بزرگ‌ترین طاق طبیعی جهان زیر تیغ معادن
به گزارش جهان صنعت نیوز: غار اسپهبد واقع در منطقه سوادکوه به سبب طاق طبیعی خیره‌کننده، معماری ساسانی و دژی افسانه‌ای که در دل خود جا داده، ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد تاریخی و طبیعی جالب توجهی دارد و در همین راستا ظرفیت تبدیل شدن به مقصدی مناسب برای گردشگری را نیز دارد.
اهمیت غار اسپهبد خورشید
چندین محوطه تاریخی و باستانی شناسایی شده از گورستان و آبادی گرفته تا قلعه، آتشگاه و تپه باستانی در اطراف غار اسپهبد خورشید وجود دارد که آثاری مانند قلعه کنگلو و غار دژ- اسپهبدان و دربند کولا از آن جمله هستند.
مهدی عابدینی‌عراقی مدیر پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید و آثار وابسته در خصوص اهمیت تاریخی غار اسپهبد به «جهان صنعت» گفت: این غار بزرگ‌ترین غار طبیعی دنیا است و طاق ۱۰۰متر در ۸۰ متری آن در هیچ کجای دنیا نظیر ندارد و هیچ پدیده زمین‌شناختی نمی‌بینید که یک چنین طاق بزرگی داشته باشد. این موضوع می‌تواند باعث شود که غار اسپهبد خورشید جهت ثبت در فهرست میراث جهانی کاندیدا شود.
وی افزود: داخل این طاق تاسیسات بسیاری از معماری می‌بینید؛ در یک سمت غار تاسیسات ۶ طبقه‌ای را مشاهده می‌کنید که روی هم قرار گرفته‌اند. در سمت دیگر تاسیسات ۴ طبقه‌ای وجود دارد و بعد از آن شاه‌نشین غار قرار گرفته که تعداد زیادی آثار معماری در آن وجود دارد.
این باستان‌شناس درخصوص سبک معماری به کار رفته در این اثر تاریخی خاطرنشان کرد: باید گفت سبک معماری دوره ساسانی در این غار رعایت شده است و یک شاهکار معماری به‌شمار می‌رود. البته اینکه یک رویداد تاریخی نیز در آن شکل گرفته حائز اهمیت است. تمام این موارد می‌تواند این غار را کاندیدای ثبت در آثار جهانی کند. با این وجود اگر نماینده یونسکو به محل غار بیاید، نخستین ایرادی که وارد می‌کند این است که حریم منظر آن نابود شده است و این معادن می‌بایست از حریم آن خارج شوند. بنابراین تا زمانی که معادن در حریم غار هستند نمی‌توانیم آن را ثبت جهانی کنیم.
کشمکش با معادن اطراف غار
از سال ۱۳۸۱ که غار اسپهبد خورشید به ثبت رسیده، همواره کشمکش بین معادن فعال و کارشناسان حوزه میراث در خصوص عرصه و حریم غار وجود داشته است.
مدیر پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید و آثار وابسته ضمن اشاره به زمان ثبت غار اسپهبد خورشید به «جهان صنعت» گفت: این بنا را در سال ۱۳۸۱ ثبت کردیم و تعیین عرصه و حریم آن نیز صورت گرفت که حریم آن (در آن زمان) نزدیک به ۹۰ هکتار بود. در همین زمان برخی از معادن خارج از حریم (تعیین‌شده) مجوز گرفته و شروع به کار کردند. مشکل اینجا بود که کارشناس مربوطه که تعیین حریم را انجام داده بود پیش‌بینی این را نکرده بود که باید حریم منظر اثر را نیز حفظ کند. در حقیقت می‌بایست این حریم را تا رو‌به‌روی غار ادامه می‌داد تا حریم منظر اثر نیز حفظ شود. بنابراین از منظر قانونی معادن کار خلافی نکرده‌اند و مجوز گرفته و شروع به کار کرده‌اند، اما بعد از مدتی مشاهده کردیم که این معادن حریم منظر غار را خراب کرده‌اند. یعنی رو‌به‌روی غار که می‌ایستید با یک منظر مخروبه مواجه می‌شوید.
عابدینی‌عراقی افزود: بر همین اساس در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ مجددا در حریم بازنگری کردیم و حریم ۹۰ هکتاری را به ۱۱۸۰ هکتار تبدیل کردیم تا این غار از همه طرف مصون بماند. به این ترتیب یک معدن فلورین که در پشت غار بود تعطیل شد و همچنان نیز تعطیل است. اما از آن سال تاکنون با معادنی که در جلوی غار بودند وارد یک دعوای حقوقی شده‌ایم و گاهی در این دعوا حوزه میراث فرهنگی و گاه فعالان معدن مذکور موفق می‌شوند.
مدیر پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید و آثار وابسته ادامه داد: در راستای این دعوای حقوقی دادستان استان (مازندران) را به منطقه آوردیم و از غار بازدید کردند و وی را در جریان آسیب‌های زیست‌محیطی و حریم منظر تاریخی قرار دادیم. در همین زمینه جلسات متعددی در استانداری و دادگستری استان از سال ۱۴۰۱ به این طرف برگزار شده است و خوشبختانه استاندار و دادستان استان کاملا همراه هستند و به معادن اولتیماتوم داده‌اند.
تشکیل کارگروه برای رفع مشکل
براساس اعلام مدیر پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید و آثار وابسته، دستوری صادر شده و قرار است نماینده میراث فرهنگی، نماینده منابع طبیعی و نماینده وزارت صنعت و معدن کارگروهی برای رفع مشکل تشکیل دهند.
عابدینی‌عراقی مدیر پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید و آثار وابسته در خصوص این کارگروه به «جهان صنعت» گفت: در این کارگروه‌ها حضور یافتیم و چندین نقطه را بررسی کردیم تا جانمایی مناسبی برای معادن انجام شود. تصمیم گرفتیم که معادن جمع‌آوری شده و به یک نقطه مشخص رفته و در قالب یک شهرک معدنی فعالیت کنند. به این ترتیب دو نقطه برای این منظور به استانداری و دادستانی معرفی شده است که از نظر میراث فرهنگی و منابع طبیعی مشکلی نداشته باشد. این محل در نظر گرفته شده جایی است که سال‌ها پیش یک معدن قدیمی فعالیت داشته و برای تعریض جاده تهران- شمال از مسیر فیروزکوه، شن و ماسه از آن برداشت می‌شده است.
این باستان‌شناس افزود: چند روز پیش با استاندار در حاشیه جلسه‌ای در خصوص این موضوع صحبت کردم و اعلام کردند به زودی جلسه‌ای برای تعیین‌تکلیف معادن برگزار می‌کنند. با توجه به جانمایی جدید صورت گرفته منتظر هستیم که این جلسه برگزار شود تا ببینیم می‌توانیم معادن را جا‌به‌جا کنیم و یا آنها یک دعوای حقوقی جدیدی را شروع می‌کنند. به هر حال معادن به این بهانه که کارگر دارند و اشتغالزایی می‌کنند و کارگران آنها خانواده دارند یک مقداری جو را متشنج می‌کنند. حتی در سال ۹۷ که برای مدتی معادن را تعطیل کردیم صاحبان این معادن تمام کارکنان را آورده و رو‌به‌روی دادگستری شهرستان سوادکوه تحصن کردند و دادستان ناچار شد اعلام کند که به صورت موقت معادن بازگشایی شوند. امیدواریم باتوجه به قول‌های دادستان استان و استاندار بتوانیم این معادن را جا‌به‌جا کنیم.
مدیر پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید و آثار وابسته در خاتمه ضمن تشکر از رسانه‌ها برای پیگیری موضوع خاطرنشان ساخت: در نهایت باید به این موضوع اشاره کنم که رسانه‌ها در مقابله با فشاری که از سوی معادن وجود داشت خیلی تاثیر داشتند و رسانه‌های استانی و محلی واقعا کمک حال بودند و افکار عمومی را به نفع میراث فرهنگی چرخاندند.
لینک کوتاه :
