مهاجرت، اولویت نوجوانان
به گزارش جهان صنعت نیوز: پژوهشگران صندوق بین‌المللی پول (IMF) نیز در سال ۱۹۹۹ گزارش دادند که ۲۵ درصد از ایرانیان دارای مدارک تحصیلی عالی در خارج از کشور در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) زندگی می‌کنند.
براساس گزارش‌ها در سال ۲۰۰۶ و در دولت احمدی‌نژاد سالانه ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار ایرانی تحصیلکرده ایران را ترک کرده‌اند. با این وجود در سال‌های اخیر، مسوولان آموزش عالی، میزان خروج مستمر استعدادها از کشور را کم‌اهمیت دانسته بودند. حال آنکه نهادهای دولتی از ارائه آمار رسمی خروج دانشگاهیان، متخصصان و دانشجویان خودداری کرده و می‌کنند.
به باور جامعه‌شناس‌ها یکی از دلایل افزایش مهاجرت دانشجویان نبود شغل مناسب و چشم‌انداز روشن برای زندگی و آینده است. البته به تازگی عواملی از جمله کاهش شدید ارزش پول، تحریم‌های بین‌المللی و بن‌بست‌های سیاسی نیز کارگران را به فکر مهاجرت انداخته و تمام اینها در شرایطی است که مهاجرت پزشکان و پرستاران نیز طی سال‌های اخیر به شدت نگران‌کننده شده است.
با این وجود خروج تحصیلکرده‌های ایرانی بی‌تردید هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی جدی برای کشور داشته و دارد. در سال ۲۰۱۴ رضا فرجی‌دانا، وزیر وقت علوم تخمین زد که خروج استعدادها از کشور سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار خسارت اقتصادی دارد. این رقم چندین برابر ارزش صادرات کنونی نفت ایران است که در سال ۲۰۱۹ کمتر از ۲۰ میلیارد دلار بود از طرف دیگر معیارهای غیراقتصادی نیز وسعت دامنه مهاجرت‌ها را نشان می‌دهد. براساس اطلاعات گردآوری شده از سوی مجله اقتصادی اکونومیست، ۹۶ درصد از اختراعات مخترعان ایرانی‌الاصل بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ از سوی ایرانیان مقیم خارج از کشور ثبت شده است. در این میان بخش قابل‌توجهی از ایرانیان خارج از کشور تحصیلات خوب و درآمد بالایی نیز دارند. به‌گونه‌ای که نزدیک به ۶۰ درصد از ایرانی‌های ساکن در ایالات‌متحده تا سال ۲۰۱۹ حداقل دارای مدرک لیسانس بوده و بیش از ۳۰ درصد دارای مدرک تحصیلات تکمیلی یا حرفه‌ای بوده‌اند. متوسط درآمد خانوار مهاجران ایرانی در سال ۲۰۱۹ نیز نزدیک به ۷۹ هزار دلار (در سال) بود که به شکل قابل‌توجهی بیشتر از ساکنان متولد آمریکا (با ۶۶ هزار دلار درآمد سالیانه) و مهاجران سایر کشورها (با درآمد سالانه ۶۴ هزار دلار) بود. اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان آلمان نیز در گزارش اخیر خود اعلام کرده است که بیش از ۴۷ درصد از پناهجویان ایرانی مقیم آلمان در سال ۲۰۱۸ دارای مدرک دانشگاهی بوده‌اند.
گفتنی است تا همین اواخر ایرانیانی که مهاجرت کرده‌اند، اغلب فارغ‌التحصیلان دانشگاه، پزشکان و سایر متخصصان رشته‌های مختلف بوده‌اند. اما متاسفانه در حال حاضر روند مهاجرت به دانش‌آموزان دبیرستانی رسیده است. محققان پروژه ایران ۲۰۴۰ استنفورد نیز اعلام کرده‌اند حدود ۱۳۰ هزار ایرانی طی دو سال اخیر در دانشگاه‌های خارج از ایران ثبت‌نام کرده‌اند که یک رکورد تاریخی است.
مهاجرت دبیرستانی‌ها به ترکیه
سلمان ذاکر، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با انتقاد از اینکه این روزها دختران و پسران دبیرستانی برای ادامه تحصیل به کشورهای همسایه به خصوص ترکیه مهاجرت می‌کنند به «جهان‌صنعت» گفت: مهاجرت در میان ایرانی‌ها از سال‌ها قبل وجود داشته است. اما اخیرا به دلیل کمبود موقعیت‌های شغلی و مشکلات اقتصادی این روند بیشتر شده است، به‌گونه‌ای که متاسفانه این روزها شاهد مهاجرت دبیرستانی‌ها برای ادامه تحصیل به ترکیه و سایر کشورها هستیم. البته مهاجرت در میان دبیرستانی‌ها که در شهرهای مرزی زندگی می‌کنند، بیشتر است. برخی از دانش‌آموزان ساکن آذربایجان‌غربی نیز به ترکیه و باکو مهاجرت کرده و می‌کنند. به طور کلی موجی از مهاجرت دبیرستانی‌ها به کشورهای همسایه به دلیل تردد آسان شروع شده است. با اینکه مهاجرت دانش‌آموزان و دانشجوها منع قانونی ندارد اما عدم بازگشت آنها بعد از فارغ‌التحصیلی ضربه مهلکی را به اقتصاد کشور وارد می‌کند. به همین دلیل کمیسیون‌های تخصصی مجلس باید به دنبال راهی باشند تا زمینه را برای پیشگیری از خروج دانش‌آموزان و برگشت سایر افراد به کشور فراهم کنند. هر چند دانشجویان و دانش‌آموزان ایرانی در کشورهای دیگر با استقبال کم‌نظیری از لحاظ شغلی، درآمدی و رفاهی روبه‌رو می‌شوند پس وقتی این افراد آینده روشن درآمدی و شغلی در ایران ندارند، بعد از فارغ‌التحصیلی هم باز نمی‌گردند. با این حال نباید فراموش کرد که زندگی در کشورهای دیگر نیز سختی‌های خاص خود را دارد.
وی افزود: در هر صورت معتقدم باید جایگاه جوان تحصیلکرده ایرانی را به او بازگردانیم. به نظرم زمینه اشتغال باید بیشتر از اینها در کشور فراهم شود تا افراد مختلف به خصوص جوانان برای کسب درآمد و شغل مناسب راهی کشورهای دیگر نشوند. البته تعدادی نیز بعد از اتمام تحصیلات تکمیلی به کشور بازمی‌گردند اما متاسفانه با توجه به شرایط موجود در کشور بعد از مدتی دوباره مهاجرت می‌کنند زیرا زمانی که نارضایتی خاصی درون جامعه ایجاد می‌شود، میزان مهاجرت افراد به خصوص جوانان هم بیشتر می‌شود.
این نماینده مجلس با اشاره به تنها راهکار بازگشت جوان‌ها به ایران بیان کرد: به نظرم در این برهه حساس سیاسی ما باید برای آینده ایران از نخبگان به خوبی مراقبت کنیم. بنابراین حاکمیت باید مشوق‌ها و امتیازات خاصی برای نخبگان در نظر بگیرد. حتی زمینه باید به‌گونه‌ای برای بازگشت ایرانیان مهیا باشد، که به محض حضور، موقعیت‌های شغلی و درآمدهای مطلوب و جذاب داشته باشند. در نتیجه مسوولان و دولت باید نسبت به نیروهای داخلی و ایرانیان مقیم خارج دیدگاه خود را تغییر دهند و دیدگاه‌های نظارتی، قضایی و اجتماعی به‌روز شوند تا بتوان از علم، دانش و تجارب افراد مدنظر بهره‌بردار کرد. ضمن اینکه بر هیچ‌کس پوشیده نیست که مهاجرت جوانان به نفع کشور نیست بنابراین تنها راهکار بازگشت جوان‌ها و نیروهای متخصص به ایران تغییر رویکرد نسبت به این امور است. چه‌بسا موج مهاجرت نه‌تنها در میان دانش‌آموزان و دانشجوها بلکه به تمام اصناف شغلی نفوذ کرده است. مشکلات اقتصادی، تورم و مسائل اجتماعی از عوامل اصلی مهاجرت ایرانی‌ها به‌شمار می‌روند. حال آنکه امید به آینده در میان دانش‌آموزان و دانشجوها بسیار اهمیت دارد. وقتی چشم‌انداز روشنی برای اقشار مختلف وجود نداشته باشد، مهاجرت افزایش پیدا می‌کند.
آقازاده‌ها فضا را برای نخبگان تنگ کرده‌اند
دکتر امیرمحمود حریرچی- جامعه‌شناس- نیز با اشاره به اینکه مهاجرت جوانان در این برهه حساس به دلیل نبود آینده روشن شغلی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است، به «جهان صنعت» گفت: متاسفانه نوجوانان و جوان‌های زیادی در سال‌های اخیر به خاطر مشکلات اجتماعی و اقتصادی از کشور مهاجرت کرده‌اند. این در حالی است که ایران به دلیل شرایط سیاسی هرگز کشوری مهاجر‌پذیر نبوده و این باعث آسیب بیشتر به برنامه‌های توسعه و سیاست افزایش جمعیت می‌شود. البته تنها مهاجرهای ما مردمان بی‌گناه افغانستانی هستند که به‌عنوان نیروی ارزان از آنها استفاده می‌کنیم.
وی افزود: بحث افزایش مهاجرت نوجوانان و جوانان به یک معضل جدی در کشور تبدیل شده که تاثیر بسیار منفی در آینده ایران خواهد داشت. بسیاری از جوانان که می‌توانند نقش سازنده در توسعه و آبادانی کشور داشته باشند، نادیده گرفته می‌شوند و در واقع جا برای آنها تنگ می‌شود و می‌روند. به همین خاطر آقازاده‌ها و اطرافیان آنها در بخش‌های مختلف و حساس شغلی مستقر شده‌اند که این موضوع نیز در افزایش تعداد مهاجرت‌ها اثر دارد. این در حالی است که در قرن حاضر نیروها باید نوآور و عامل توسعه باشند. در کشورهای دیگر به افراد فرصت‌های برابر داده می‌شود و توسعه‌یافتگی مدنظر است. اما در ایران این‌گونه نیست، بلکه تمامی فرصت‌های شغلی اول معطوف به آقازاده‌ها است پس با چنین وضعیتی جوانان راهی جزء مهاجرت ندارند.
حریرچی اظهار کرد: جوان‌هایی که از کشور می‌روند در بیشتر موارد قلب‌شان به یاد کشور می‌تپد ولی افسوس نیرویی که می‌توانست خیلی خوب برای وطن خود نقش ایفا کند، به کشور دیگری می‌رود و آنجا مورد استقبال قرار می‌گیرد. پس در چنین شرایطی کشور ما بازنده است.
وی ادامه داد: مهاجرت به کشوری با سیستم آموزشی و رفاه اجتماعی بالاتر از جمله معیارهایی هستند که در نظر می‌گیرند. حال آنکه کشور ما متاسفانه به واسطه تحریم‌ها، شرایطی پیدا کرده که شاید در روزهای عادی شاهد این حجم از فشارها نبودیم. این روزها مردم دسترسی به خیلی از اپلیکیشن‌ها، وب‌سایت‌ها و منابع مفید و ارزشمند ندارند. همین امر منجر به افزایش رکود اقتصادی، بیکاری، افسردگی و مشکلات مشابه شده و به‌آشفتگی و ناامیدی جوانان دامن می‌زند. جوانان ایرانی بعد از این همه کشمکش احساس رهاشدگی دارند. آنها بارها مطالبات خود را فریاد زده‌اند اما وقتی گوش شنوایی وجود ندارد، از آینده دلسرد شده و ناگزیر به دنبال مهاجرت می‌روند. بی‌تردید مهاجرت جوانان برای کشور آسیب‌زا است و باید برای این چالش بزرگ چاره‌ای جدی و عملی اتخاذ کرد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :