مهم‌ترین چالش‌های صنعت انرژی ایران/ زنگ خطر برای انرژی‌های فسیلی به صدا درآمد
به گزارش جهان صنعت نیوز: مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارش آینده‌پژوهشی از روش‌های تامین انرژی برای صنایع ایران نوشت: با ادامه روند فعلی چالش‌های آب و هوایی و گرمایش جهانی، رفتار مصرف‌کننده به طور چشمگیری به نفـع سلامت، محیطزیست و اقتصاد سبز تغییر پیدا خواهد کرد. براین اساس، همزمان با تغییر مسیر دنیا بهتر است تمرکز بر فناوری‌هایی که بر تولید و مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر (سبز) هستند، موردتوجه شرکت‌ها و صنایع قرار بگیرد.
در این گزارش پیش‌بینی شده است که رقابت شدیدی بین شرکت‌های تولیدکننده انرژی به وجود خواهد آمد تا فناوری قابل دسترس بر پایه انرژی‌های تجدیدپذیر را برای پاسخگویی به تقاضای مصرف‌کننده افزایش دهند. با عنایت به این امر دو اتفاق مهم به وقـوع خواهد پیوست:
الف: شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان برای کاهش تاثیر محصولات پرمصرف، روی کارایی در زنجیره ارزش سرمایه‌گذاری خواهند کرد تا هزینه تولید را کاهش و مقبولیت در نزد مصرف‌کننده را افزایش دهند.
ب- دولت‌ها روابط تجاری و بین‌المللی خود را در سطح وسیع‌تری گسترش خواهند داد تا شبکه‌ای از خدمات متصل به سیر جهانی را فراهم کنند. هدف از این اقدام دولت‌ها، تعیین مکانیسم جهانی در امر قیمت‌گذاری انرژی‌های نوظهور و تجدیدپذیر خواهد بود.
اتاق ایران می‌نویسد: آمادگی، تنظیم، نوآوری باتوجه به افزایش گازهای گلخانه‌ای و آثـار مخـرب آن بر سلامت و محیطزیست و شکست دولت‌ها در کنترل و رسیدگی به این تغییرات آب وهوایی مخـرب در سطح جهان، صنایع خصوصی به سمت نوآوری‌های جدید برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای سناریوی دیگری است که پیش‌بینی می‌شود کشورها به سوی آن روی بیاورند.
براساس این گزارش، شرکت‌ها و صنایع خطری را که تغییرات آب و هوایی برای کسب‌وکارشان ایجاد می‌کند تشخیص می‌دهند و به سمت تامین تقاضای مصرف‌کنندگان برای تامین انرژی سبز مبتنی بر کاهش کربن دی اکسید تغییر مسیر می‌دهند زیرا تولید انرژی‌های تجدیدپذیر به کسب‌وکارها متکی است و هماهنگـی محدودی بین دولت‌های جهان وجود دارد که موانعی را برای گسترش این فناوری‌ها به ویژه در کشورهای درحال توسعه ایجاد می‌کند. انگیزه بخـش صنایع خصوصی برای حرکت در مسیر مصرف و تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، پاسخ به دغدغـه جهانی مصرف‌کنندگان و ارتقـای جایگاه جهانی آنها به عنوان مدافعان سلامت و محیطزیست است؛ این نوعی خرید اعتبار و افزایش سهم از بازار برای تولیدکنندگان و صنایع خواهد بود.
برنامه سومی که در آینده جهان ممکن است آن را دنبال کند، «قبیله‌گرایی» در مصرف انرژی است؛ بنابراین سیاست‌های حمایت‌گرایانه که باعث ایجاد موانع تجاری می‌شوند و انتقال فناوری را محــدود می‌کنند، غالب می‌شوند. در این سناریو دولت‌های جهان تمایل به انزوای محدودکننده دارند؛ یعنی دولت‌ها تنها به دنبال بیشینه کردن سود و مطلوبیت خـود بر اساس قید منابع موجود کشور خود خواهند بود. علاوه بر مطالب فوق، در حال حاضر نیز رویکرد واکنشی جوامع به مشکل آب‌وهوا وجود دارد. این منجر به خودخواهی گسترده منابع می‌شود. در بسیاری از مناطق، تقاضـا برای انرژی همچنان در حـال افزایش است و عمدتا توسط سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود.
از سوی دیگـر، مناطـق جداگانه- به عنوان مثال کشورهای درحال توسعه- موفق می‌شوند یک مرحله به جلو پیش بروند و یک اقتصاد انرژی مبتنی بر منابع تجدیدپذیر ایجاد کنند. به طورکلی، حمایت‌گرایی گسترده مانع تبادل کالاها و افکار و حرکت آزادانه مردم می‌شود. رکود باعث می‌شود مصرف‌کنندگان توجه کمتری به مسائل پایداری داشته باشند. دولت‌ها برای ارزان‌ترین منابع انرژی رقابت می‌کنند و پروژه‌های نوآوری و زیرساختی در منطقه محدود می‌ماند.
گره خوردن رشد اقتصادی به انرژی
در ادامه این گزارش، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران می‌نویسد: افزایش جزرومد بر اساس سناریوی شماره چهار، ثبات و امنیت اولویت‌های جهان خواهند بود. تمرکز بر رشد اقتصادی به طور قابل توجهی رفاه و کیفیت زندگی را در سراسر جهان، حداقل در کوتاه‌مدت، افزایش می‌دهد. حال باتوجه به اینکه افزایش رشد اقتصادی، گره خورده به افزایش تولید است و تولید نیازمند تامین انرژی است، تقاضـای انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش خواهد یافت. به بیان دیگر، تقاضـای مصرف انرژی برای همه منابع تامین انرژی (سوخت‌های فسیلی و منابع انرژی تجدیدپذیر) افزایش می‌یابد اما چــون تمرکز بر رشد اقتصاد جهانی است، سرعت و تمرکز فناوری‌ها برای تولید و مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر کاهش خواهد یافت.
بر اساس گزارش ارائه شده توسط دیلویت با موضـوع مطالعه بازار برق ۲۰۱۵، روندهای اصلی شناسایی می‌شوند که تا سال ۲۰۲۵ همچنان معتبر خواهند بود. باتوجه به روندهای شناسایی‌شده، بازیگران اصلی صنعت برق (دولت‌ها و تولیدکنندگان) تعدیل‌های لازم را جهت رسیدن بازار به تعادل قیمتی و حفظ آن انجام داده‌اند اما محرک‌های جدید ظهور پیدا می‌کنند که با اثر بر طـرف عرضه و تقاضا موجب جابه‌جایی نقطـه تعادل در بازار می‌شوند. به عنوان نمونه، با ارسال برق فشارقوی و نیاز آن به جریان‌های درآمدی جدید، توزیع برق تحت تاثیر قـرار خواهد گرفت. از سوی دیگر، مصرف برق با تغییر انتظـارات مصرف‌کننده و نیازمند بودن آنها به تحول این صنعت، متاثر می‌شود. بر اساس شرایط جدید بازار، شرکت‌های برق باید مجموعه مدل کسب‌وکار و تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را اولویت‌بندی کنند. همچنین شرکت‌ها باید مدل عملیاتی موردنظر خود را در یک ساختار واضح‌تر تنظیم کنند و به اجرا درآورند.
چشم‌انداز صنعت برق تولید
در گزارش آینده‌پژوهی اتاق ایران تاکید شده است: باتوجه به آینده انرژی تولید در صنعت برق پیش‌بینی می‌شود به صورت روندزدایی و حرکت در مسیر تولید انرژی سبز به عنوان هدف و چشم‌انداز اصلی قـرار گیرد. باتوجه به رویکرد جدید تولید برق در آینده (انرژی سبز) این گـزارش پیش‌بینی می‌کند که این صنعت با یک جانشینی ده ساله مواجه خواهد شد.
