بورسی خودرو نهاده بود شکسته شد تا گروه بهمن به عنوان پیشگام فروش خودرو در بورس کالا، ۶۰۰ دستگاه فیدلیتی و دیگنیتی را به متقاضیان عرضه کند. نکته حائزاهمیت اینکه برخلاف انتظار منتقدان، در نتیجه این اقدام، مدل‌های عرضه شده به طور میانگین ۲۵ درصد زیر قیمت بازار آزاد فروخته شدند. همچنین بررسی‌ها حاکی از ریزش قیمت دیگنیتی و فیدلیتی در بازار آزاد تنها یک روز پس از عرضه بورسی بوده که نشان از موفقیت این روش برای تعدیل بازار خودرو است.
دولت طی سال‌های اخیر علاقه زیادی نسبت به تسلط هر چه تمام‌تر بر صنعت خودروسازی کشور نشان داده است؛ سیاستی که اگرچه به بهانه کنترل قیمت‌ها و حمایت از اقشار متوسط و ضعیف انجام شده اما نه تنها در این حوزه موفق عمل نکرده بلکه زیان بالایی را به صنعت خودروسازی وارد آورده و ظرفیت‌های اقتصادی مختلف از جمله اشتغالزایی در این صنعت را از بین برده است. همچنین در حالی که دولت مکلف است در صورت وارد آوردن زیان به بنگاه‌ها در نتیجه سیاست دستوری خود، معادل خسارت را به نحوی از انحای مصرح در قانون اساسی، پرداخت کند اما در این حوزه نیز ضرر واردشده به تولیدکنندگان را جبران نکرده است. باید توجه داشت ماده ۹۰ اصل ۴۴ قانون اساسی تصریح کرده است: «چنانچه دولت به هر دلیل قیمت فروش کالاها یا خدمات بنگاه‌های مشمول واگذاری و یا سایر بنگاه‌های بخش غیردولتی را به قیمتی کمتر از قیمت بازار تکلیف کند، دولت مکلف است مابه‌التفاوت قیمت تکلیفی و هزینه تمام‌شده را تعیین و از محل اعتبارات و منابع دولت در سال اجرا پرداخت کند و یا از بدهی بنگاه‌ها به سازمان امور مالیاتی کسر کند.» با این حال اما دولت تنها به بخش دستوری این سیاست نگاه کرده و بخش دوم یعنی جبران خسارت را مورد تجاهل قرار داده است. بر همین اساس سیاست کنترل دستوری تولید، توزیع و فروش خودرو در کشور طی سال‌های اخیر تداوم یافته تا نتیجه آن به طور مشهود افزایش سرسام‌آور قیمت خودرو در بازار و زیان تولیدکنندگان، سهامداران آنها و مصرف‌کنندگان واقعی از سوی دیگر باشد. طی سال‌های گذشته تولیدکنندگان تلاش کرده‌اند دولت را قانع کنند که حتی اگر همچنان نمی‌خواهد از تسلط بر صنعت خودرو دست بکشد، دست‌کم مکانیسم قیمت‌گذاری را به گونه‌ای تغییر دهد که موجب قطع دست دلالان از بازار خودرو و کاهش زیان تولیدکنندگان شود؛ روندی که سبب می‌شود خودرو با قیمت تعادلی واقعی به دست مصرف‌کننده نهایی برسد و بازار دلالی این کالای مصرفی را به کلی از بین ببرد. با این حال هر دولتی با سیاست متفاوتی با صنعت خودرو برخورد کرده و در نهایت نتیجه مفیدی برای این صنعت به دست نیامده است.
تعدیل پرشتاب قیمت‌ها در بازار آزاد
کارشناسان اقتصادی بهترین روش کنترل و تعدیل قیمت خودرو را احترام به مکانیسم عرضه و تقاضا می‌دانند؛ روشی که بورس کالا بستر آن را به بهترین شکل ایجاد کرده و توانسته است در عرضه و تنظیم بازار کالاهای متنوع، نتایج موفقی را کسب کند. بر همین اساس از مدت‌ها پیش عرضه خودرو در بورس کالا مورد توجه تصمیم‌گیران قرار گرفت. این روند اگرچه با سنگ‌اندازی‌های بسیار از سوی وزارت صمت روبه‌رو بود اما در نهایت با پیگیری تولیدکنندگان، اهالی بازار سرمایه، سازمان بورس و بورس کالا توانست مصوبه شورای عالی بورس را اخذ کند تا گروه بهمن به عنوان پیشگام عرضه‌های بورسی خودرو، محصولات خود را برای رقابت و کشف قیمت روی تابلوی معاملات بورس کالا قرار دهد. اگرچه منتقدان این عرضه همچنان بر طبل مخالفت می‌کوبیدند و گاه از چندنرخی شدن خودرو نیز سخن به میان می‌آوردند اما نتیجه عرضه‌های بورسی بهمن‌موتور در بازار آزاد شگفت‌انگیز بود، به نحوی که خودروهای عرضه‌شده در بورس کالا با افت قیمت چشمگیر در بازار آزاد مواجه شدند. به عنوان مثال دیگنیتی‌پرایم که در بیست و ششم مردادماه میانگین یک میلیارد و ۳۳۰ میلیون تومان در بازار آزاد عرضه می‌شد روز بیست و هفتم مردادماه و تنها یک روز پس از عرضه بورسی، دست‌کم به یک میلیارد و ۲۸۰میلیون تومان در بازار آزاد رسیده بود! فیدلیتی ۵ نفره نیز تنها یک روز پس از عرضه بورسی، در بازار آزاد با افت قیمت ملموس روبه‌رو بود و از یک میلیارد و ۲۵ میلیون تومان به یک میلیارد و ۲۲۰ میلیون تومان در روز گذشته رسید. شایان ذکر است مسیر کاهش قیمت این خودروها، از زمان قطعی شدن عرضه‌های بورسی طی یک ماه گذشته آغاز شده و ادامه یافته بود و با مشاهده موفقیت این عرضه‌ها در روز چهارشنبه و کشف قیمت زیر قیمت بازار آزاد، شدت بیشتری یافته است. بدین ترتیب می‌توان گفت عرضه‌های روز چهارشنبه گروه بهمن توانسته است ایجاد تعادل و کاهش قیمت در بازار آزاد را برای خودروسازان و سهامداران آنها از یک سو و مصرف‌کنندگان نهایی به واقعیتی عینی بدل کند. بدین ترتیب اکنون خودروسازان در صف پذیرش محصولات برای عرضه در بورس کالا قرار گرفته‌اند، به نحوی که طی روزهای گذشته خبرهایی مبنی بر عرضه بورسی محصولات پرتیراژ ایران‌خودرو و سایپا نیز منتشر شده بود.
زیان‌سازی برای صنعت خودرو با سیاست بخت‌آزمایی
محمدرضا نجفی‌منش رییس انجمن تخصصی صنایع همگن نیروی محرکه و قطعه‌سازان خودرو در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» قیمت‌گذاری دستوری دولت را مهم‌ترین چالش صنعت خودرو می‌داند و عنوان می‌کند: «ما از سال ۹۰ به صنعت خودرو جفا و ظلمی اساسی کرده‌ایم که در نتیجه آن با قیمت‌گذاری دستوری این کالا، نزدیک به ۱۲۰ هزار میلیارد تومان زیان به این صنعت تحمیل شده است.» وی می‌افزاید: «بانک‌ها به آخر خط رسیدند، قطعه‌سازان به آخر خط رسیدند و در حقیقت کاری که ترامپ و اوباما می‌خواستند انجام دهند، خودمان انجام دادیم. می‌دانید که صنعت خودرو نخستین صنعتی بود که مورد تحریم شدید قرار گرفت و هدف از آن، خواباندن تولید خودرو بود. در آن زمان واردات خودرو منعی نداشت و تحت تحریم نبود اما با فشارهای مضاعف به دنبال مقابله با تولید خودرو بودند. به لطف خدا آنها موفق نشدند و به این هدف نرسیدند اما خودمان در داخل کشور و به دست خودمان داشتیم این هدف را عملیاتی می‌کردیم! یعنی