اعتراض عراق به ایران

به گزارش جهان صنعت نیوز:  طبق این تفاهمنامه‌ها ایران متعهد به طراحی و ساخت یک پل روی اروند و طرف عراقی موظف به احداث ۳۲ کیلومتر خط آهن از مرز شلمچه تا ایستگاه راه‌آهن بصره در خاک عراق شد. همه ۳۲ کیلومتر مذکور در خاک عراق قرار دارد. ۹۰۰ متر نیز عرض رودخانه شط‌العرب (بهمنشیر) است که ایران قول ساخت پل روی آن را داده است. با این حال اتصال راه‌آهن ۳۲ کیلومتری شلمچه- بصره که به عنوان یکی از تکمیل‌کننده‌های کریدور شرق به غرب عنوان می‌شود، پس از گذشت بیش از ۱۰ سال، روی زمین مانده است.

 

پروژه کاملا خوابیده و متوقف شده است

 

مدیرعامل شرکت ساخت و بهره‌برداری راه‌آهن شلمچه- بصره اظهار داشت: پروژه کاملا خوابیده و متوقف شده به طوری که عراقی‌ها تاکنون ۲ نامه اعتراضی نسبت به توقف پروژه ارسال کرده‌اند مبنی بر اینکه چرا طرف ایرانی به تعهدات خود نسبت به اجرای علمیات روی پل بین دو کشور اقدام نکرده‌‌ است.

یکی از سیاست‌های دولت افزایش همکاری‌های تجاری با کشورهای همسایه بوده و رییس‌جمهوری تاکنون بارها بر این موضوع تاکید داشته از این‌رو تکمیل و احداث زیرساخت‌های حمل‌ونقلی توسعه‌دهنده ترانزیت و جابه‌جایی کالا در اولویت قرار گرفت و در بودجه امسال آمده که هم برای توسعه و تکمیل مسیرهای صادراتی کشور و درجهت تقویت ارتباط با همسایگان ۲ میلیارد یورو از محل تسهیلات خارجی (فاینانس) در اختیار شرکت راه‌آهن قرار می‌گیرد تا برای اتصال راه‌آهن ایران با همسایگان هزینه شود.

یکی از پروژ‌ه‌های ریلی که می‌تواند واجد شرایط اولویت‌های اختصاص بودجه باشد، راه‌آهن شلمچه به بصره است که با ساخت آن ایران به شبکه ریلی عراق متصل می‌شود و علاوه بر اینکه با اتصال دو کشور به خط راه‌آهن امکان افزایش تجارت ۹ میلیارد دلاری تجارت با عراق وجود دارد، ایران از این مسیر از طریق سوریه به لبنان و یا از طریق سوریه به مدیترانه و در نهایت به یونان و اروپا متصل می‌شود بنابراین این اتصالات ریلی می‌تواند یک اتفاق راهبردی در منطقه باشد.

 

کشمکش‌های انتخاب مجری پروژه ریلی

 

البته خط آهن شلمچه- بصره هم سرنوشتی مشابه به سایر پروژه‌های عمرانی کشور داشت که به گفته رییس سازمان برنامه و بودجه پروژه‌های عمرانی در ایران به آثار باستانی تبدیل می‌شوند. اتصال ریلی ایران و عراق به طول ۳۲ کیلومتر از سالیان گذشته شروع شده ‌است. هر چند سال یک بار هم با طرف عراقی به توافقاتی برای ادامه ساخت می‌رسیم اما همچنان پیشرفت فیزیکی این پروژه در صفر باقی می‌ماند.

در دولت گذشته مذاکرات برای احداث راه‌آهن شلمچه- بصره به طور جدی شروع شد و وزارت راه‌وشهرسازی کار را به شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل سپرد و قرار بر این شد که با مشارکت بنیاد مستضعفان کار از سر گرفته شود. پس از مدتی هیات وزیران در جلسه مورخ ۱۲ شهریور ۱۳۹۹ پیشنهاد تغییر سرمایه‌گذار برای قرارداد مشارکت در اجرای پروژه راه‌آهن شلمچه- بصره را با هدف تسریع در آغاز عملیات اجرایی فرآیند تامین مالی پروژه به تصویب رساند و یک شرکت به عنوان سرمایه‌گذار و تامین‌کننده مالی ۱۰۰ درصدی اجرای این پروژه جایگزین بنیاد مستضعفان شد.