در این جانشینی، تلاش می‌شود که سیستم‌های صنعتی تولیدکننده سیستم‌های فناوری‌محور جدید جایگزین شوند. محرک اصلی این جانشینی در ادوات صنعتی، ارزش دولت‌ها به جایگاه انرژی سبز و حفظ اعتبار شرکت‌های تولیدکننده انرژی در جامعه جهانی خواهد بود.
برای هدایت تولیدکنندگان در این مسیر، سیاست‌هایی توسط قانونگذاران وضع خواهد شد که یکی از مهم‌ترین آنها وضـع مالیات سنگین بر تولید برق بر پایه کربن دی اکسید است. براین اساس، هرچـه کربن دی اکسید تولیدی در فرآیند تولید و مصرف برق بیشتر باشد، مالیات و به موجب آن هزینه تولید بیشتر خواهد شد و چـاره‌ای جز جانشینی بیان‌شده در بلندمدت نخواهد بود. از سوی دیگر حرکت در مسیر تولید برق پـاک نیازمند تحقیق و توسعه و خرید ملزومات صنعتی خواهد بود که به این دلیل قیمت انرژی تولیدی افزایش پیدا خواهد کرد.
باتوجه به اهمیت تولید برق مبتنی بر انرژی‌های پایدار، سیستم توزیعی نیز از فرآیند دیجیتالی‌سازی زنجیره ارزش تولید برق مجزا نخواهد بود. سیستم توزیع برق نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان مبتنی بر نوآوری سازی شکل خواهد گرفت و ورود نوآوری به حلقـه توزیع در زنجیره ارزش تولید برق، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان خواهد بود.
به عبارت دیگـر، یکی از سیاست‌های جذب سرمایه، فـروش اوراق قرضه با ریسک مالیاتی سرمایه‌گذاری در پــروژه انتقال انرژی و سود حاصل از آن در سررسیدهای مشخص شامل مالیات نخواهد شد. پـس از اتخـاذ این سیاست به خصوص در کشورهایی که مالیات اتخـاذی بالا است که سرمایه‌گذاری‌های مبتنی بر نوآوری افزایش پیدا خواهد کرد. بااین حال، مقـررات محلی در مورد حفاظـت از داده‌ها و امنیت داده‌ها همچنان یک مانع اصلی برای نوآوری‌ها به ویژه در توسعه شبکه‌های هوشمند به حساب می‌آیند.
برای کشورهای درحال توسعه به خصوص ایران این مورد به صورت واضح‌تر قابل مشاهده است. در ایران جذب سرمایه‌گذار خارجی به دلیل حساسیت‌های داخلی و تحریم‌‌های خارجی تقریبا غیرممکن است پـس این مهم باید توسط شرکت‌های داخلی و جذب سرمایه توسط افراد و منابع ملی صورت بگیرد.
رقابت نوین
مرکز پژوهش اتاق ایران می‌نویسد: عدم توجه به اهمیت آینده‌پژوهی در صنعت انرژی و غفلت از تغییرات جهانی، باعث عقـب ماندن کشورها از رشد جهانی و همپایی اقتصادی و فناورانه خواهد شد در زمانی که هدف اصلی، رشد اقتصادی و رقابت بر سر سهم از کیک تولید جهانی است، کشورها باید بیش ازپیش به فکر تامین انرژی به خصوص برق باشند.
بر اساس گزارش‌های ارائه شده، تمرکز اصلی آینده صنعت برق بر کسب اطلاعات دقیق مصرف‌کننده، تحلیل اطلاعات توسط شرکت‌های تولیدکننده و جذب سرمایه‌های پایدار داخلی خواهد بود. باتوجه به شرایط بیان شده، هر یک از شرکت‌ها در حـال حاضر اگر بتوانند با کالا و خدمات خود این مسیر را هموارتر کنند به سود بیشینه دست خواهند یافت.
راهکارهای سیاستی پیش‌بینی جانشینی انرژی‌های پـاک و هشدار پایان عصر نفت، پژوهشگران و صنعتگران را نسبت به تحولات بازار انرژی حساس می‌کند. به عنوان نمونه وقتی مشاهده می‌شود که تا چند سال دیگر استفاده از ماشین‌های مبتنی بر سوخت سبز در کشورهای حاشیه خلیج فارس به خصوص عربستان رواج خواهد یافت، خودروسازان و قطعه‌سازان اگر در فرآیند تولید تحول ایجاد نکنند حداقل در بازارهای خارجی حذف خواهند شد.
مصائب انرژی ایران
گزارشی که مرکز پژوهش‌های اتاق ایران ارائه کرده، مشکلات کنونی ایران را در حوزه انرژی به تصویر کشیده شده است. براساس این پژوهش، عدم تخصیص بودجه مناسب به بخش‌های تحقیق و توسعه در مطالعات حوزه انرژی، عدم استفاده از انرژی‌های سبز و مشکلات زیست‌محیطی، مصرف بیش از سرانه جهانی، عدم مدیریت مصرف انرژی و عدم پایبندی به قراردادهای تجارت انرژی در سطح بین‌المللی مهم‌ترین مشکلات پیش روی صنعت انرژی ایران است.
در بحـث عدم تخصیص بودجه به بخش تحقیق و توسعه اخذ مالیات بر پایه تولید کربن دی اکسید به خصوص در صنایع سوخت‌بر پیشنهاد شده است. مرکز پژوهش‌های اتاق البته تاکید کرده که این راهکار، راهکاری سلبی و ایجابی است علاوه بر اینکه دولت تامین مالی می‌شود صنایع نیز برای کاهش هزینه و افزایش سود خود ناچــار به حرکت در مسیر تحول انرژی می‌شوند که نتیجه آن ایجاد رقابت بین‌بنگاهی و تامین مالی مناسب دولت برای حمایت از رشد فناورانه صنایع است.
براساس این پژوهش، این راهکار به صورت غیرمستقیم خود بر کاهش آلودگـی هوا و اثرات زیست محیطی موثر خواهد بود. راهکار دیگر حمایت از بخـش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان در تحقیق و توسعه است.
در این روش، تامین مالی این روش می‌تواند با اعمال هزینه‌بر مصرف انرژی باشد. به طوری که اگـر تحقیق و توسعه به صورت مناسب صورت بگیرد علاوه بر انتفاع در آینده کومان مصرف نیز در زمان حال به دلیل افزایش هزینه‌ها از طـرف مصرف‌کننده بیشتر کنترل می‌شود چراکه اقتصاد رفتاری بیان می‌کند افزایش هزینه هرچقدر هم که اندک باشد در طیف وسیعی از افراد باعث کنترل و هدفمندی در مصرف می‌شود که این امر کاهش مصرف و بالطبع کاهش اثرات زیست محیطی را در شرایط کنونی به دنبال دارد.
در نهایت این پژوهش تاکید می‌کند که یک مدل مصرف انرژی، مدل قـراردادی و خرید حـق اشتراک مصرف به میزان مورد نیاز و متعارف با هزینه مصرفی است. براساس این مدل، در ابتدای هر فصل هر خانوار براساس مدل مطلوب مصرف و نیاز خـود می‌تواند حق اشتراک مصرف انرژی خریداری کند و اگر پیش از اتمام دوره افراد به خرید اشتراک انرژی نیاز پیدا کردند باید با مبالغ گزاف آن را تهیه کنند و اگر خانوار از حق خریداری‌شده خـود کمتر مصرف کرد در دوره بعد مشمول تخفیف و اعمال آن می‌شود.
لینک کوتاه :