تناقض‌گویی دیپلماتیک
به گزارش جهان صنعت نیوز: به گفته بسیاری از تحلیلگران، پیش‌بینی دقیق آینده مساله برجام و مذاکرات آن امکان‌پذیر نیست و در این میان نیز گفته‌ها و رفتارهای طرفین مذاکره‌کننده نه تنها به بهبود و شفاف شدن این شرایط کمکی نکرده، بلکه روزبه‌روز متناقض‌تر نیز می‌شود؛ «ایسنا» گزارش داده که «ند پرایس»، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک نشست خبری درباره پیام آمریکا به ایران اعلام کرد: «مسلما چنین پیامی به ایران داده نشده است. این گزارش‌ها به هیچ‌وجه صحت ندارند.»
این گفته «ند پرایس» در واکنش به حرف‌های حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران است که اخیرا اظهار کرده بود «سه روز پیش پیامی بین ما و طرف آمریکایی منعقد شد و ما پیامی از طرف آنها دریافت کردیم. آمریکایی‌ها در تبادل پیام‌ها حتی تعجیل دارند که هرچه زودتر به نقطه توافق برسیم.» همچنین امیرعبداللهیان تصریح کرده بود که «ارزیابی ما از پیام‌های طرف آمریکایی حتی در روزهای اخیر این است که آمریکایی‌ها نه تنها حصول توافق در اولویت‌شان است بلکه شتاب هم دارند، اما آنها برای مصارف داخلی خودشان هم و تحریک برخی از عوامل در داخل ایران در مواضع اعلامی‌شان به گونه‌ای دیگر سخن می‌گویند و اینها از تعارضات رفتار آمریکایی است.»
از طرف دیگر باتوجه به اظهارنظرهای داخلی، همچنان موضوع تصمیمات آمریکایی‌ها و به تاخیر انداختن مذاکرات برجام دیده می‌شود؛ ابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری، در جمع مدیران ارشد رسانه‌های بین‌المللی عضو اتحادیه خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه (اوآنا) به موضوع مذاکرات برجام اشاره و بیان کرده: «ما همچنان که بارها اعلام کرده‌ایم در این مذاکرات به دنبال حقوق ملت خود هستیم. متاسفانه در توافقنامه قبلی شاهد نقض پیمان از سوی آمریکا و عدم اجرای تعهدات از سوی اروپا بودیم. تنها کشوری که با استناد به ۱۵ گزارش رسمی سازمان انرژی اتمی به تعهدات خود در این توافق عمل کرد و هیچ‌گونه انحرافی در فعالیت هسته‌ای آن وجود نداشت جمهوری اسلامی ایران بود.»
همچنین رییسی با بیان اینکه در مذاکرات نیز ایران حرف‌های خود را با منطق و استدلال بیان کرده است، اعلام کرده که امروز این آمریکایی‌ها هستند که باید تصمیم بگیرند اما در این قضیه تاخیر می‌کنند و زمان را می‌گذرانند. وی در ادامه گفته که «جمهوری اسلامی خواهان رفع تحریم‌ها است اما همزمان خنثی‌سازی تحریم‌ها را نیز در دستور کار دارد.»
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه نیز در نشست خبری این هفته خود به پیام آمریکایی‌ها مبنی بر عجله آنها در رسیدن به توافق بیان کرده که «اگر آمریکایی‌ها اعلام می‌کنند که امکان بازگشت به توافق وجود ندارد یا مذاکرات متوقف شده یا برنامه‌ای ندارد، چرا پیغام می‌دهند؟ چرا بر آمادگی خود برای از سرگیری توافق از طریق واسطه‌ها تاکید می‌کنند؟ مشخص است که آمریکایی‌ها هم می‌خواهند به توافق برگردند هم می‌خواهند هزینه‌های توافق را پرداخت نکنند. آنها همچنین روی موضوعاتی شرط‌بندی کردند که بارها و بارها از آن نتیجه گرفتند.»
این حرف‌ها در حالی است که در گفته‌های مقامات غربی نه عجله‌ای برای مذاکرات برجام و نه در دسترس بودن توافق دیده نمی‌شود؛ همان‌طورکه آنتونی بلینکن، روز جمعه عنوان کرد که «از نظر ایالات متحده دیپلماسی بهترین راه برای رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران است اما به دلیل درخواست‌های اضافی ایران، احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران را قریب‌الوقوع نمی‌داند».
از جمله موضوعات دیگری که به مساله برجام گره خورده است، مساله جنگ اوکراین و کشیده شدن پای ایران در این قضیه است؛ نانسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان آمریکا درباره توافق هسته‌ای گفت: «ما مدتی است در تلاش بوده‌ایم که به توافق هسته‌ای با ایران دست پیدا بکنیم تا بتوانیم جهان را به جای امن‌تری تبدیل کنیم و حالا آنها رفته‌اند به روسیه کمک می‌کنند و از امنیت جهان می‌کاهند.»
