برجام و اقتصاد ایران و جهان
آندره گالستیان *
اخبار و گزارش‌های مرتبط با برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) و نتیجه مذاکرات احیای آن، این روزها تیتر اول بسیاری از خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مطرح در جهان است. واقعیت آن است که در وضعیت کنونی جهان، احیای کامل برجام می‌تواند تاثیرات بسیار جدی، عمیق، اساسی و گسترده بر اقتصاد ایران و جهان داشته باشد. در دورانی که بیماری کووید۱۹ و همچنین جنگ روسیه و اوکراین، به شدت، اقتصاد دنیا را تحت تاثیر قرار داده و مشکلات اقتصادی بسیاری را برای کشورهای گوناگون جهان، به وجود آورده است، احیای برجام می‌تواند نقش موثری در بهبود اقتصاد ایران و جهان داشته باشد.
یکی از اولین آثار احیای برجام، ورود میلیون‌ها بشکه نفت‌خام ذخیره‌شده و نیز صادرات بیشتر ایران به بازارهای جهانی است. قیمت نفت‌خام پس از شروع جنگ روسیه و اوکراین، شاهد افزایش چشمگیری بوده است اما در چند هفته گذشته، با توجه به امیدواری به حصول نتیجه در مذاکرات، شاهد روند نزولی قیمت نفت برنت و سیر کاهشی قیمت سبد نفتی اوپک هستیم. به عبارت دیگر، بازارهای نفت، شروع به واکنش کرده‌اند.
ایران ظرف چند ماه می‌تواند صادرات نفت خود را به صورت تاثیرگذاری افزایش دهد.
همان‌گونه که پس از تصویب برجام، در سال ۲۰۱۶ شاهد افزایش چشمگیر صادرات نفت ایران بودیم؛ هم‌اکنون نیز این امکان وجود دارد و ظرفیت آن نیز موجود است، به‌ویژه که ایران، ذخایر نفت انبارشده قابل‌توجهی نیز دارد. افزایش صادرات نفت ایران، باعث افزایش درآمدهای ارزی ایران خواهد شد و بر اقتصاد ایران، تاثیر مثبتی خواهد داشت و علاوه بر آن، باعث کاهش محسوس قیمت نفت در بازارهای جهانی خواهد شد که خود، باعث تاثیر مثبت در اقتصاد کنونی جهان خواهد شد؛ جهانی که شاهد افزایش فراوان قیمت نفت پس از شروع جنگ در اوکراین بوده است.
احیای برجام می‌تواند قیمت گاز را نیز کاهش دهد. یکی از پیامدهای جنگ در اوکراین، افزایش قیمت گاز طبیعی است و در صورت افزایش صادرات گاز ایران، طبیعی است که روند افزایشی قیمت، قابل کنترل خواهد بود و طبیعتا، ایران به درآمدهای ارزی بیشتری خواهد رسید و سایر کشورها نیز با کنترل نرخ گاز، منتفع خواهند شد.
با افزایش درآمدهای کشور، طبیعی است که ثبات نسبی نرخ ارز را می‌توان متصور بود. با تحقق این امر، رشد اقتصادی کشور و کنترل نرخ تورم، تسهیل شده و امکان برنامه‌ریزی اقتصادی بلندمدت برای بنگاه‌های تجاری و واحدهای صنعتی با سهولت بیشتری امکان‌پذیر خواهد شد و بر همین اساس، چرخه تولید و تجارت به صورت روان‌تر و با کارایی بیشتر به حرکت درخواهد آمد و در نتیجه، فرصت‌های شغلی بیشتری به وجود خواهند آمد و میزان بیکاری، سیر نزولی خواهد داشت. با کم شدن میزان بیکاری، طبیعی است که عوارض بیکاری در افراد و مشکلات اجتماعی مربوطه نیز کمتر خواهد شد.
با برقراری ارتباط مناسب و گسترده بین بانک‌های خارجی با بانک‌های ایرانی و همچنین با دسترسی به سوئیفت، امکان ورود آن دسته از مواد اولیه صنایع که در داخل کشور تولید نمی‌شوند یا تولید آنها ناکافی است، با سرعت و سهولت بیشتری امکان‌پذیر خواهد بود و چرخ‌های صنایع با استمرار بیشتر و به صورت روان‌تر به گردش درخواهند آمد.
بدیهی است که صنعت و تولید کالاهای صنعتی گوناگون در رشد و گسترش اقتصاد و پیشرفت کشور، نقشی اساسی دارند و با تولید محصولات صنعتی متنوع‌تر در زمینه‌های گوناگون، امکان صادرات وسیع‌تر محصولات مختلف نیز به وجود خواهد آمد و ارزآوری بیشتر برای کشور، محقق خواهد شد. رشد تولید و افزایش رقابت، کیفیت کالاهای داخلی را افزایش و قیمت آنها را کاهش خواهد داد و مصرف‌کننده ایرانی، رضایت بیشتری در استفاده از کالاهای ایرانی خواهد داشت و در زمینه صادرات نیز با رقابتی‌تر شدن کالاها در مقایسه با نمونه‌های مشابه خارجی، امر صادرات با شتاب بیشتری به رشد و گسترش ادامه خواهد داد و افزایش ارزآوری و رشد اقتصادی کشور با روندی سریع‌تر، مسیر خود را طی خواهد کرد.
در زمینه خودروسازی نیز امکان همکاری‌های خودروسازان ایرانی با خودروسازان سایر کشورها، تسهیل خواهد شد و نه تنها امکان تنوع بیشتر در محصولات به وجود خواهد آمد بلکه امکان ارتقای کیفی محصولات نیز به صورت گسترده‌تری فراهم خواهد شد. امکان ارتقای جایگاه ایران به عنوان یک خودروساز مطرح در سطح جهان به وجود خواهد آمد و صادرات خودرو از ایران به سایر کشورها، شتاب چشمگیری خواهد یافت.
در زمینه مسکن، امکان همکاری‌های گسترده شرکت‌های ایرانی با شرکت‌های خارجی به وجود خواهد آمد و برای تولید و عرضه مسکن، توسعه بیشتری متصور خواهد بود و ارائه مسکن با کیفیت مطلوب‌تر نیز با استفاده از تجارب جهانی در این زمینه، ممکن خواهد شد. توجه به این نکته نیز ضروری است که امکان توسعه کمی و کیفی پروژه‌های انبوه‌سازی مهیا خواهد شد و رضایت بیشتر هموطنان از طرح‌های مسکن، ممکن خواهد شد.
در صورت احیای برجام، امکان و احتمال سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، به شدت و با روندی تصاعدی، قابل ازدیاد است. اصولا ایران در زمینه‌های مختلف، امکان جذب سرمایه‌های خارجی را دارد و همین مورد در بزرگ‌تر شدن اقتصاد ایران، می‌تواند به صورت فزاینده‌ای، مفید و موثر باشد. سرمایه‌گذاری مستمر خارجی می‌تواند زمینه‌های جدید همکاری بین ایران و سایر کشورها را گسترش دهد و باعث پیشرفت و بالندگی بیشتر اقتصاد کشور شود.
به ثمر رسیدن مذاکرات کنونی برجام، در زمینه جذب جهانگرد و فعالیت موثرتر موسسات و مراکز گردشگری، می‌تواند بسیار مفید باشد و توریسم کشور را با تحول خوبی مواجه کند، به‌ویژه آنکه ایران، ظرفیت‌های بالایی برای جذب گردشگر دارد.
صدور خدمات فنی مهندسی و همچنین انتقال تکنولوژی از خارج به داخل کشور نیز با احیای برجام به صورت سهل‌تری امکان‌پذیر خواهد شد، زیرا شرکت‌های ایرانی امکان همکاری با طیف وسیع‌تری از شرکت‌های خارجی را پیدا خواهند کرد و امکان انجام پروژه‌های مشترک به صورت بیشتر و بهتر، امکان‌پذیر خواهد شد.
آزاد شدن منابع بلوکه‌شده ایران، یکی دیگر از مواردی است که با حصول توافق در مذاکرات، امکان‌پذیر است.
با توجه به موارد ذکرشده، به صورت کلی می‌توان گفت که با توجه به گشایش‌های اقتصادی متصور در عرصه جهانی، رفع موانع روابط بانکی با کشورهای گوناگون، کاهش هزینه‌های مرتبط با روابط بازرگانی در عرصه بین‌المللی، امکان دسترسی به بازارهای متنوع جهانی، امکان همکاری با شرکت‌های گوناگون در زمینه‌های مختلف در گستره بین‌المللی، حضور بیشتر سرمایه و سرمایه‌گذاران خارجی در کشور و همچنین حضور پررنگ‌تر بازرگانان، صنعتگران و کارآفرینان ایرانی در پهنه جهانی، احیای برجام می‌تواند سرآغاز تحول اقتصادی مهمی در کشور باشد. در ضمن ایران با توجه به منابع عظیم نفت و گاز می‌تواند به یکی از تامین‌کنندگان قابل اتکا، مهم و باثبات انرژی در جهان تبدیل شود و طبیعتا ارزآوری مناسبی برای کشور، حاصل شود.
* مشاور و مدرس مدیریت و فناوری اطلاعات
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :
سلام
از مطلب بسیار خوب شما تشکر میکنم.
کاملا جامع و پربار بود.