تبعیض سیستماتیک
به گزارش جهان صنعت نیوز: کارشناسان بازار سرمایه ماه‌هاست نسبت به فضای رکودی حاکم بر بازار هشدار می‌دهند اما نه چاره‌ای برای آن اندیشیده شده و نه چشم‌اندازی برای حل‌وفصل مسائل بازار دیده می‌شود. در مقابل اما آمارها نشان می‌دهند طی ماه‌های گذشته روند تقویت بازار پول از سوی دولت شدت گرفته و منابع مالی زیادی از طریق بانک‌ها تحت عناوین مختلف تسهیلات پرداخت شده است.
آخرین آمارهای رسمی ارائه‌شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد طی شش ماهه نخست امسال دست‌کم ۱۹۵۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات از سوی بانک‌ها پرداخت شده و این در حالی است که بازار سرمایه با بحران کمبود نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کند و با شتاب به سمت مرگ سرمایه‌گذاری گام برمی‌دارد. در همین حال انتشار و عرضه اوراق دولتی همچنان فشار زیادی را به بازار سرمایه وارد می‌کند، به نحوی که بر اساس آمارهای وزارت اقتصاد، بازار سرمایه سهم ۶۷ درصدی در خرید اوراق دولت طی شش ماهه نخست سال داشته است.
بانک مرکزی هفته گذشته اعلام کرد در شش‌ماهه ابتدای سال جاری ۹۵۴/۱ هزار میلیارد تومان تسهیلات توسط شبکه بانکی کشور پرداخت شده است که به طور میانگین حدود ۶۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. اما پرداخت این حجم از تسهیلات چند نکته اساسی را دربر دارد؛ یکی از نگرانی‌های اقتصاددانان افزایش پایه پولی و افزایش نقدینگی است که می‌تواند تبعات تورمی برای سال‌های آینده داشته باشد؛ رشد ۴۹ درصدی پرداخت تسهیلات حرکت در مرز باریک بوده و اگر نتوان گردش پول را به درستی مدیریت کرد این پول می‌تواند آسیب‌های تورمی برای کشور داشته باشد. علی صالح‌آبادی، رییس بانک مرکزی پیش‌تر در این باره گفته بود: «کل تسهیلات سال گذشته به میزان ۴۰۰/۳ هزار میلیارد تومان بوده که در سال جاری و تا نیمه سال به میزان ۹۵۴/۱ هزار میلیارد تومان رسیده و بر همین مبنا اگر نیمه دوم را حساب کنیم به عدد ۸۰۰/۳ هزار میلیارد تومان می‌رسیم، همچنین بانک مرکزی با اقداماتی دیگر مانع از تورم خواهد شد.» اما صالح‌آبادی به صورت دقیق پاسخ نداده است که با چه ابزارهایی می‌خواهند مانع از تورم شوند، آیا می‌توان با پمپاژ سنگین پول بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار که بیشتر از نیمی از درآمدهای نفتی ایران در شرایط ایده‌آل است، تورم را کنترل کرد؟ پیش‌تر رییس سازمان برنامه‌‌و‌بودجه هم درباره اوراق به جامانده از دولت قبل گفته بود: «در سال جاری فقط ۱۵ هزار میلیارد تومان سررسید اوراق است که تسویه می‌کنیم یعنی حدود ۱۸۰ هزار میلیارد تومان امسال تسویه اوراق وجود دارد که قبلا مصرف شده است.» اکنون نیز به گفته مدیرکل عملیات پولی و اعتباری بانک مرکزی یکی از مهم‌ترین ابزارهای اعتباری اوراق گام است که تاکنون حدود ۲۶ همت اوراق گام توسط بانک مرکزی صادر شده و در اختیار بانک‌ها قرار گرفته است که بانک‌ها از این اوراق در شبکه‌های تامین مالی تولید استفاده می‌کنند. این اوراق نیز مانند اوراق در سال‌های گذشته باید در موعد مقرر در سال‌های آینده تسویه شوند و بار تورمی در جامعه ایجاد خواهند کرد.
جامعه هدف تسهیلات بانکی
طبق اظهارات محمد نادعلی مدیرکل عملیات پولی و اعتباری بانک مرکزی بخشی از این تسهیلات، تکلیفی و مربوط به وام‌های ازدواج و فرزندآوری بوده است؛ «۵۳۴ هزار فقره وام ازدواج تا تاریخ ۲۳ مهر ۱۴۰۱ به مبلغ ۷۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پرداخت شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۵ درصد رشد داشته است و همچنین به ۴۳۱ هزار نفر تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری تعلق گرفته که مبلغ آن به ۱۷ هزار میلیارد تومان می‌رسد.» کل تسهیلات وام ازدواج ۷۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده و کل تسهیلات فرزندآوری نیز ۱۷ هزار میلیارد تومان. اگر این دو مبلغ را با هم جمع کنیم به مبلغ ۹۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان می‌رسیم که تقریبا پنج درصد از کل تسهیلاتی است که شبکه بانکی کشور برای فرزندآوری و ازدواج هزینه کرده است.
آن طور که مهر گزارش کرده است بسیاری از بانک‌ها در شرایط فعلی از ارائه تسهیلات خرد امتناع و علت آن را نیز تسهیلات تکلیفی دولت در بخش فرزندآوری و ازدواج بیان کرده‌اند و توپ را به زمین وزارت اقتصاد و دولت می‌اندازند، اما جمع مبلغ تسهیلات نشان می‌دهد این ادعای بانک‌ها به هیچ‌وجه صحیح نبوده و تنها پنج درصد از تسهیلات اعطایی برای بخش فرزندآوری و ازدواج بوده است. طبق آمار بانک مرکزی تسهیلات دیگر مربوط به ودیعه مسکن ۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان، شرکت‌های دانش‌بنیان ۵۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، خرید تضمینی گندم از کشاورزان ۳۰ هزار میلیارد تومان و خرید تضمینی سایر محصولات کشاورزی و نهاده‌ها ۳ هزار میلیارد تومان بوده است. اگر این تسهیلات را نیز با هم جمع کنیم به عدد ۲۰۰/۹۶ میلیارد تومان می‌رسیم. جمع تسهیلات فرزندآوری و ازدواج با تسهیلات فوق عدد ۱۸۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان می‌شود که برابر است با ۶/۹ درصد از کل تسهیلات بانکی. طبق گفته محمد نادعلی بخش عمده این تسهیلات مربوط به تامین سرمایه در گردش است که حدود ۶۷ درصد از این تسهیلات را دربر می‌گیرد. اگر ۶۷ درصد را با ۶/۹ درصد جمع کنیم به عدد ۶/۷۶ درصد می‌رسیم، به عبارتی ۴/۲۴ درصد از تسهیلات در ارائه گزارش بانک مرکزی نیامده است که این میزان مبلغ کلانی در اندازه ۴۷۶ هزار میلیارد تومان می‌شود که بسیار قابل توجه است و بانک مرکزی باید گزارش واریز آن را اعلام کند.
بورس تشنه پول
در حالی موج نقدینگی از مسیر بانک‌ها به اقتصاد روانه شده است که بازار سرمایه به عنوان پشتیبان تولید و محل تامین مالی بخش مولد اقتصاد، ماه‌هاست از کمبود نقدینگی رنج می‌برد. بر اساس آمارها متوسط معاملات خرد طی هفته‌های اخیر در سطح ۲ هزار میلیارد تومانی قرار داشته و حتی هفته گذشته به کانال هزار میلیارد تومانی سقوط کرده است. این در حالی است که تحلیلگران بازار از ارقام بالای ۱۰ هزار میلیارد تومان برای میانگین معاملات خرد روزانه و پایداری در این سطح برای مدت طولانی به عنوان سیگنال پایان رکود نام می‌برند. بر همین اساس می‌توان به خوبی به وخامت حال بازار سرمایه پی برد و با مقایسه اعداد و ارقامی که از مسیر سیستم بانکی عبور کرده اما به بازار سرمایه نرسیده است، شاهد تبعیض آشکار و سیستماتیک در حق بازار سرمایه بود.
بر اساس میانگین معاملات خرد روزانه بازار اگر روزهای کاری معاملات بازار سرمایه را ۲۰ روز در ماه حساب کنیم، به عدد ۴۰ هزار میلیارد تومان می‌رسیم،؛ حتی اگر بگوییم برای تثبیت وضعیت بازار سرمایه به معاملات خرد بالای ۵ هزار میلیارد تومان در روز نیاز داریم تقریبا به صورت ماهانه به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان پول نیاز بوده که بخشی از آن را می‌توان از شبکه بانکی کمک گرفت؛ البته ساز‌و‌کار آن باید به صورت کارشناسی تعریف شده باشد تا به خط اعتباری بانک‌ها نیز آسیب نرسد.
اما واقعیت آن است که هر چقدر پول در گردش بازار سرمایه افزایش یابد دست بانک‌ها برای ارائه تسهیلات نیز بازتر خواهد شد و این عامل خود خط اعتباری بانک‌ها را خواهد افزود. علاوه بر آن بازار سرمایه پول را به خدمت تولید در آورده و منافع زیادی برای اقتصاد کشور دارد، این روزها سرمایه‌گذاران بورسی به مرز کلافگی رسیده‌اند که در این خصوص می‌توان تمهیداتی اندیشید که شبکه بانکی به خدمت بازار سرمایه بیاید.
تقویت شبکه بانکی در برابر بازار سرمایه
یکی از برنامه‌های دولت این بود که به جای تمرکز بر تامین مالی از شبکه بانکداری، از بازار سرمایه تامین مالی کند؛ ۶۷ درصد تسهیلات بانک مرکزی مربوط به تامین مالی بوده است، یعنی شبکه بانکی ۳۰۹/۱ هزار میلیارد تومان تامین مالی کرده است که بخشی از آن را می‌توان از بازار سرمایه تامین کرد، البته به شرطی که بازار سرمایه در شرایط نرمال و وضعیت خوب و معاملات خرد روزانه بالای ۱۰ هزار میلیارد تومان قرار داشته باشد.
شفاف‌سازی در ارائه تسهیلات بانکی مهم‌ترین نکته‌ای است که باید بر آن تاکید کرده تا میزان مصارف آن نیز به دقت بررسی شده و سیستم بانکی به صورت خودکار مانع از تزریق پول به امور غیرمولد شود، البته سیستم‌سازی در شبکه بانکی مورد تاکید رییس بانک مرکزی نیز بوده و این بانک در یک سال اخیر اقدامات مثبت و تاثیرگذاری را در این موضوع انجام داده، اما هنوز هم ابهاماتی در مصارف بانکی و تسهیلات وجود داشته و هنوز هم مردم مشکلات زیادی برای گرفتن تسهیلات از شبکه بانکی دارند.
لینک کوتاه :