انحصار در جایگاه‌های سوخت به نفع کیست؟
به گزارش جهان صنعت نیوز: تقریبا یک دهه می‌شود که دولت تصمیم به فروش جایگاه‌های سوخت کرده است. تصمیمی که براساس خصوصی‌سازی و تفسیر اصل ۴۴ قانون اساسی گرفته شد. با این حال هنوز بسیاری از جایگاه‌های سوخت دولتی است. فعالان این حوزه می‌گویند، جایگاه‌داری که یک نوع خدمت در صنعت نفت محسوب می‌شود به دلیل آنکه مستقیما ارتزاق آن در اختیار دولت است، در نتیجه سود چندانی ندارد و از سویی بسیاری از جایگاه‌ها زیان‌ده هستند.
فعالان این صنف بر این باورند که چون آنها حق‌العمل کار محسوب می‌شوند و در دوسال گذشته دولت پرداخت حداقلی را در مقابل هزینه‌های این صنعت به عنوان حق‌العمل پرداخت کرده است، در نتیجه حدود ۵۰۰ جایگاه در آستانه ورشکستگی هستند و مابقی هم شرایط خوبی ندارند. آنها بر این باورند که اگر حمایت‌های دولتی تحت عنوان حق‌العمل حمایتی از جایگاه‌ها وجود نداشته باشد، تعطیل می‌شوند. این در حالی است که رضا نواز سخنگوی صنف جایگاه‌داران سوخت می‌گوید، اکثر این دسته از جایگاه‌ها، جدیدالاحداث هستند که مجوز‌های جدید دریافت کرده‌اند.
سوال این است که اگر شرایط جایگاه‌های سوخت این میزان سخت است، چطور همچنان رقابت برای احداث جایگاه سوخت وجود دارد؟ نکته بعدی این است که اگر دولت بناست که جایگاه‌های دولتی را بفروشد، شاید بهتر باشد که زمینه برای فروش سوخت رقابتی هم فراهم شود، موضوعی که همچنان درانحصار دولت است و کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که اگر امکان ورود بنزین با کیفیت بالاتر با قیمت رقابتی فراهم شود، می‌توان جایگاه‌ها را به معنای واقعی رقابتی‌تر کرد.
جایگاه‌دارها گله نکنند
حسن مرادی کارشناس انرژی در این رابطه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «در حال حاضر جایگاه‌ها سود مناسبی دریافت می‌کنند. نباید گله‌مند باشند. اینکه امروز جایگاه‌داران بگویند که دولت حق ندارد مجوز جدید بدهد، این به معنای انحصارطلبی است. از سویی دولت هم نباید اختیار خود را به جایگاه‌داران بدهد.»
او افزود: به نظرمن پخش و پالایش وزارت نفت باید حرف آخر را در توسعه جایگاه‌های سوخت بزند. در هر کجا کمبود وجود داشت، می‌توان این کمبود را جبران کرد. مساله اصلی در خصوص جایگاه‌های سوخت نحوه توزیع است.
این نماینده پیشین مجلس تصریح کرد: متاسفانه نحوه تقسیم و توزیع بنزین در کشور بسیار نابسامان است. در نقاطی که باید پمپ‌بنزین ساخته شود، جایگاه ساخته نشده است. البته که باید تسهیلاتی فراهم شود تا جایگاه‌دار سود مناسبی به دست بیاورد، اما واقعیت این است که در حال حاضر جایگاه‌ها سود مناسبی دریافت می‌کنند و نباید گله‌مند باشند.
مرادی تصریح کرد: متاسفانه توسعه جایگاه‌های سوخت هم از یک الگوی علمی پیروی نمی‌کند. زمینی وجود داشته است که مالک زمین مجوز جایگاه سوخت گرفته است و پمپ‌بنزین را احداث کرده است. دولت نباید به مردم یا به جایگاه‌داران نگاه کند. مردم باید پلیس و ترافیک را در نظر بگیرند. کسی که بنزین تمام می‌کند، چقدر با پمپ‌بنزین بعدی فاصله دارد. این روش توزیع بنزین است. او گفت: بنزین در همه جای دنیا برای رفع نیاز مردم است. در اروپا تعداد پمپ‌بنزین‌ها بیشتر، و تعداد تلمبه‌ها کمتر است. یعنی در کنار یک فروشگاه، یک پمپ‌بنزین با سه یا چهار تا تلمبه وجود دارد. در ایران جایگاه سوخت به صورت وسیع و تجمعی است. یعنی ۱۰ تا ۱۵ تا تلمبه در یک جایگاه وجود دارد. در برخی مناطق به صورت تجمعی است یعنی هم پمپ‌بنزین است و هم پمپ گاز و گازوییل. در واقع الگوی مناسبی برای توزیع بنزین در کلانشهرها در نظر گرفته نشده است.
ضرورت ایجاد شرایط رقابتی
محمود خاقانی کارشناس ارشد انرژی اما بر این باور است که جایگاه‌های سوخت باید توسعه پیدا کرده و شرایط برای آنها رقابتی شود. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» می‌گوید: در کشورهای پیشرفته سعی می‌کنند فاصله جایگاه‌های بنزین را کم کنند. در بسیاری از کشورهای دنیا به ویژه اکنون که قیمت سوخت بالاست، کسی را مشاهده نمی‌کنند که باک بنزین خود را پر کند. زیرا باک وقتی پر باشد، یک وزنی به وزن خودرو اضافه می‌شود. در این صورت سوخت بیشتری مصرف می‌کند.
او اضافه می‌کند: در ایران اما شرایط برعکس است. قیمت‌گذاری دستوری و انحصاری بودن توزیع سوخت، باعث شده که سود جایگاه‌دارها کم شود و در نتیجه جایگاه‌ها یکی پس از دیگری تعطیل شوند، زیرا قیمت زمین گران شده است و مالک زمین ترجیح می‌دهد که در این زمین پاساژ یا ساختمان‌سازی انجام دهد.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: وقتی جایگاه‌داران می‌گویند که برای ما احداث جایگاه مقرون‌به‌صرفه نیست جای تعجب است که افرادی که باید مجوز صادر کنند هم بگویند، مجوز صادر نمی‌کنیم.
خاقانی با ذکر مثالی در خصوص تعداد محدود جایگاه سوخت در تهران تصریح کرد: در برخی مناطق تهران برای تهیه بنزین باید مسافت طولانی طی شود. در این مسافت بالا سوخت بیشتری مصرف می‌شود تا به یک پمپ‌بنزین برسید. البته در خود پمپ‌بنزین‌ها هم در صف‌های طولانی باید منتظر باشند. این موارد نشان می‌دهد در صنعت انرژی تنها به کلان موضوع نگاه می‌شود و زنجیره‌های بعدی یعنی رسیدن بنزین به دست مصرف کننده چندان مورد توجه قرار ندارد.
او با تاکید بر اینکه مشکلات توزیع سوخت و جایگاه‌داری فقط با دستور دادن حل نمی‌شود، متذکر شد: بهتر است دولت به جای ایجاد انحصار در مجوز جایگاه‌های سوخت، شرایط رقابتی را برای حضور سرمایه‌گذاران بیشتری در این بخش از خدمات ایجاد کند و باعث رفاه مردم شود.
لینک کوتاه :