«کارکرد فرهنگی شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای»
قربانعلی تنگ‌شیر *
تلویزیون در نیمه دوم قرن بیستم پرجاذبه‌ترین فناوری زندگی بشری بوده است. کمتر خانه و محیط انسانی را بتوان بدون تلویزیون تصور کرد. سرعت تحولات رسانه‌ای به ویژه در زمینه شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای شتابان است. تحولات فناورانه در عرصه تلویزیون آن را به پدیده‌ای در حوزه فناوری ماهواره‌ها تبدیل کرد. این شتاب تحولات پیامدها و آثار فرهنگی- اجتماعی چشمگیری بر جامعه و مخاطبان به ویژه زنان دارد.
زنان به ویژه خانه‌دارها، دختران نوجوان و جوان بخش مهمی از مخاطبان را در پخش سراسری شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای شامل می‌شوند که در اغلب اوقات در معرض پیام‌های تجاری با موضوع سبک زندگی قرار می‌گیرند؛ پیام‌هایی که بنا به خاصیت تاثیرگذار رسانه تلویزیون نوع مصرف و سبک زندگی آن را دستخوش تغییر می‌کنند و از آنجا که آگهی‌ها حاوی میزان زیادی از پیام‌های اقناعی هستند می‌توانند بر نگرش و رفتار مخاطبان تاثیر بگذارند. از آنجا که امروزه تلویزیون ماهواره‌ای در جای‌جای جامعه حضور دارد عملکرد تلویزیون ماهواره‌ای در عرصه فرهنگ یک جامعه بسیار محل تامل خواهد بود. تلویزیون را باید یک عامل فرهنگی به ویژه تولید‌کننده و توزیع‌کننده معانی دانست. تلویزیون برنامه‌هایی ایجاد می‌کند که مشحون از معانی بالقوه هستند و تلاش می‌کند این معنادار بودن را کنترل کند و آن را به سوی معانی مرجع خاصی سوق دهد.
چنین است که امروزه شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای یکی از مهم‌ترین و فراگیر‌ترین رسانه‌های جمعی محسوب می‌شوند. بیشترین تاثیر را در حوزه فرهنگ دارند و با تغییر رویکرد فرهنگی مخاطبان زمینه را برای تحقق سایر اهداف فراهم و به سه طریق عمل می‌کنند:
۱- آنها توجه مردم را به معیارهای رفتار قابل قبول در جامعه و نحوه صحبت درباره آنها جلب می‌کنند.
۲- رسانه‌های جمعی می‌گویند چه چیز و چه کسی در جهان اهمیت دارند و چرا؟
۳- رسانه‌های جمعی باعث می‌شوند افراد به ادراکی از خود و ارتباط یا عدم ارتباط‌شان با یکدیگر برسند. ممکن است خودمان و سبک زندگی خودمان را با افرادی از فرهنگ و کشوری دیگر مقایسه کنیم.
زنان مخاطبان اصلی تبلیغات تلویزیون‌های ماهواره‌ای هستند. نوع سبک زندگی زنان به نوعی برگرفته از تاثیرات تبلیغات ماهواره‌ای است.
آموزش سواد رسانه‌ای به زنان در خصوص برنامه‌های شبکه تلویزیون و تاثیرات فرهنگی آنها بسیار موثر است. هوشیار‌سازی فرهنگی و اجتماعی جامعه از ضروریات توسعه فرهنگی است. باید متفکران منتقد دیده شوند. با توجه به اینکه فناوری‌های ارتباطی جوامع مختلف را متحول ساخته بر فهم و ادراک ما از خودمان و تنوع فرهنگی ما تاثیر می‌گذارد.
سواد رسانه‌ای در مفهوم وسیع خود شامل: توانایی دسترسی، تحلیل، ارزیابی و پردازش فعال اطلاعات در اشکال مختلف، پیام‌های مکتوب دیداری، شنیداری است.
تغییر الگوهای سبک زندگی هدف اول تبلیغات تجاری ماهواره‌هاست و آسیب‌های اجتماعی را نیز در بعضی از موارد توسعه می‌دهند از جمله اعتیاد و پرمصرفی، خشونت، ولنگاری، بی‌ارزشی، فرار از خانه و طلاق، در حالی که خود باید نقاد دقیق و تحلیلگر باشند چون مدتی است از این برنامه‌ها استفاده می‌کنند.
* مدرس دانشگاه
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :