احیای برجام؛ خیلی دور خیلی نزدیک

به گزارش جهان صنعت نیوز: نگرانی ایجادشده، بیشتر ناشی از آن است که همزمان با تعلل طرف غربی در پاسخگویی به نظرات ایران، رسانه‌های غربی نیز برخلاف رویکردها و موضع‌گیری‌های اولیه اروپایی‌ها، رویکردی متناقض را در پیش گرفتند و به نظر می‌رسد که وضعیت یک‌باره تغییر کرده است! رسانه‌های غربی به نقل از مقام‌های غربی، مدعی شدند که موفقیت مذاکرات به «انعطاف» ایران بستگی دارد، در حالی که همین رسانه‌ها تا چند روز پیش پاسخ ایران را «سازنده» توصیف می‌کردند. مساله اما فقط این نیست؛ ‌نکته قابل توجه این است که مقامات رژیم صهیونیستی نیز همزمان با این تعلل، سکوت خود درباره تحولات برجامی اخیر را شکسته و همان‌طور که انتظار می‌رفت، برای افزایش اختلاف بین ایران و آمریکا تلاش می‌کنند. شاهد اینکه یائیر لاپید، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، با ارسال پیامی به کاخ‌سفید گفته است که متن پیش‌نویس توافق با معیارها و خطوط قرمز آمریکا همخوانی ندارد و آنچه در متن پیش‌نویس آمده را به نوعی امتیازدهی بیش از حد به ایران دانسته است.

از همین رو، برخی معتقدند که ادامه روند طولانی شدن پاسخ آمریکا به ایران، ورود رژیم غاصب صهیونیستی به فضا و دخالت در روند مذاکرات و متن پیش‌نویس و موضع‌گیری‌های متناقض یا تلاش برای فرافکنی روی پیشنهادات اصلاحی ایران در متن پیش‌نویس، همان‌طور که بارها از سوی مقامات ایرانی اعلام شده است، جدیت و اراده آمریکا برای رسیدن به توافق و بازگشت به برجام را زیر سوال می‌برد.
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌المللی اما نظر متفاوتی دارد و اتفاقا از تاخیر طرف مقابل در پاسخگویی استقبال می‌کند. او به «جهان‌صنعت» گفته بود که «به نظر من این تاخیر یک پیام ضمنی دارد. به این خاطر که اگر در موارد اعلامی اختلاف‌نظر شدیدی وجود داشت، تا این اندازه معطل نکرده و سریع‌تر مخالفت خود را اعلام می‌کردند. من شخصا این تاخیر را یک روزنه روشنایی می‌دانم. ممکن است که اشتباه کنیم اما به نظر من اینکه جزء به جزء همه موارد را کارشناسانه بررسی می‌کنند؛ یعنی به حل شدن مساله علاقه‌مند هستند. این موضوع از یک سو نشان‌‌دهنده علاقه‌ آمریکایی‌ها به حل مساله است و از سوی دیگر نشان می‌دهد که پیشنهاد ایران نیز خیلی گمراه‌کننده یا زیاده‌طلبی نبوده است.»

فکت‌شیت ایرانی

حسن بهشتی‌پور تحلیلگر مسائل بین‌المللی نیز از دیگر تحلیلگرانی است که هنوز خوش‌بین بوده و منتظر پاسخ آمریکا است. او البته تاخیر فعلی طرف غربی در اعلام پاسخ را تا حدی ناشی از انتشار برخی جزئیات توافق به نقل از علی باقری می‌داند.
بهشتی‌پور به «جهان‌صنعت» گفت: «آقای باقری گویا یک روایتی از جزئیات توافق داشته که مقامات آمریکایی فعلا آن را تکذیب کرده‌اند اما بحث درباره آن ادامه دارد.»