اما با تغییر دولت باز هم تغییراتی در مجریان این پروژه انجام شد به طوری که با ابلاغ وزیر راه کار از شرکت ساخت دوباره گرفته شد و به شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران واگذار شد و آن شرکت هم از این پروژه حذف شد. به عبارت دیگر در تمام این سال‌ها مسوولان درگیر انتخاب مجری این پروژه بودند و پروژه مهم راه‌آهن شلمچه- بصره بین دستگاه‌های اجرایی پاسکاری شده است.

رستم قاسمی در سفر به عراق در دی ماه سال گذشته اعلام کرد که توافق‌نامه با عراق این است که ما ظرف یک ماه آینده عملا عملیات اجرایی در بخش پل بین ایران و عراق را آغاز کنیم اما همین که پای وزیر به ایران رسید، عراقی‌ها این موضوع را تکذیب کردند و ناصر الشبلی وزیر حمل‌ونقل عراق ضمن تکذیب این ادعای قاسمی اعلام کرد که با یک شرکت ایتالیایی برای توسعه طرح‌های ویژه ریلی از بندر فاو تا مرز عراق- ترکیه قرارداد امضا شده است.

در حالی که به تازگی شهریار افندی‌زاده معاون حمل‌ونقل وزارت راه‌وشهرسازی درباره میزان پیشرفت این پروژه اعلام کرد که این پروژه به مرحله تملک اراضی رسیده و در ادامه کار مین‌روبی انجام می‌شود، خیرالله خادمی مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل در مرداد ماه سال گذشته گفته بود شرکت راه‌آهن عراق موضوع تملک اراضی مسیر ریلی مذکور را آغاز کرده و اراضی تجهیز کارگاه در منطقه آزاد اروند به مساحت ۴۰ هکتار در اختیار سرمایه‌گذار قرار داده شد. بنابراین عملا پروژه در طول این مدت پیشرفتی نداشته است.

مدیرعامل شرکت ساخت و بهره‌برداری راه‌آهن شلمچه- بصره با بیان اینکه وزیر راه‌وشهرسازی به یک‌باره و بدون توضیح و ارائه دلایل شرکت اولیه را از این پروژه حذف کرد، اظهار داشت: در سال ۹۹ طبق مصوبه دولت، اجرای پروژه‌ راه‌آهن شلمچه- بصره به یک شرکت واگذار شد اما وزیر راه در دولت سیزدهم به یک‌باره این مصوبه را لغو کرد و بدون ارائه دلایل فقط اعلام شد که دولت قصد ساخت این پروژه ‌را دارد این در حالی بود که نمایندگان آن شرکت هم در سفر به عراق برای مذاکرات درباره این پروژه همراه وزیر بودند.

 

مخالفت مجلس با تخصیص بودجه به پروژه

 

حسین طوسی ادامه داد: وزیر راه تصمیم گرفت که یک شرکت مشترک ایرانی و عراقی برای ساخت این پروژه تاسیس کند که این تصمیم دو اشکال بزرگ داشت و به همین دلیل تا به امروز موفق به برنامه‌های خود نبودند؛ اول اینکه ایجاد یک شرکت دولتی نیاز به موافقت و تصویب مجلس دارد و دوم اینکه راه‌آهن ایران برای اجرای این کار درخواست یک بودجه مفصلی را از مجلس کرده که گویا مجلس هم با این درخواست شرکت راه‌آهن موافقت نکرده است.

طوسی با بیان اینکه پس از واگذاری کار به شرکت راه‌آهن تا به امروز هیچ اقدامی برای ساخت انجام نشده است، به ایلنا گفت: پروژه کاملا خوابیده و متوقف شده به طوری که عراقی‌ها تاکنون ۲ نامه اعتراضی نسبت به توقف پروژه ارسال کرده‌اند مبنی بر اینکه چرا طرف ایرانی به تعهدات خود نسبت به اجرای علمیات روی پل بین دو کشور اقدام نکرده‌ است. او افزود: شرایط فعلی در حالی است که بودجه قابل‌توجهی صرف تعیین مرز برای آغاز اجرای پروژه انجام شده و با تصمیمات غیرکارشناسی وزارت راه‌وشهرسازی زمان شروع اجرای این پروژه حداقل تا دو سال به تاخیر افتاد. طوسی با اشاره به روند کار در پروژه قبل از واگذاری به راه‌آهن اظهار کرد: گزارش‌های پیشرفت کار را به طور مرتب به شرکت ساخت ارسال کردیم و پروژه طبق برنامه پیش می‌رفت و آقایان هیچ بهانه‌ای نسبت به تاخیر در اجرا نداشتند اما به یکباره مصوبه هیات دولت را لغو کردند و گفته شد برای اینکه کار سریع‌تر پیش برود دولت دست به کار می‌شود اما شاهد آن هستیم که هیچ اقدامی انجام نداده‌اند که همین روند باعث اعتراض عراقی‌ها شده است. ره‌برداری راه‌آهن شلمچه- بصره تاکید کرد: بارها درباره این اقدام وزارت راه نسبت به لغو مصوبه هیات دولت اعتراض کردیم و با معاون اول رییس‌جمهوری و معاون حقوقی رییس‌جمهور هم مکاتباتی داشتیم اما جوابی ندادند و نتیجه‌ای نداشت. این اقدام یکباره وزیر در شرایطی اتفاق افتاد که قرار بر این بود در سفر به عراق شرکت اولیه را به طرف عراقی معرفی کنند تا با ترک تشریفات کار را در خاک عراق شروع کنیم.

 

اراده‌هایی برای عملیاتی نشدن پروژه شلمچه- بصره وجود دارد

 

کارشناس حوزه حمل‌ونقل در خصوص پروژه راه‌آهن شلمچه- بصره گفت: این پروژه نزدیک به ۱۰ سال است که به صورت عملیاتی معطل است.

در سال ۱۳۹۰ بحث اتصال خرمشهر به شلمچه در داخل خاک ایران در دولت‌های نهم و دهم مطرح شد. این پروژه برای اتصال به شبکه ریلی عراق نیازمند احداث مسیری به طول ۳۲ کیلومتر میان شلمچه تا بصره بود.

محمدجواد شاهجویی در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» خاطرنشان کرد: احداث حلقه مفقوده میان ایران و عراق با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بود. در یک مقطع زمانی قرار بود که طرف عراقی اقدام به احداث این مسیر کند؛ اتفاقی که به وقوع نپیوست.

 به دنبال این اتفاق دولت ایران متعهد به اجرای این پروژه به شرط پرداخت هزینه توسط عراق از طریق فروش نفت شد.

 در یک دوره زمانی دیگر دولت ایران حتی قبول کرد که تمام هزینه ساخت این پروژه را خودش پرداخت کند.

او در ادامه افزود: سپس دولت ایران درگیر ماجراهای عجیب دیگری شد؛ ماجراهایی در خصوص تعیین مرز آبی ایران و عراق در اروندرود و مین‌روبی منطقه. این موضوع حاکی از آن بود که اراده‌هایی مبنی بر عملیاتی نشدن این پروژه وجود دارد.

به هر صورت همواره از جانب ایران شاهد رویکرد مثبت در این خصوص بوده‌ایم. ایران تلاش کرده تا با تعامل سازنده این پروژه تسریع شود.

 در تمامی مذاکراتی که در سطوح بالا چه در دولت فعلی و چه در دولت‌های پیشین، طرف ایرانی سعی بر رفع موانع پیش‌روی این پروژه ریلی را داشته است.

