رییسی با خود چه می‌آورد؟
به گزارش جهان صنعت نیوز: این اجلاس از روز سه‌شنبه آغاز می‌شود و برخلاف برنامه‌ریزی اولیه که قرار بود رییس‌جمهوری ایالات متحده دومین سخنران مجمع عمومی باشد، به دلیل حضور بایدن در مراسم تدفین ملکه فقید بریتانیا، سخنرانی او به روز دوم یعنی چهارشنبه موکول شده است. طبق برنامه پیشین، زمان سخنرانی رییسی نیز در همان روز دوم تعیین شده که حالا با جابه‌جایی زمان سخنرانی بایدن، روز چهارشنبه می‌تواند بستر اتفاقات ناگهانی باشد. این در حالی است که برخی گروه‌های اپوزیسیون، علیه حضور رییسی دست به تجمع زده‌اند و از دولت آمریکا خواسته بودند که به او ویزا ندهد. بسیاری منتظر هستند که ببینند حضور رییسی در نیویورک چه دستاوردهایی خواهد داشت؛ خصوصا اینکه مهم‌ترین پرونده دیپلماتیک ایران یعنی احیای برجام، فعلا دچار سکون شده و ماه‌ها مذاکره نتیجه‌ای نداده است.
این سفر تجربیات زیاد و گرانبهایی برای رییسی خواهد داشت؛ تجربیاتی که روسای جمهوری پیشین هم داشته‌اند. در ادامه مروری شده است بر سفرهای مقامات ارشد به نیویورک.
سخنرانی رجایی در شورای امنیت
بسیاری تصور می‌کنند شهید محمدعلی رجایی نخستین مقام بلندپایه در جمهوری اسلامی بوده که در مجمع عمومی حاضر شده است؛ در حالی که اینگونه نیست. رجایی ۲۶ مهر ماه ۱۳۵۹ و چند هفته پس از برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، به نیویورک رفت تا در جلسه شورای امنیت سازمان ملل با موضوع جنگ عراق با ایران صحبت کند. او در این سفر عنوان نخست‌وزیر جمهوری اسلامی را داشت و رییس‌جمهوری آن زمان با ابوالحسن بنی‌صدر بود.
رجایی در سخنرانی خود شرط قبول آتش‌بس از سوی ایران را اینگونه بیان کرد: «پایان عادلانه جنگ نظیر هر جنگ دیگر جز با سرکوب و مجازات تجاوزگر امکان‌پذیر نخواهد بود. این آخرین و اصلی‌ترین حرف ما است، زیرا قبول آتش‌بس از سوی کشوری که مردمش زیر چکمه‌ها و رگبارهای دشمن هستند تثبیت وضع متجاوز و تحمیل تجاوز به کشور مظلوم است.» یکی از وقایعی که در جریان این سفر در اذهان ایرانیان مانده، نشان دادن کف پا از سوی شهید رجایی در کنفرانس خبری او بود. رجایی با نشان دادن کف پای خود مقابل دوربین‌ها گفت: «من به‌مدت دو سال در زندان‌‌های رژیم شاه معدوم، زندانی کارتر و آمریکا بودم. آثار شکنجه و سختی‌هایی که در زندان بر من روا شد، بعد از چهار سال هنوز بر بدنم نمایان است. دو سال تمام ضربات شلاق‌های کارتر را بر پای خود احساس کردم و این در حالی است که با گروگان‌ها در جاسوس‌خانه، رفتاری کاملا انسانی داریم.» در همان زمان برخی رسانه‌های ایرانی نوشتند که رجایی پیشنهاد ملاقات با مقامات آمریکایی از جمله جیمی کارتر رییس‌جمهوری ایالات متحده را رد کرده است.
گرچه شهید رجایی نخستین مقام بلندپایه جمهوری اسلامی نبوده که در مجمع عمومی شرکت کرده اما نخستین مقام بلندپایه پس از انقلاب اسلامی است که به سازمان ملل متحد رفته است.
حضور آیت‌الله خامنه‌ای و درخواست برای تشکیل مشابه داد گاه نورنبرگ برای صدام
پس از این حضور رجایی، تا ۷ سال مقامی در حد ریاست‌جمهوری به نیویورک نرفت و علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت به نمایندگی از ایران راهی مجمع عمومی می‌شد. سال ۱۳۶۶ و چند ماه مانده به پایان جنگ و در شرایطی که عراق جنگ شهری و جنگ نفتکش‌ها را به اوج رسانده بود، مجمع عمومی سازمان ملل شاهد حضور آیت‌الله خامنه‌ای رییس‌جمهوری وقت ایران بود.
بخشی از سخنان آیت‌الله خامنه‌ای به موضوع پایان یافتن جنگ اختصاص داشت: «این هدف تنها باز پس گرفتن زمینه‌ای اشغالی یا گرفتن غرامت جنگی نبود- هر چند که هر دو حق مسلم ملت ایران بود و هر چند که بسی خسارت‌ها قابل جبران نبود – بلکه هدف مهم‌تر تنبیه متجاوز و برچیدن بساط تجاوز بود. با طرح مساله تنبیه متجاوز ما نه فقط تکیه‌گاه مطمئنی برای امنیت ملی خود جست‌وجو می‌کردیم، بلکه این برای همه منطقه متضمن امنیت و ثبات بود و هست. اگر یک‌بار متجاوزی به دلیل تجاوز از سوی خانواده بین‌المللی مجازات شود، می‌توان مطمئن شد که دست‌کم تا سالیانی این انگیزه – که همواره در عناصر شریر و فرصت‌طلب قابل جست‌وجو است- فرو خواهد نشست. دادگاه نورنبرگ توانسته است بیش از چهل سال صلح و امنیت اروپای جنگ‌خیز را تضمین کند. چرا نباید از آن تجربه استفاده کرد؟»
تجربه دادگاه نورنبرگ که به آن اشاره شده است، به موضوع دادگاهی کردن عوامل رژیم‌نازی آلمان بازمی‌گردد که طی آن بسیاری از همراهان هیتلر، رهبر آلمان نازی در دادگاه‌ها محکوم شدند. به عبارت دیگر آیت‌الله خامنه‌ای خواستار محاکمه عوامل حکومت عراق در دادگاهی مشابه دادگاه نورنبرگ شده بود. این اولین و آخرین حضور آیت‌الله خامنه‌ای در نیویورک بود؛ چرا که سال ۶۸ با فوت امام خمینی، آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری برگزیده و همچنین سمت نخست‌وزیری هم از چارت سیاسی ایران حذف شد. سال ۶۸ در انتخابات ریاست‌جمهوری، اکبر هاشمیرفسنجانی پیروز شد و تا ۸ سال سکاندار قوه مجریه بود. او در این ۸ سال به نیویورک و مجمع عمومی سازمان ملل نرفت و علی‌اکبر ولایتی همچنان به جای او در مجمع حاضر می‌شد.
حضور موثر اما بی‌نتیجه خاتمی
پس از هاشمیرفسنجانی، محمد خاتمی رییس‌جمهوری ایران شد. او دو بار راهی نیویورک شد که نخستین‌بار آن سال ۱۳۷۷ یعنی یک سال پس از روی کار آمدنش بود. دوربین‌های رسانه‌ها در مدت حضور خاتمی در نیویورک به شدت او را رصد می‌کردند و منتظر دیدار و ملاقات او با بیل کلینتون رییس‌جمهوری وقت آمریکا بودند. او چند قدم تا مواجهه تصادفی با کلینتون فاصله داشت. سعید حجاریان نقل می‌کند که «من، محمدعلی ابطحی(رییس دفتر رییس‌جمهوری) و رضا خاتمی در راهرو کنار شورای امنیت داشتیم می‌رفتیم. دیدیم یک‌دفعه کلینتون با گاردش دارد می‌آید. خاتمی (رییس‌جمهوری) هم به ما گفته بود مبادا شما جایی با اینها روبه‌رو شوید. بنا بود بالاخره دست ندهیم دیگر. به ما گفته بود این کار را نکنید. ما تا دیدیم کلینتون و گاردش دارند می‌آیند واقعا ماندیم چه کنیم. (خنده) واقعا تصادفی بود. ساعت ۳ بعدازظهر بود و واقعا بعید بود کلینتون آن موقع بیاید. خلاصه دیدیم چاره‌ای نداریم، پریدیم در سالن اندونزی و پشت پرده‌ها قایم شدیم. (خنده) آنها آمدند و رد شدند. ما مدام می‌ترسیدیم که نکند گاردش بفهمد و بگوید اینها ایستاده‌اند اینجا که کلینتون را ترور کنند! و این بشود اول دعوا. یک محافظ آقای خاتمی بود که بیرون ماند و نتوانست به داخل بیاید و کلینتون با او دست داد و رفت.» این درحالی است که برخی گفتند خاتمی و تیم همراهش برای اینکه با کلینتون روبه‌رو نشود، به سرویس بهداشتی در راهرو رفته است که بنا به شهادت حاضران این روایت درست نیست. خاتمی در این اجلاس پیشنهاد کرد که سال ۲۰۰۱ به نام سال گفت‌وگوی تمدن‌ها نامگذاری شود که در مجمع عمومی با رای کشورها، تصویب شد ولی در همان سالی که قرار بود سال گفت‌وگوی تمدن‌ها باشد، جرج بوش رییس‌جمهوری آمریکا بود و حمله به برج‌های دو قلو اتفاق افتاد و مدتی بعد حمله به افغانستان.
سال ۷۹ هم خاتمی در قامت رییس‌جمهوری ایران راهی نیویورک شد تا هم در مجمع عمومی و هم در افتتاحیه «سران کشورهای هزاره سوم» شرکت کند. اتفاق مهمی که در این افتتاحیه افتاد، حضور بیل کلینتون رییس‌جمهوری وقت آمریکا هنگام سخنرانی خاتمی بود که توجهات زیادی را به خود جلب کرد. ایرنا این ماجرا را اینگونه روایت کرده است: «بیل کلینتون اولین رییس کشور شرکت کننده در اجلاس سران هزاره بود که در این اجلاس سخنرانی کرد. وی پس از اتمام سخنرانی خود در سالن مجمع عمومی سازمان ملل ماند تا نوبت به سخنرانی خاتمی برسد که چهارمین رییس کشور سخنران این مراسم بود. رییس‌جمهوری آمریکا که به طور معمول پس از ایراد سخنرانی‌هایش در سازمان ملل به فوریت این سازمان را ترک می‌کند، این بار تا پایان سخنرانی خاتمی در سالن مجمع عمومی ماند و به دقت به سخنان رییس‌جمهوری در اجلاس هزاره مجمع عمومی سازمان ملل گوش فرا داد.» ایرنا همچنین نوشته بود که «در جریان سخنرانی خاتمی، کلینتون در برخی موارد سر خود را به نشانه تایید مواضع رییس‌جمهوری ایران تکان می‌داد.»
حواشی احمدی‌نژاد
خاتمی از سال ۷۹ تا ۸۴ دیگر به مجمع عمومی نرفت تا اینکه محمود احمدی‌نژاد به عنوان رییس‌جمهوری پا به دولت گذاشت. او برخلاف سلف‌های خود، هر سال عازم نیویورک می‌شد و حتی برای یک کنفرانس در تاریخی غیر از مجمع عمومی هم به این شهر سفر کرد. از همان سال اول احمدی‌نژاد سفرهای پرحاشیه‌ای داشت. جنجالی‌ترین حاشیه مربوط به ماجرای هاله نور در هنگام سخنرانی‌اش بود. از حواشی دیگر سخنان تند او در نفی هولوکاست بود که منجر به خالی شدن صندلی‌های سازمان ملل شد. متهم کردن آمریکا به دست داشتن در حمله ۱۱ سپتامبر هم از دیگر حواشی احمدی‌نژاد بود؛ تا جایی که القاعده هم نتوانست تحمل کند و در بیانیه‌ای ادعای احمدی‌نژاد را تکذیب کرد. یکی دیگر از حاشیه سفرهای او به سال ۱۳۹۱ بازمی‌گردد که آخرین سفر او به نیویورک بود. در این سفر به گفته نمایندگان وقت مجلس، احمدی‌نژاد و برخی مقامات دولت به صورت خانوادگی راهی آمریکا شده بودند.
روحانی، ۷ سال حضوری و یک سال مجازی
پس از پایان دوره احمدی‌نژاد، نوبت به حسن روحانی رسید. او از همان سال اول یعنی ۱۳۹۲ هر سال در مجمع عمومی حاضر می‌شد و به سخنرانی می‌پرداخت. مهم‌ترین حاشیه سفرهای روحانی، همان سال اول رخ داد که موقع رفتن روحانی به سمت فرودگاه جان‌اف کندی نیویورک، برای بازگشت به تهران، باراک اوباما رییس‌جمهوری آمریکا با او تماس تلفنی برقرار کرد و دو طرف حدود ۲۰ دقیقه درباره مذاکرات هسته‌ای صحبت کردند. این موضوع مانند بمب در رسانه‌های جهان عمل کرد؛ خبری که پس از چند دهه قطع ارتباط ایران و آمریکا بسیاری را بر آن داشت تا امیدوار شوند که دو کشور گام در روابط بهتری خواهند گذاشت اما اینگونه نشد و مانند دوران خاتمی، این فرصت برای عادی‌سازی روابط از بین رفت. روحانی سال ۱۳۹۹ آخرین سخنرانی‌اش در مجمع عمومی را به صورت آنلاین از تهران انجام داد. پس از او هم ابراهیم رییسی نخستین سخنرانی‌اش را بابت شیوع کرونا به همان شکل آنلاین انجام داد و امسال راهی نیویورک می‌شود. باید دید که حضور رییسی در نیویورک با توجه به شرایط ویژه‌ای که ایران به لحاظ مذاکرات هسته‌ای دارد، چه دستاوردهایی خواهد داشت.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :