بوی ماه‌مهر و بی‌مهری به معلمان
به گزارش جهان صنعت نیوز: به‌گفته مسوولان آموزش‌وپرورش، اما میزان کمبود نیروی انسانی در ۱۴۰۰ به ۲۰۰هزار نفر رسیده و با توجه به افزایش جمعیت بازنشستگان از سونامی بزرگ کمبود نیرو در وزارتخانه آموزش‌وپرورش تعبیر کرده‌اند. بعد از دو سال آموزش غیرحضوری امسال اولین سالی است که بوی ماه مهر همراه با سال تحصیلی جدید است و کوچه‌ها و خیابان‌ها دوباره با حضور دانش‌آموزان با لباس‌های رنگارنگ و کیف و کوله‌پشتی بر دوش و صدای غریو شادی آنان رنگ و بوی زندگی می‌گیرد. آنطور که معصومه نجفی پازوکی، سرپرست معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش خبر داده، پنجشنبه ۳۱ شهریورماه جشن شکوفه‌ها برای کلاس اولی‌ها در سراسر کشور برگزار شده است. طبق آمار‌های ارائه‌شده از سوی وی ۸ میلیون و ۷۰۴ هزار و ۳۲۱ دانش‌آموز در دوره ابتدایی ثبت‌نام کرده‌اند که از این میزان یک میلیون و ۴۹۱ هزار و ۹۰۷ نفر کلاس اولی هستند. این در حالی است که سال گذشته حدود ۸ میلیون دانش‌آموز ابتدایی داشتیم ولی امسال به حدود ۹ میلیون رسیده‌است. به گفته نجفی برای امسال با چالش معلم مواجه بودیم، اما با تمهیدات انجام‌شده کلاس بدون معلم در دوره ابتدایی نخواهیم داشت.
البته به عقیده برخی کارشناس‌ها کمبود معلم در کشور یکی از چالش‌های همیشگی بوده است. این مشکل امروزه با افزایش جمعیت بازنشستگان در دهه۹۰، به وضعیت بحرانی رسیده است. طبق بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس در سال تحصیلی گذشته در ۳۰ استان کشور به جز ایلام با کمبود معلم سپری شد و این کمبودها به سال تحصیلی جدید هم منتقل می‌شود. براساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس شاخص نسبت تعداد دانش‌آموز به معلم که بنا به استاندارد‌های تعریف‌شده برای نمونه در مقطع ابتدایی ۲/۱۹ تعریف‌شده، سال گذشته در برخی از مناطق شهرستان‌های تهران تا ۴۳/۵۷ هم رسید و تهران بدترین شاخص و ایلام بهترین شاخص را به خود اختصاص دادند.
اردیبهشت امسال وزیر آموزش‌وپرورش دلیل اصلی کمبود نیرو را نبود توازن استخدام معلمان با روند سیر جمعیت دانش‌آموزان و بازنشستگان این وزارتخانه عنوان کرده و گفته بود: «در سال‌جاری به‌ازای ۷۱هزار معلمی که بازنشسته شده‌اند تنها ۳۴هزار و ۸۱۳معلم جدید از طریق آزمون استخدامی به‌کار رفته شده‌اند.»
کمبود معلم در تهران شاید عجیب به نظر برسد، اما ماجرا از رشد بی‌رویه مهاجرت به شهر‌های بزرگ و استان‌هایی چون تهران و البرز است که موجب شده با وجود اینکه آمار کلی معلمان در تهران کم نیست، اما بسیاری از کلاس‌ها یا بدون معلم بمانند یا برای جبران این کمبود دانش‌آموزان بیشتری را سر یک کلاس بگذارند تا بتوان این کمبود معلم را جبران کرد، اما این نوع جبران کمبود معلم می‌تواند کیفیت آموزش را به شدت تحت‌تاثیر قرار دهد. به خصوص حالا که بعد از دو سال کرونایی و آموزش غیرحضوری کیفیت و سطح تحصیلی دانش‌آموزان به شکلی جدی دچار تنزل شده است.
فاصله بین تراکم کلاس‌های درس با استاندارد‌ها
براساس مصوبه ۸۸۶ شورای‌عالی آموزش‌وپرورش «نسبت دانش‌آموزان به کل کارکنان آموزشی» شاخصی برای ارزشیابی نظام آموزش‌وپرورش در حوزه نیاز نیروی انسانی و کمتر بودن آن مطلوب است، چراکه موجب می‌شود هر یک از کارکنان آموزشی زمان بیشتری برای تعامل با تک‌تک دانش‌آموزان داشته باشند. استاندارد در نظر گرفته‌شده برای این شاخص در دوره ابتدایی ۲۰، در دوره متوسطه اول ۱۸، برای دوره متوسطه دوم ۱۷ و برای کل دوره‌ها ۱۸ است.
بررسی این شاخص در سال تحصیلی نشان می‌دهد که این عدد برای مقطع ابتدایی ۸۵/۲۶، متوسطه اول ۳۱/۱۹، متوسطه دوم ۹۲/۱۲ و کل دوره‌ها ۷۲/۲۰ بوده است. تقریبا در همه پایه‌ها به جز متوسطه دوم شاخص بیش از حد استاندارد است و در مقطع ابتدایی هم وضعیت نگران‌کننده‌تر و اختلاف فاحشی با حد استاندارد (۲۰) وجود دارد. یعنی به‌طور تقریبی هر ۲۷ دانش‌آموز به یکی از کارکنان آموزشی دسترسی داشته‌اند. این در حالی است که به گفته مسوولان آموزش‌وپرورش میزان کمبود نیروی انسانی در ۱۴۰۰ به ۲۰۰هزار نفر رسیده است و آن را با توجه به افزایش جمعیت بازنشستگان به سونامی بزرگ در دل وزارتخانه آموزش‌وپرورش تعبیر کرده‌اند.
تهران رکورددار کمبود معلم در ایران
اصلی‌ترین و مهم‌ترین کمبود در حوزه آموزش‌وپرورش به بحث کمبود معلم باز‌می‌گردد. طبق گزارش‌ها، در مقطع ابتدایی استاندارد نسبت دانش‌آموز به گروه معلمان ۲/۱۹ اعلام شده و تمام استان‌های کشور به جز ایلام در سال تحصیلی گذشته با کمبود معلم مواجه بوده‌اند. بیشترین نسبت دانش‌آموز به معلم در شهرستان‌های تهران با شاخص ۹۳/۵۲ است که ۷۳/۳۳ واحد بیشتر از استاندارد است. این شاخص در مناطق شهری به ۴۳/۵۷ هم رسیده است. با توجه به اینکه جمعیت دانش‌آموزان دولتی مقطع ابتدایی ۷ میلیون و ۳۶۸ هزار و ۹۶۵ نفر و جمعیت معلمان ۲۲۲ هزار و ۳۱۷ نفر بوده، کمبود معلم به شکلی کلی (نه به‌صورت نقطه‌ای) معادل ۱۶۱ هزار و ۴۸۲ نفر تخمین زده می‌شود. در مقطع متوسطه اول، استاندارد نسبت دانش‌آموز به گروه معلمان ۱/۱۹ و همه استان‌ها به جز اردبیل، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه و بویراحمد دارای کمبود معلم هستند.
شاخص کل کشور نیز که ۰۲/۲۵ است با استاندارد فاصله دارد. با توجه به جمعیت دانش‌آموزان دولتی مقطع متوسطه اول که ۳ میلیون و ۱۹۱ هزار و ۸۹۶ نفر و جمعیت معلمان که ۱۲۷ هزار و ۵۹۵ نفر بوده، کمبود معلم به شکلی کلی (نه به صورت نقطه‌ای) معادل ۳۹ هزار و ۵۲۰ نفر تخمین زده می‌شود. استان تهران با شاخص ۷۸/۳۳ در این مقطع هم بیشترین نسبت دانش‌آموز به معلم را دارد که ۵۸/۱۴ واحد بیشتر از استاندارد است. این شاخص در مناطق روستایی ۷۰/۱۹ و نزدیک به استاندارد است، اما در مناطق شهری باز هم بالاتر رفته و به ۵۵/۳۹ رسیده است. در مقطع متوسطه دوم استاندارد نسبت دانش‌آموز به گروه معلمان برای متوسطه نظری ۱۶/۱۸ و متوسطه فنی و حرفه‌ای ۱۲ است.
هر چند آمار‌ها نشان می‌دهد نسبت دانش‌آموز به معلم در این مقطع نسبت به ابتدایی و متوسطه اول، بسیار مطلوب‌تر است. شاخص کل کشور هم ۴۰/۱۶ است و وضعیت بهتری نسبت به مقاطع دیگر دارد. در مقطع متوسطه دوم همچون مقطع ابتدایی و متوسطه اول بیشترین نسبت دانش‌آموز به معلم در بین مناطق شهری در شهرستان‌های استان تهران با شاخص ۸۹/۲۲ است. این در حالی است که علاوه بر بررسی نسبت دانش‌آموزان دولتی به کارکنان رسمی و پیمانی گروه معلم به تفکیک مقاطع تحصیلی در استان‌ها، اطلاعات این شاخص برای کل مقاطع تحصیلی کشور در مناطق شهری ۱۱/۲۹، در مناطق روستایی ۱۳/۲۰ و در کل ۰۳/۲۶ است و تهران (شهرستان‌های تهران) با شاخص ۶۳/۳۷ وضعیت نامناسب‌تر و کمبود معلم بیشتری نسبت به سایر استان‌های کشور دارد. طبیعتا حل چالش کمبود معلم نیازمند راهکار‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت است. حالا با حضوری شدن دوباره درس و مدرسه، این چالش خود را عمیق‌تر نشان می‌دهد و رها کردن آن یعنی رها کردن سرنوشت و آینده میلیون‌ها دانش‌آموز.
چالش‌های آموزش‌وپرورش
ابراهیم سحرخیز معاون اسبق وزارت آموزش‌وپرورش درخصوص چالش‌های پیش روی آموزش‌وپرورش به «جهان صنعت» گفت: در حال حاضر وزارت آموزش‌وپرورش با مشکلات و چالش‌های زیادی روبه‌رو است؛ از کمبود مشاور، معلم ابتدایی تا دبیران دبیرستان‌ها، مربیان ورزشی و پرورشی گرفته تا نبود رضایتمندی در بین معلمان از حقوق‌های دریافتی و در نتیجه عدم شرایط مطلوب آموزشی تا وجود بازماندگان از تحصیل و مدارس فرسوده با امکانات بسیار ضعیف و نیاز به فضاهای نوین آموزشی و تجهیزات کارگاهی هنرستان‌ها و احساس واقعی در زمینه نیاز به تغییر محتوای کتب درسی و… چالش‌های اصلی پیش روی مهم‌ترین نهاد آموزشی و تربیتی کشور یعنی آموزش‌وپرورش است.
وی افزود: متاسفانه همیشه این شعار داده می‌شود که مهم‌ترین بخش هر کشوری بخش آموزشی آن است، اما هرگز در عمل چنین نبوده است و همیشه به نهاد مهم آموزش‌وپرورش به چشم یک مجموعه هزینه‌بر نگاه شده است که همین نگاه اشتباه با بی‌برنامگی‌های طولانی‌مدت زمینه‌ساز چالش‌های بسیاری برای کشور شده است. بنابراین به نظرم آموزش‌وپرورش در هیچ دولتی اولویت اول نبوده است. اگر چنین بود این وزارتخانه مهم و کلیدی کشور امروز آبستن این همه مشکلات، کمبودها و نارسایی‌ها در حوزه‌های مختلف آموزشی‌و‌پرورشی، عمرانی، تدارکاتی و… نبود. این یک واقعیت غیرقابل کتمان است که مسیر پیشرفت هر کشوری از راه داشتن آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌های قوی و توانمند می‌گذرد، اما وقتی حقوق معلمان و آموزش‌وپرورشی‌ها را با حقوق‌های مثلا کارکنان زیرمجموعه‌های وزارت نفت مقایسه می‌کنیم آنگاه متوجه می‌شویم اهمیت دادن به آموزش‌وپرورش کشور فقط شعار بوده است. برای رفع یا کاهش این همه مشکلات و یا مقابله با این همه چالش‌ها و بحران‌های موجود آموزش‌وپرورش جز عزم ملی راهی نیست.
سحرخیز اظهار کرد: بحث دیگر، چالش آمادگی سخت‌افزاری مدارس است که در دوران اوج‌گیری امواج کرونا این مساله به کلی رها شد و یا موضوع کیفیت آموزش که بزرگ‌ترین نگرانی کارشناسان به شمار می‌رود و باید زمان زیادی صرف کرد تا حداقل این کیفیت به شرایط قبل از کرونا برگردد. به طورکلی کیفیت پاشنه آشیل نظام آموزشی ما است و کرونا این وضعیت را تشدید کرده است و بازگشت به شرایط گذشته زمان‌بر است، اما در بحث کیفیت آموزشی میان مقاطع و پایه‌های مختلف تحصیلی تفاوت آشکاری وجود دارد و بیشترین آسیب متوجه پایه‌های ابتدایی بوده است، درکنار این مساله، مشکلات همیشگی آموزش‌وپرورش هم به قوت خود باقی است و بی‌تردید سال تحصیلی جدید، سال سختی برای آموزش‌وپرورش، مدارس و خانواده‌ها خواهد بود.
او ادامه داد: چالش دیگر آموزش‌وپرورش که این روزها در برابر آن مقاومت می‌کند، کمبود معلم است. البته آموزش‌وپرورش درصدد جبران این کمبود به واسطه جذب بازنشستگان به کار است. آموزش‌وپرورش به جای جذب معلمان جوان تراکم را در برخی کلاس‌های درس افزایش داده است. این در حالی است که افزایش تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌های درس به خصوص ابتدایی راهکار صحیحی نیست. به گفته معاون آموزش ابتدایی در برخی کلاس‌های ابتدایی ۵۰ دانش‌آموز در کنار هم گنجانده شده‌اند که البته معتقدم چنین امری در دوره ابتدایی یک فاجعه است. بنابراین با بازگشایی مدارس کمبود معلم بیش از همیشه نمایان می‌شود. معضلی که می‌تواند بر کیفیت آموزش تاثیر بسزایی داشته باشد.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :