یکه‌تازی بی‌پایان تورم
خط فقر نسبی کلانشهرها ۲۰ میلیون تومان
به گزارش جهان صنعت نیوز: بر اساس داده‌های ارائه‌شده از سوی این نهاد، متوسط نرخ تورم در ماهی که گذشت با رشد ۸/۰ درصدی همراه شده و رقم ۹/۴۲ درصدی را به ثبت رسانده است. این نرخ بالاترین تورم سالانه ثبت‌شده در ۹ ماهه اخیر محسوب می‌شود. علاوه بر این، نرخ تورم ماهانه نیز با ۸/۰ درصد افزایش به ۳ درصد در مهر ماه رسیده که به معنای افزایش دوباره سرعت افزایش قیمت کالاها و خدمات مصرفی است. با این حال تورم نقطه‌به‌نقطه برای سومین ماه متوالی کاهشی شده و در سطح ۶/۴۸ درصد قرار گرفته است. تغییرات شاخص تورمی در مهرماه می‌تواند به معنای فعال شدن نشانگرهای انتظارات تورمی از دو کانال باشد؛ نخست انتشار اخبار مبهم از آینده برجام و سرنوشت تحریم‌ها و دوم تداوم مسیر خلق پول و تزریق نقدینگی به اقتصاد. اگرچه گزارش مرکز آمار از ریزش تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها در هفتمین ماه سال خبر می‌دهد، اما حفظ جایگاه تورمی بالای ۷۰ درصدی در این گروه نشان می‌دهد که تامین نیازهای ضروری خانوارها همچنان با نگرانی همراه است. اگرچه سیاستگذار از تغییر ریل اقتصادی و مسدود کردن مسیرهای پولی منتهی به تورم خبر می‌دهد، اما مهار رشد تورم و گرانی تنها با حفظ انضباط بازار پول و کنترل انتظارات تورمی ممکن می‌شود.
تورم سالانه در مسیر رشد
مرکز آمار روز گذشته وضعیت شاخص قیمت مصرف‌کننده در مهر ماه را اعلام کرد. این گزارش از توالی رشد تورم سالانه و ماهانه و در عین حال عقبگرد تورم نقطه‌به‌نقطه خبر می‌دهد. اطلاعات ارائه‌شده از سوی این مرکز نشان می‌دهد که تورم سالانه در مهرماه با افزایش ۸/۰ واحد درصدی همراه شده و به ۹/۴۲ درصد رسیده است. به این ترتیب و برای پنجمین ماه متوالی از ابتدای سال شاهد تداوم مسیر افزایشی تورم سالانه بوده‌ایم. در عین حال، تورم ۹/۴۲ درصدی ثبت‌شده در مهر ماه بالاترین تورمی است که طی ۹ ماهه اخیر به ثبت رسیده است. به این ترتیب می‌توان گفت که برخلاف ادعای دولتی‌ها مبنی بر مهار رشد قیمت‌ها، تورم کماکان بر فراز قله ۴۰ درصدی در نوسان است. پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهد که به دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشور، تورم مسیر رو به جلوی خود را تا پایان سال ادامه خواهد داد. طبق گزارش مرکز آمار، در ماهی که گذشت تورم سالانه برای خانوارهای شهری و روستایی نیز با افزایش همراه بوده است. بر این اساس تورم سالانه شهرنشینان با ۸/۰ درصد رشد به ۳/۴۲ درصد و تورم سالانه روستانشینان با ۹/۰ درصد رشد به ۲/۴۶ درصد رسیده است. به این ترتیب و همچون گذشته، خانوارهای روستایی بیش از خانوارهای شهری فشارهای تورمی را تحمل کرده‌اند. اما با نگاهی به تغییرات شاخص قیمت مصرف‌کننده در میان اقلام مصرفی مشخص می‌شود که تورم سالانه گروه خوراکی‌ها نیز در مهر ماه با رشد همراه شده است. در حالی که تورم سالانه این گروه در شهریور ماه ۵۹ درصد بود، این شاخص در مهر ماه به ۱/۶۰ درصد رسیده است. به این ترتیب شاخص تورمی سالانه کالاهای خوراکی بار دیگر با افزایش همراه بوده که به معنای کوچک شدن سبد معیشت خانوار است. طبق آمارهای ارائه‌شده، در میان گروه‌های مختلف کالایی اقلام «روغن‌ها و چربی‌ها»، و «شیر، پنیر و تخم‌مرغ» و «نان و غلات» با تورم‌های سالانه ۳/۱۴۱، ۶/۷۳ و ۵/۶۹ درصدی، پرتورم‌ترین کالاهای خوراکی ماه گذشته بوده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کالاهای خوراکی یادشده در ماه‌های گذشته در صدر گرانی قرار داشته‌اند که دلیل این مساله نیز حذف دلار ترجیحی و قیمت‌گذاری کالاها با نرخ نیمایی بوده است. نکته قابل توجه در مهر ماه اما این است که نرخ تورم ماهانه دهک‌های هزینه‌ای از ۸/۴۰ درصد برای دهک دهم تا ۷/۴۸ درصد برای دهک اول متغیر بوده است.
عقبگرد تورم نقطه‌ای
اما با وجود افزایش تورم سالانه، تورم نقطه‌ای سومین عقبگرد خود را در مهر ماه به ثبت رسانده است. در گزارش تورمی تیر ماه مرکز آمار تورم نقطه‌به‌نقطه تا سطح ۵۴ بالا رفت که بالاترین نرخ ثبت‌شده در سال‌های بعد از انقلاب محسوب می‌شود. اما این شاخص تورمی در مرداد ماه کاهشی شد و به ۲/۵۲ درصد رسید.
این روند کاهشی در شهریور و مهر نیز تداوم یافت و تورم نقطه‌ای در این دو ماه به ترتیب به ۷/۴۹ و ۶/۴۸ درصد رسید. اما با وجود روند کاهشی تورم نقطه‌ای در چند ماه اخیر، این شاخص همچنان در سطوح بالایی قرار دارد. پیش از این بالاترین تورم نقطه‌به‌نقطه ثبت‌شده در سال‌های گذشته برابر با عدد ۱/۵۲ درصد بوده که در اردیبهشت ماه سال ۹۸ به ثبت رسیده است. از آنجا که تورم نقطه‌به‌نقطه نشان می‌دهد خانوارها برای تهیه سبد مشخصی از کالاها و خدمات مصرفی نسبت به مدت مشابه سال گذشته چه میزان هزینه کرده‌اند، می‌توان با تکیه بر این شاخص تورمی نشان داد که قدرت خرید خانوارها تا چه میزان با افت همراه شده است. تحولات قیمتی اقلام خوراکی در مهر ماه نیز با افت همراه شده است. طبق آمارهای ارائه‌شده، تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها در شهریور ماه برابر با ۱/۷۶ درصد بوده که در مهر ماه به ۴/۷۱ درصد رسیده است. در میان گروه‌های مختلف خوراکی نیز، گروه «روغن‌ها و چربی‌ها»، «شیر، پنیر و تخم‌مرغ» و همچنین «نان و غلات» با تورم‌های نقطه‌ای ۶/۲۵۹، ۴/۸۵ و ۹/۸۰ درصد بیشترین رشد قیمتی را نسبت به مهرماه سال گذشته داشته‌اند.
افزایش شتاب رشد قیمت‌ها
اما سومین تحول تورمی مهر ماه افزایشی است که در شاخص قیمتی ماهانه اتفاق افتاده است. بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی مرکز آمار، نرخ تورم ماهانه مهر ماه با افزایش ۸/۰ درصدی به ۳ درصد رسیده است. پیش از این تورم ماهانه در خرداد ماه به ۲/۱۲ درصد رسیده بود که بالاترین تورم ماهانه‌ای است که در همه سال‌های بعد از انقلاب به ثبت رسیده است.
دلیل این افزایش نیز حذف دلار ترجیحی و قیمت‌گذاری کالاها با نرخ نیمایی بوده است. اما از تیر ماه و به دنبال تخلیه تدریجی شوک ناشی از حذف دلار ترجیحی شاهد عقبگرد تورم ماهانه بوده‌ایم، به طوری که این شاخص تورم در ماه‌های تیر، مرداد، شهریور و مهر به ترتیب برابر با ۶/۴، ۲، ۲/۲ و ۳ درصد بوده است.