 

ایران، بهانه به دست عراقی‌ها داد

 

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل همچنین گفت: طی فرآیندی دولت عراق از عدم امکان همکاری با شرکت‌های دولتی و حاکمیتی ایران (شرکت راه‌آهن) سخن گفته و خواستار پای کار آمدن یک نهاد خصوصی در این زمینه شد.

شاهجویی ادامه داد: طی دو سال گذشته این اتفاق افتاد و قرار شد یک شرکت خصوصی، سرمایه‌گذاری، مطالعات، ساخت و بهره‌برداری این خط آهن ۳۲ کیلومتری را بر عهده بگیرد. مطالعات تقریبا تکمیل شده بود و تخصیص زمین و تجهیز کارگاه در حال انجام بود؛ اقداماتی به منظور آغاز کار اجرایی.

او در ادامه خاطرنشان کرد: با روی کار آمدن دولت جدید این بار از جانب ایران مشکلاتی بر سر راه پروژه ریلی شلمچه- بصره ایجاد شد؛ موضوعی که این بهانه را به دست طرف عراقی داد که امروز از سنگ‌اندازی ایران سخن به میان بیاورد. بهره‌برداری از این پروژه با بهانه‌های واهی از جمله اینکه شرکت خصوصی تازه‌تاسیس سابقه اجرای خط ریلی ندارد و همچنین طولانی بودن مدت قرارداد کار از این شرکت گرفته شد و دوباره شرکت راه‌آهن به عنوان متصدی ساخت این پروژه انتخاب شد؛ موضوعی که بهانه را به دست طرف عراقی داد تا بتواند ماجرا را بیش از حد معمول کش‌دار کند.

شاهجویی اضافه کرد: این کار اشتباهی بود که نباید اتفاق می‌افتاد. در حال حاضر نتیجه امر این است که طرف عراقی ادعاهایی مبنی بر معطل ماندن پروژه به دست ایران می‌کند. از آنجایی که در راه‌آهن کشورمان ثبات مدیریتی وجود ندارد، عراق توانسته توپ را به زمین ایران بیندازد.

 

ردپای کشورهای ثالث در عدم تکمیل خط ریلی ایران و عراق

 

این کارشناس حوزه حمل‌ونقل اذعان کرد: اگر بخواهیم ریشه‌یابی کنیم و به دنبال علت واقعی بروز تاخیر در اجرای پروژه خط آهن شلمچه- بصره بگردیم، این راه‌آهن علاوه بر منافعی که در حوزه‌های مختلف هم برای ایران و هم برای عراق دارد، ولی منافع برخی کشورها را با چالش و بحران مواجه می‌کند. احتمالا فشارهایی که این کشورها وارد می‌کنند منجر به باز نشدن این خط ریلی بین دو کشور همسایه شده است. شاهجویی در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر اراده‌ای که از جانب کشورهای متخاصم علیه ایران وجود دارد، در قالب بهانه‌جویی‌های طرف عراقی نمود پیدا کرده است. در صورتی که این نکته بسیار حائز اهمیت است که خود عراقی‌ها بیش از ایران نیاز به احداث این پروژه دارند. آنها خواستار اتصال به شبکه ریلی ایران هستند اما به واسطه فشارهای جدی سیاسی-امنیتی از طرف کشورهای دیگر این امر صورت نمی‌پذیرد. به رغم تمام بهانه‌هایی که عراق برای احداث حلقه مفقوده خط ریلی میان دو کشور می‌گیرد، در حال مذاکره با ایتالیایی‌ها برای احداث کریدور راه خشک خود از بندر ام‌قصر تا شمال عراق و اتصال به ترکیه به منظور دنبال کردن فعالیت‌های خود از آن مسیر است. موضوعات مطرح شده توسط عراقی‌ها اساسا بهانه است. از طرفی باید از راه‌آهن ایران پرسید که چرا چنین بهانه‌هایی به دست عراقی‌ها داده می‌شود.