ظرفیت‌ها و چالش‌های صنعت PVC در ایران
عوامل موثر بر قیمت پی‌وی‌سی
عوامل موثر بر قیمت پی‌وی‌سی را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: گروه اول، عواملی که مربوط به وضعیت بازار محصول هستند و گروه دوم، عواملی که در ارتباط با وضعیت اقتصادی کشورها هستند. عواملی که در بازار این محصول وجود دارند و بر قیمت آن تاثیر می‌گذارند عبارتند از: تغییرات قیمت بالادستی، تغییرات قیمت خوراک و تغییرات در صنایع پایین‌دستی. نفت محصول بالادستی پی‌وی‌سی است که تاثیر مستقیمی بر قیمت پی‌وی‌سی و خوراک آن یعنی اتیلن دارد. نرخ محصولات EDC و VCM نیز که پیش‌تر معرفی شدند، تاثیر مستقیمی بر قیمت پی‌وی‌سی دارند. از طرفی، هرگونه تغییر در سمت تقاضا برای محصولات پایین‌دستی که بازار مصرف پی‌وی‌سی است، بر قیمت پی‌وی‌سی تاثیرگذار است. تغییرات تولید ناخالص داخلی کشورها از جمله عوامل کلانی هستند که بر قیمت این محصول اثر می‌گذارند. از آنجا که عمده مصرف پی‌وی‌سی در صنعت ساختمان و کشاورزی است، بهبود صنایع تولیدی و زیرساختی کشورها یعنی رشد GDP به‌معنی بهبود تقاضای پی‌وی‌سی و رشد قیمت آن است. این در حالی است که پیش‌بینی‌ها حاکی از رشد ملایم GDP در سال‌های آتی است. در جدول همبستگی قیمت پی‌وی‌سی با قیمت نفت، EDC و VCM نشان داده شده است. در این رابطه، قیمت پی‌وی‌سی با نفت همبستگی پایینی دارد، اما همبستگی آن با VCM و EDC بالا است. در سالیان اخیر عوامل مختلفی بر قیمت پی‌وی‌سی تاثیر گذاشته‌اند. در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ به‌دلیل کاهش قیمت جهانی نفت و کاهش سرعت رشد اقتصادی چین، قیمت کامودیتی‌ها و از جمله پی‌وی‌سی کاهش داشته است، اما مجددا در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ به‌دلیل سیاست‌های اتخاذ شده از سوی چین، با رشد مواجه شده است.
در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، با شروع جنگ تجاری بین چین و آمریکا و شدت گرفتن آن، قیمت کامودیتی‌ها از جمله پی‌وی‌سی کاهش یافت. در اواخر سال ۱۳۹۸، فروکش کردن جنگ تجاری بین چین و آمریکا اگرچه خبر خوبی بود، اما شیوع کرونا در همان دوره باعث شد نفت و سایر کامودیتی‌ها کاهش تقاضا و افت قیمتی قابل‌توجهی را تجربه کنند. در سال ۱۳۹۹، آمریکا و کشورهای اروپایی شاهد کمبود عرضه بودند و از طرف دیگر، سمت تقاضا در این مناطق تقویت شد که همین امر توانست کاهش قیمت‌ها را جبران کند. قیمت پی‌وی‌سی از مارس ۲۰۲۰ تاکنون ۹۴ درصد رشد داشته و به هزار و ۲۰۰ دلار بر حسب سی‌اف‌آر چین رسیده است. قیمت این محصول با پیدایش ویروس کرونا در چین و تحت تاثیر قرار گرفتن سطح فعالیت‌های اقتصادی این کشور و سپس شیوع این ویروس به سایر کشورها، تا محدوده ۶۲۰ دلار کاهش داشت. از ماه مارس از یک‌سو، بسیاری از کارخانه‌ها مجبور به کاهش تولید شدند و در نتیجه سمت عرضه با کمبود مواجه شد و از سوی دیگر، با ازسرگیری فعالیت‌ها در چین، تقاضا برای محصول افزایش پیدا کرد. در واقع، بالا بودن هزینه‌های حمل‌ونقل در کنار اختلال در سمت عرضه و تقویت تقاضا، رشد قیمتی محصول پی‌وی‌سی تا محدوده هزار و ۵۰۰ دلار را رقم زده است. آمریکا بزرگ‌ترین صادرکننده پی‌وی‌سی در جهان است. شرکت تایوانی فورموسا در ایالات متحده آمریکا، از ماه آگوست برای انواع پی‌وی‌سی اعلام وضعیت فورس ماژور کرده بود و خبرهای منتشرشده نشان می‌داد این وضعیت قرار است در ژوئن ۲۰۲۱ لغو شود. توقف تولید پی‌وی‌سی توسط این شرکت، سمت عرضه محصول مذکور را دچار اختلال کرده بود، اما با توجه به بازار صادرات جذاب و نیاز داخلی کشور آمریکا، شرکت فورموسا فعالیت خود را آغاز کرده و به‌تدریج در حال افزایش تولید است.