با یک زیان ۱۲۰ هزار میلیارد تومانی این صنعت را به دست خود به زمین گرم زده بودیم!» این فعال صنعت خودرو در ادامه می‌گوید: «بر اساس ماده ۹۰ اصل ۴۴ قانون اساسی اگر دولت در حوزه‌ای قیمت‌گذاری کرد و باعث ضرر و زیان شد، باید این ضرر را جبران کند. یعنی در حال حاضر قانونا دولت باید این ۱۲۰ هزار میلیارد تومان زیانی را که به این صنعت وارد کرده است جبران کند.» نجفی‌منش می‌افزاید: «ممکن است سوال ایجاد شود که این زیان به کجا رفته است. هر فردی که بلیتش برنده شد و توانست در قرعه‌کشی‌ها خودرو ببرد، از ۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان سود کرد. زمانی که اعلام می‌شود ۱۰۰ هزار خودرو در قرعه‌کشی عرضه می‌شود، ۶ میلیون نفر ثبت‌نام می‌کنند! این تعداد همگی به دنبال مصرف نیستند بلکه فقط به دلیل اختلاف قیمت کارخانه و بازار آزاد در این قرعه‌کشی شرکت می‌کنند تا از این طریق سود ببرند. زمان کودکی ما بنگاهی وجود داشت به اسم بنگاه اعانه ملی که در آنجا یک بلیت بخت‌آزمایی می‌خریدید دو تومان اما ممکن بود ۱۰۰ هزار تومان برنده شوید. دو تومان برای کسی پولی نبود اما ۱۰۰ هزار تومان رقم قابل‌توجهی محسوب می‌شد. اکنون هم یک بنگاه بخت‌آزمایی میلیونی درست کرده‌ایم و از مردم دعوت می‌کنیم که در این خان گسترده شرکت کنند و اگر برنده شدند میلیون‌ها تومان سود می‌کنند. این بدترین رویکرد اقتصادی است که در هیچ جای دنیا هم سراغ نداریم.» نجفی‌منش در ادامه با ذکر مثالی عنوان می‌کند: «دولت می‌گوید قصد دارد نان را ارزان به دست مردم برساند. بر همین اساس مثلا گندم را از کشاورز می‌خرد ۱۱ هزار تومان اما نان را به مردم ۷۰۰ تومان می‌فروشد و این مابه‌التفاوت را از محل بودجه تامین می‌کند. البته این روش را هم خیلی قبول ندارم اما دست‌کم مسیر پول مشخص است. اما در مورد خودرو معتقدند باید این مابه‌التفاوت از جیب تولیدکننده جبران شود که در این صورت تولیدکننده به خاک سیاه می‌نشیند.»
عرضه بورسی؛ راهکار حل بحران صنعت خودرو
این فعال صنعت خودرو بیان می‌کند: «دولت از سمت دیگر سال گذشته ۱۸ درصد قیمت‌ها را افزایش داد که البته با واکنش نمایندگان و برخی افراد روبه‌رو شد مبنی بر اینکه چرا در تورم ۴۰ درصدی باید خودرو هم گران‌تر شود. در حالی که همین افزایش ۱۸ درصدی هم پاسخگوی زیان خودروسازان نبود.» نجفی‌منش تاکید می‌کند: «راهکار قانونی که برای مقابله با این روند وجود دارد، قانون عرضه در بورس کالاست. طبق این قانون اگر شما کالایی را در بورس عرضه کنید دیگر شامل قیمت‌گذاری دستوری نمی‌شود. در نتیجه از این قانون استفاده شد و کارا در بورس عرضه شد. برای بار دوم البته با ممانعت وزارت صمت مواجه شد اما خوشبختانه مجددا این عرضه‌ها در شورای عالی بورس مصوب شد تا روز چهارشنبه اولین عرضه پس از این کشمکش‌ها انجام شود. در این روز برخی از خودروها ۲۵ درصد کمتر از بازار آزاد کشف قیمت و معامله شد. یعنی مشتری نهایی توانست خودرو را ۲۵ درصد ارزان‌تر از بازار آزاد، از بورس کالا بخرد.» او تاکید می‌کند: «معتقدم اگر این روند ادامه یابد فاصله قیمتی بورس کالا و بازار آزاد بیشتر هم خواهد شد. لذا این رخداد را به فال‌نیک می‌گیریم و تشکر می‌کنیم که این همت را کردند تا خودرو بالاخره در بورس کالا عرضه شود. شاید این اقدام باعث شود خوابی که بدخواهان ما دیده‌اند که این صنعت را زمین بزنند، تعبیر نشود.»
بهره‌مندی تولیدکننده و مصرف‌کننده از بازار رقابتی
محمد خبری‌زاد کارشناس بازار سرمایه نیز عرضه خودروهای گروه بهمن را از دو دیدگاه مورد بررسی قرار داده و در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» بیان می‌کند: «دیدگاه نخست به منافع شرکت‌ها و سهامداران آنها مرتبط است و دیگری دیدگاه مصرف‌کنندگان نهایی است که بسیار مهم خواهد بود.» او می‌افزاید: «از جنبه نخست شاهد بودیم که عرضه، بدون قیمت‌گذاری دستوری انجام شد؛ به نحوی که قیمت پایه تعیین شد و روی همان قیمت رقابت صورت گرفت. بدین ترتیب دست دلالان از این فرآیند کوتاه شد و تمامی عایدی و سودی که مازاد بر آن قیمت‌گذاری دستوری بود به خود شرکت‌ها و به تبع آن به جیب سهامداران شرکت‌ها بازگشت. این اتفاق بسیار مبارکی بود که در مسیر عرضه‌های روز چهارشنبه رخ داد.» خبری‌زاد تصریح می‌کند: «در سمت دیگر نیز مصرف‌کنندگان نهایی قرار دارند که خیلی راحت می‌توانند از بورس کالا خرید کنند مشروط بر آنکه این عرضه‌ها تداوم یابد. در این صورت مصرف‌کنندگان می‌توانند با قیمت بسیار پایین‌تر و بدون دخالت دلالان خرید خودرو را انجام دهند.» وی می‌افزاید: «بر همین اساس می‌توان گفت که در مکانیسم عرضه خودرو در بورس کالا هر دو طرف تولیدکننده و مصرف‌کننده برنده ماجرا بوده‌اند و واسطه‌ها و دلالانی که پیش‌تر سودهای کلانی به جیب می‌زدند، دستشان کوتاه شده است. این قدم مثبتی بود که برداشته شد به شرط آنکه ادامه‌دار باشد.»
عرضه‌های گروه بهمن؛ مشوق افزایش فروش بورسی خودرو
این کارشناس بازار سرمایه همچنین در پاسخ به برخی انتقادات نسبت به عرضه خودروهای گران‌قیمت در بورس کالا تاکید می‌کند: «به نظر می‌رسد خودروهای گران‌قیمت یا کلاس بالا به صورت پایلوت در حال عرضه هستند تا مشخص شود که با ادامه‌دار شدن عرضه‌ها چه اتفاقی برای قیمت آنها در بورس کالا و همچنین کف بازار رخ می‌دهد. اگر این روند ادامه‌دار باشد و وزارت صمت و نمایندگان مجلس آثار مثبت آن را ببینند شاهد ورود سایر خودروها به بورس کالا اعم از خودروهای ارزان‌قیمت‌تر یا خودروهایی که به ویژه در سایپا و ایران‌خودرو تولید می‌شوند خواهیم بود. به شرط آنکه لابی دلالان و واسطه‌گرها آنقدر قوی نباشد که بخواهد جلوی این اتفاق را بگیرد!» خبری‌زاد می‌افزاید: «به نظر من اتفاقی که روز چهارشنبه در بورس کالا رخ داد از نظر حجم معامله و سلامت رقابت، مشوقی خواهد بود تا سایر خودروها هم به بازار بیایند. آن‌طور که گفته می‌شود وزارت صمت یک پیش‌شرط مقرر کرده مبنی بر اینکه تعداد عرضه‌ها کم نباشد. به عنوان مثال عرضه‌های روز چهارشنبه تعداد مناسبی داشت. در واقع در سطح خودروهای بالای یک میلیارد تومان عرضه تقریبا ۱۰۰۰ دستگاه خودرو، خوب ارزیابی می‌شود. بر همین اساس به نظر می‌رسد که ادامه‌دار بودن روند عرضه‌ها می‌تواند به سمت عرضه‌های ایران‌خودرو و سایپا هم برود به شرط آنکه تاکید وزارت صمت روی تعداد عرضه‌ها رعایت شود.» او اضافه می‌کند: «در صورتی که ایران‌خودرو و سایپا هم محصولات خود را با تعداد بالا در بورس کالا عرضه کنند به نظر من بسیاری از التهاب‌های قیمتی در بازار خودرو از بین خواهد رفت.»
جزئیات عرضه خودروهای گروه بهمن
روز چهارشنبه بیست و ششم مردادماه ۶۰۰ دستگاه دیگنیتی و فیدلیتی متعلق به بهمن موتور روی تابلوی معاملات بورس کالای ایران رفت و در مجموع با تقاضای ۳ هزار و ۴۸۵ سفارش مواجه شد. به این ترتیب معاملات خودرو در بورس کالا کلید خورد و در پایان معاملات، همه میزان عرضه فروخته شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد پس از ۳۰ دقیقه رقابت نفسگیر خریداران، ۱۲۵ دستگاه دیگنیتی سفید که با قیمت پایه ۸۲۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان عرضه شده بود با تقاضای ۵۵۳ موردی مواجه و در نهایت به بهای یک میلیارد و ٣٣ میلیون و ٣٠۴ هزار تومان فروخته شد. رقابت صورت گرفته در معاملات دیگنیتی سفید ۷۸/۲۵ درصد گزارش شده است. بعد از دیگنیتی سفید نوبت به معاملات فیدلیتی سفید ۷ نفره رسید و پس از ۵۰ دقیقه رقابت خریداران، ۹۰ دستگاه فیدلیتی سفید ۷ نفره که با قیمت پایه ۷۷۲ میلیون تومان در بورس کالا عرضه شده بود با توجه به رقابت شکل گرفته و تقاضای ۵۳۴ موردی با میانگین قیمتی ۹۹۶ میلیون و ۵۳۸ هزار و ۸۸۸ تومان و رقابت ۰۹/۲۹ درصدی معامله شد. همچنین پس از ۱۵ دقیقه رقابت خریداران، ۸۵ دستگاه فیدلیتی مشکی ۵ نفره که با قیمت پایه ۷۵۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در بورس کالا عرضه شده بود پس از ثبت تقاضای۴۱۱ موردی با میانگین قیمتی ۹۶۰ میلیون و ۱۵۲ هزار و ۹۴۱ تومان و رقابت ۵۹/۲۶ درصدی معامله شد. در ادامه پس از ۳۰ دقیقه رقابت خریداران، ۹۰ دستگاه فیدلیتی سفید ۵ نفره که با قیمت پایه ۷۵۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در بورس کالا عرضه شد با میانگین قیمتی ۹۶۶ میلیون و ۹۹۴ هزار و ۴۴۴ تومان و رقابت ۴۹/۲۷ درصدی معامله شد. میزان تقاضا برای فیدلیتی سفید ۵ نفره ۵۳۱ دستگاه ثبت شد. پس از ۴٠ دقیقه رقابت خریداران، ۸۵ دستگاه فیدلیتی ۷ نفره مشکی که با قیمت پایه ۷۷۲ میلیون تومان در بورس کالا عرضه شده بود با ثبت تقاضای ۵۸۹ موردی با میانگین قیمتی یک میلیارد و ۲۷ میلیون و ۵۸ هزار و ۸۲۳ تومان و رقابت ۳۳ درصدی معامله شد. علاوه بر این پس از ۲۷ دقیقه رقابت خریداران، ۱۲۵ دستگاه دیگنیتی مشکی که با قیمت پایه ٨٢١ میلیون و ۵٠٠ هزار تومان در بورس کالا عرضه شده بود با توجه به ثبت تقاضای ۸۶۷ موردی با میانگین قیمتی یک میلیارد و ۸۱ میلیون و ۳۹۶ هزار تومان و رقابت ۶۴/۳۱ درصدی معامله شد. گفتنی است فیدلیتی ۷ نفره تیپ ۲ سفید همان روز در بازار آزاد حدود یک میلیارد و ۲۴۰ میلیون تومان قیمت داشت و رقم فروش آن در بورس کالا حاکی از اختلاف قیمتی ۲۴ درصدی قیمت این خودرو در بازار آزاد و بورس به نفع مصرف‌کننده است. در همین حال دیگنیتی پرایم مشکی که همان روز در بازار آزاد در محدوده یک میلیارد و ۳۳۰ میلیون تومان قرار داشت در بورس کالا معادل ۲۵ درصد ارزان‌تر فروخته شد. فیدلیتی ۵ نفره تیپ ۲ مشکی هم که همان روز در بازار آزاد معادل یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان قیمت داشت، در بورس کالا با کاهش قیمت ۲۶ درصدی مواجه بود.
لینک کوتاه :