بنابراین هرچند تورم ماهانه ثبت‌شده در فاصله تیر تا مهر به معنای عبور از شوک ناشی از حذف دلار ترجیحی بوده است با این حال افزایش تدریجی این شاخص در ماه‌های شهریور و مهر به معنای افزایش شتاب رشد قیمت‌هاست. در گزارش تورمی مهرماه، تورم ماهانه خوراکی‌ها نیز ۲/۲ درصد بوده که نسبت به شهریورماه تغییری نداشته است. در ماهی که گذشت اقلام «میوه و خشکبار»، «گوشت قرمز و گوشت ماکیان» و همچنین «گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آنها» با ثبت نرخ‌های ۶، ۳/۴ و ۱/۴ درصدی بالاترین تورم‌های ماهانه محسوب می‌شوند. اما با وجود تخلیه شوک تورمی بعد از حذف دلار ترجیحی، روند تدریجی رشد قیمت‌ها ادامه دارد. این موضوع نشان می‌دهد که تهیه اقلام خوراکی برای بسیاری از خانوارها کماکان دور از دسترس به نظر می‌رسد. به عبارتی دیگر، گروه‌های کم‌درآمد و دهک‌های پایین درآمدی از تهیه بسیاری از این اقلام ناتوان مانده‌اند.
رویای کنترل گرانی
واقعیت این است که شاخص تورمی از سال گذشته و با سرعت اندکی وارد مسیر کاهشی شد، به طوری که از ابتدای سال توانست از قله ۴۰ درصدی فاصله بگیرد و به نرخ‌های پایین‌تر از قله یادشده برسد. با این حال از ابتدای تابستان شاهد بازگشت تورم به نرخ‌های بالای ۴۰ درصد بوده‌ایم. به نظر می‌رسد شاخص تورمی به دلیل تحولات بازار پول و همچنین انتظارات تورمی در برابر کاهش از خود مقاومت نشان می‌دهد. در این خصوص هم می‌توان به سرنوشت نامعلوم مذاکرات و تحریم‌ها اشاره کرد و هم تداوم روند رو به رشد نقدینگی. در خصوص نکته دوم می‌توان به عبور حجم نقدینگی از ۵۰۰۰ هزار میلیارد تومان اشاره کرد که بانک مرکزی اخیرا منتشر کرده است. این موضوعی است که مسعود میرکاظمی رییس سازمان برنامه و بودجه نیز به آن اشاره و از برنامه دولت برای مدیریت بازار پول خبر داده است. طبق گفته‌های جدید مسعود میرکاظمی «نقدینگی در کشور به بیش از ۵۰۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است که باید آن را مدیریت کنیم تا اتفاقات خوبی رخ دهد»، اما سوال مهم و اساسی این است که سیاستگذار چگونه قرار است انضباط بازار پول را حفظ کند؟ واقعیت این است که اگر تحریم‌ها تداوم داشته باشد و دولت قادر به فروش نفت همچون گذشته نباشد به رویه قبلی خود مبنی بر استقراض از بانک مرکزی برای تامین مالی ادامه خواهد داد. این مساله نیز یکی از موانع اصلی برای کنترل تورم محسوب می‌شود. از سوی دیگر وضعیت مبهم برجام و مذاکرات و نااطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی رخنه کرده در کشور نیز انتظارات تورمی را تقویت کرده است. بنابراین رشد نقدینگی و انتظارات تورمی با وجود ادعاهای پرشمار مطرح شده از سوی سیاستگذار مبنی بر مهار رشد قیمت‌ها، کماکان تهدیدی جدی برای افزایش قیمت‌ها محسوب می‌شوند. بنابراین سیاستگذار تنها در شرایطی می‌تواند وعده خود برای مهار تورم را محقق سازد که ابزارهای ویژه‌ای برای جلوگیری از پولی‌سازی کسری بودجه بهره ببرد و به مدیریت انتظارات تورمی در اقتصاد بپردازد، در غیراین صورت شاهد تداوم افزایش شاخص تورمی تا پایان سال خواهیم بود.
لینک کوتاه :