وی با اشاره به اینکه «به نظر من از هر وقت دیگری به توافق نزدیک‌تر هستیم» گفت: «الان آمریکایی‌ها نیز باید توافق را بپذیرند چون طبق آن چیزی که به نقل از آقای باقری خواندیم، موضوع خاصی در بین نیست که خطوط قرمز آمریکا را رد کرده باشد، مگر اینکه ملاحظاتی در بین باشد که ما از آن مطلع نیستیم. در مجموع به نظر می‌رسد که اکنون همه چیز برای توافق آماده است و فقط لابی صهیونیستی یا مخالفان برجام در کنگره مانده که تا حدی به دولت بایدن فشار می‌آورد.»
بهشتی‌پور با تاکید بر نیاز هر دو طرف به احیای برجام گفت: «آمریکا می‌خواهد در بازار انرژی یک فضای جدید ایجاد کند چون بازگشت ایران به بازار نفت در این حوزه و حتی کاهش تورم در داخل آمریکا و اروپا نقش دارد. از طرف دیگر ایران برای بازسازی اقتصادی خود به توافق نیاز دارد ولو اینکه فقط دو سال و نیم از دولت بایدن باقی مانده باشد.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی در ادامه گفت: «اینکه الان مشکل چیست را نمی‌دانیم اما آن‌طور که باقری گفته بود، زمینه برای احیای برجام خیلی مثبت است. اولیانوف هم گفته بود همه چیز برای انجام توافق آمده است. در این شرایط باید منتظر ماند و دید که نتیجه چه خواهد بود.»
بهشتی‌پور همچنین گفت: «اگر به خاطر داشته باشید وقتی توافق لوزان حاصل شد، آمریکا یک فکت‌شیت منتشر کرده و یک سری موارد مورد نظر خود را برجسته کرد تا افکار عمومی برای توافق ژنو آماده شود. اکنون به نظر می‌رسد که ایران این پیش‌دستی را کرده است. به نظر من صحبت‌های باقری یک فکت‌شیت است برای اینکه نشان دهند اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، این طرف آمریکایی است که سبب شده است. به نظر من این پیش‌دستی اقدام خوبی بود و اگرچه یک روایت یک‌طرفه است اما به ما که مدت‌ها منتظر انتشار اطلاعاتی از مذاکرات بودیم، کمک می‌کند که بهتر تحلیل کنیم.»
وی ضمن استقبال از این اقدام طرف ایرانی، گفت: «اکنون باید دید که طرف مقابل چه واکنشی خواهد داشت چون اگر همه این موارد ذکرشده، صحیح و دقیق باشد هیچ نکته‌‌ای در بین نیست که با خطوط قرمز آمریکا تلاقی کند. رفع تحریم‌های سپاه که برای توافق بعدی گذاشته شده، در موضوع پادمان هسته‌ای که مهم‌ترین موضوع اختلافی است نیز فرصت ۱۲۰‌روزه مشخص شده و این یک راه‌حل میانه است که نظر ایران و آمریکا را تامین خواهد کرد.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی در پاسخ به اینکه چرا وقتی به نظر می‌رسد هیچ خواسته ایران از خطوط قرمز آمریکا فراتر نرفته باشد، هنوز شاهد تعلل آنها در ارائه پاسخ هستیم؟ گفت: «به هرحال لابی صهیونیستی و محافل مخالف برجام در داخل آمریکا همه تلاش خود را کرده بودند که برجام به دست نیاید. وقتی هم که به دست آمد، همه تلاش خود را کردند که اجرا نشود. در این مرحله نیز حتی اگر توافق حاصل شود که این مخالفان می‌خواهند نشود، برای ایجاد اشکال در اجرای آن بسیار تلاش خواهند کرد.»
بهشتی‌پور تاکید کرد: «بنابراین در شرایط فعلی نباید خوش‌بینی بیش از حد داشت. همچنین نباید بدبین بود. به نظر من اکنون از هر زمان دیگری به توافق نزدیک‌تر هستیم. از اردیبهشت ۹۷ تاکنون تا این حد مذاکرات تعیین‌تکلیف نشده بود.»

تحت تاثیر فشار صهیونیستی

صباح زنگنه نماینده پیشین مجلس و کارشناس مسائل بین‌المللی نیز از جمله کارشناسانی است که به امضای توافق و احیای برجام چندان امیدوار نیست. البته تاکید هم دارد که هنوز برای بدبین شدن، زود است.
او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره چرایی تعلل آمریکا در پاسخگویی نسبت به پیش‌نویس مورد نظر ایران گفت: «در عالم سیاست و دیپلماسی معمولا از این روش‌ها و ظرایف استفاده می‌کنند تا از برخی نتایج منفی بکاهند و به اعتبار خود بیفزایند. یعنی این رویکرد را می‌توان تا حدی در جهت ایجاد نوعی پرستیژ تلقی کرد.»

وی با اشاره به آنچه در سطح رسانه‌ها از قول علی باقری و درباره جزئیات توافق احتمالی منتشر شده است، گفت: «با توجه به مواردی که ذکر شده انتظار می‌رفت آمریکایی‌ها نیز به بررسی این موارد بپردازند و علاوه بر آنچه که در پاسخ رسمی ایران قید شده است، این اظهارات را نیز ارزیابی کنند. تبعا این اظهارات می‌تواند در داخل مفید باشد و شفافیت ایجاد کند اما در خارج از کشور نیز می‌تواند برخی کشورها یا نیروهای مخالف احیای برجام و به ثمر رسیدن مذاکرات را تحریک کند تا آنها هم بخواهند با اقداماتی، آمریکا را در لحظه آخر نیز مورد عتاب و خطاب قرار داده و بگویند که قرار نبود چنین توافقی انجام شود.»
صباح زنگنه گفت: «به نظر من باید یک روز دیگر هم صبر کرد و اگر آمریکایی‌ها همچنان در ارائه پاسخ تعلل کردند، احتمالات مختلف را در نظر گرفت. اگر تا فردا (امروز) هم جواب دهند مشکلی ایجاد نمی‌شود اما اگر پاسخگویی آنها بیش از این زمان ببرد باید نسبتا بدبین شد.»
وی در پاسخ به اینکه آیا آنچه اکنون در فضای رسانه‌ای به عنوان جزئیات توافق آمده، موضوعاتی است که آمریکا بخواهد آن را نپذیرد؟ گفت: «آنها پاسخ خود را قبلا گفته‌اند و این مذاکرات به جمع‌بندی رسیده است. اما انتشار این مسائل که به نوعی بیان ابعاد مختلف مذاکرات و توافقات است، ممکن است که رژیم صهیونیستی را تحریک و تشویق کند تا آخرین فشار خود را هم به آمریکا وارد کند.»
این نماینده پیشین مجلس در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه فشارهای فعلی از سوی رژیم صهیونیستی یا دیگر مخالفان برجام در شرایط فعلی که مذاکرات تا این مرحله رسیده است، چقدر مشکل‌ساز خواهد بود؟ گفت: «به نظر نمی‌رسد که این فشارها در این مقطع تاثیرگذار باشد اما به هرحال کشورها سعی دارند که ابزار دیپلماسی را در مذاکره با مخالفان از دست ندهند. اکنون به نظر می‌رسد که مخالفت‌های داخلی در آمریکا مانع جدی نیست اما مخالفت نیروهای خارجی باعث تامل بیشتر آنها شده است.»
با توجه به اوضاع و احوال فعلی مذاکرات ارائه تحلیل دقیق و یا اعلام خوش‌بینی‌ و بدبینی نسبت به نتیجه آن مقدور به نظر نمی‌رسد و همان‌طور که صباح زنگنه می‌گوید باید بیشتر منتظر ماند.