نگاهی به وضعیت تولید و تقاضا در ایران
چهار تولیدکننده پی‌وی‌سی، شرکت‌های پتروشیمی اروند، پتروشیمی بندر امام، پتروشیمی غدیر و پتروشیمی آبادان هستند که در مجموع ۷۴۵ هزار تن ظرفیت تولید دارند و به ترتیب ۴۶ درصد، ۲۳ درصد، ۱۶ درصد و ۱۵ درصد از ظرفیت تولید این محصول را به خود اختصاص داده‌اند. پتروشیمی‌های اروند و بندر امام جزو شرکت‌های فرعی صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس محسوب می‌شوند. پتروشیمی اروند واقع در آبادان با ظرفیت تولید ۳۴۰ هزار تن پی‌وی‌سی و ۶۰۰ هزار تن سودکاستیک، بزرگ‌ترین تولیدکننده این دو محصول در ایران است. پی‌وی‌سی تولیدی در این شرکت در دو نوع سوسپانسیون و امولسیون و رده‌های مختلف با استفاده از مواد اولیه اصلی شامل نمک و اتیلن تولید می‌شود. پتروشیمی غدیر هم تقریبا ۴۰ سال بعد از پتروشیمی آبادان در سال ۱۳۸۸ در بندر ماهشهر به بهره‌برداری رسید. پی‌وی‌سی تنها محصول تولیدی پتروشیمی غدیر محسوب می‌شود. ظرفیت اسمی تولید این شرکت ۱۲۰ هزار تن است و حدود ۱۱۵ هزار تن پی‌وی‌سی سوسپانسیون از طریق کلر و اتیلن دریافتی تولید می‌شود. فرسودگی واحدهای مختلف پتروشیمی آبادان طی سال‌های اخیر، عدم امکان تامین خوراک و در نهایت آتش‌سوزی واحد ۶۰۰ تولید EDC آن سبب شده است پتروشیمی آبادان همواره پایین‌تر از ظرفیت خود کار کرده و عملیات آن با زیان مواجه باشد.
موانع ورود به صنعت
چهار مانع اصلی برای ورود به صنعت عبارتند از: بزرگ بودن مقیاس، میزان دسترسی به خوراک، نیازمندی‌های سرمایه‌ای و دسترسی به آخرین فناوری که هر یک در ادامه توضیح داده می‌شود. یک) بزرگ بودن مقیاس: شرکتی که در این صنعت فعالیت می‌کند باید بزرگ‌مقیاس باشد که این موضوع مانعی برای ورود شرکت‌های تازه‌وارد رقیب است. دو) میزان دسترسی به خوراک: شرکت‌ها باید در منطقه جغرافیایی مطلوب باشند. تاسیس واحدهای جدید در کشوری که منابع محدود دارد، منجر به بهای تمام‌شده بالا می‌شود و صرفه اقتصادی ندارد. سه) نیازمندی‌های سرمایه‌ای: خرید، نصب و راه‌اندازی تاسیسات پتروشیمی نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم است. این موضوع مانعی جدی برای ورود شرکت‌ها به این حوزه است. چهار) دسترسی به آخرین فناوری: دستیابی به فناوری و ماشین‌آلات و اخذ مجوزهای تولید محصولات از جمله پی‌وی‌سی دارای پیچیدگی‌های بالایی است.
سودآوری مورد انتظار
تولید و فروش شرکت‌های صنعت روند تقریبا باثباتی دارد و بر همین اساس، برای پیش‌بینی تولید شرکت‌ها میزان آن با توجه به عملکرد سال ۱۳۹۹ آنها پیش‌بینی شده است. قابل ذکر است، حادثه آتش‌سوزی تیرماه ۱۳۹۷ در واحد ۶۰۰ تولید EDC پتروشیمی آبادان موجب ایجاد وقفه در تولیدات شرکت شد، اما با بازسازی این واحد، شرکت به سطح تولید قبل از آتش‌سوزی رسیده است که این موضوع بر افزایش درآمد شرکت تاثیر زیادی خواهد داشت. پتروشیمی آبادان روزانه ۲۲۰ تن EDC تولید می‌کند و در صورت کمبود، آن را از منابع خارجی خریداری می‌کند. شرکت پس از نصب گازکوب و تسهیل ورود گاز خوراک به فرآیند تولید، می‌تواند روزانه در حدود ۲۲۰ تن گاز خوراک دریافت کند. کاهش شدت تحریم‌ها و تسهیل دسترسی به بازار بین‌المللی از حیث مشتری و از حیث تکنولوژی، چشم‌انداز مثبت رشد اقتصادی برای سال آتی، امکان اجرای استراتژی توسعه پایین‌دستی در زنجیره ارزش، تقسیم سود حداکثری، کشش بالای سودآوری به قیمت جهانی دلار و همچنین این موضوع که محصول مورد بررسی در مدت اخیر یکی از بیشترین افزایش قیمت‌ها را در بازارهای جهانی داشته است، از بزرگ‌ترین پتانسیل‌های این شرکت‌ها محسوب می‌شوند. از طرفی، سرکوب قیمت ارز، آزادسازی و افزایش قیمت خوراک و یوتیلیتی و تشدید قوانین سختگیرانه و استانداردهای زیست‌محیطی (در ایران و در دنیا)، احتمال کاهش قیمت PVC را تقویت می‌کنند. تولید با خوراک مایع و خرید EDC در مواقعی از سال (نداشتن زنجیره کامل) نیز از ریسک‌های این شرکت‌ها هستند.
لینک کوتاه :