از ابتدا موضوع مذاکرات برجام موضوعی پیچیده و مبهم بود ولی از آغاز آن با گذشت زمان و رایزنی‌ها و مذاکرات گوناگون، نه تنها نظرات طرفین به یکدیگر نزدیک نشد بلکه اکنون به نقطه‌ای رسیده است که برخلاف خوش‌بینی طرف ایرانی، سایر طرف‌های مذاکره‌کننده در اخبار مختلف و اظهارنظرات گوناگون از بن‌بست مذاکرات برجام و بعید بودن دستیابی به توافق خبر می‌دهند.
دولت نمی‌خواهد مسوولیت شکست را بپذیرد
جلال ساداتیان،کارشناس مسائل بین‌الملل در تحلیل حرف‌های امیرعبداللهیان و واکنش ند پرایس به گفته‌های او به «جهان‌صنعت» گفت: در واقع گفته‌های ند پرایس درست بوده ولی از منظر تحلیلی اکنون ما در وضعیتی نیستیم که شفافیت پاسخ طرفین را بررسی کنیم؛ به ویژه طرف ایرانی که در تلاش است تا نشان دهد او مقصر به بن‌بست رسیدن مذاکرات برجام نیست؛ در نتیجه اعلام می‌کند که آمریکایی‌ها پیام ارسال کرده و چنین و چنان می‌گوید. به نظر من این دولت نمی‌خواهد مسوولیت شکست را بپذیرد؛ یعنی راهی را پیش گرفته و اقداماتی را که انجام داده نمی‌تواند منجر به گشایش در این مسیر شود و از این جهت نیز نمی‌خواهد مسوولیت این کار را برعهده خود گذارد. به همین دلیل تقصیرات را گردن طرف مقابل می‌اندازد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل درخصوص اتفاقات گذشته در روند مذاکرات برجام یادآوری کرد: مذاکرات برجام باید از کانال رسمی اروپایی‌ها دنبال شود؛ آنها پیشنهاد ۴مرحله‌ای ارائه دادند که ایران پاسخ آمریکایی‌ها را وافی به مقصود خود ندید و اعلام کرد که آمریکایی‌ها در پاسخ خود از عباراتی استفاده کرده‌اند که شامل تعهداتی نیست که باید صورت گیرد. در نتیجه ایران نیز عباراتی را به کار برد که اروپایی‌ها آن را ناامیدکننده خوانده و از به نتیجه رسیدن مذاکرات اظهار یاس کردند. متعاقب آن نیز آمریکایی‌ها پاسخ ایران را نپذیرفته و آن را غیرسازنده اعلام کردند.
ساداتیان ادامه داد: به همین دلیل ما با بن‌بستی در این روند مواجه شدیم؛ البته همزمان تلاش‌هایی توسط عمان و قطر صورت گرفت که تبادل زندانی‌ها صورت گیرد که شاید تا زمانی که راه را باز کنند، این اقدام به عنوان یک حسن نیت تلقی شود؛ این راه این تلقی را ایجاد کرد که آمریکایی‌ها تا بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای اقداماتی را انجام نخواهند داد. کمااینکه همین اظهارات نیز مبنی براینکه دیگر مساله برجام در اولویت آنها قرار ندارد را بیان کردند. در واقع معنی حرف آنها این بود که می‌خواهند به مسائل داخلی خود توجه کنند.
وی با تاکید بر اینکه فعلا امیدی به گشایش در امر برجام وجود ندارد، بیان کرد: حتی با وجود اینکه نماینده روسیه از برطرف شدن مسائل برجام در آخر آبان ماه و بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا خبر داده بود نیز به نظر نمی‌رسد که ما راه‌حلی برای آن داشته باشیم؛ بنابراین درحال حاضر نمی‌توانیم به روشنی و با قاطعیت درمورد زمان خروج از بن‌بست فعلی برجام اظهارنظر کنیم، پس فعلا متوقف است.
اقدامات ایران تدافعی است و از موضع انفعال صورت می‌گیرد
درهمین خصوص جاوید قربان‌اوغلی، دیپلمات پیشین و کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که تحلیل شرایط فعلی باید براساس داده‌ها و اطلاعات قابل وثوق صورت گیرد. وی به «جهان‌صنعت» گفت: من حدس می‌زنم که ایران اکنون در یک موضع تدافعی قرار گرفته است؛ به این دلیل که اکنون آمریکایی‌ها به دلایل مختلف مثل مسائل داخلی ایران و اعتراضات و همچنین کشیده شدن پای ایران در مساله جنگ اوکراین، چندان عجله‌ای برای پیشبرد مذاکرات برجام ندارند. علاوه بر این بنا بر گفته‌های ند پرایس و پیش از آن رابرت مالی ایران هنوز مطالبات فراتر از برجام دارد و لذا آمریکایی‌ها ترجیح می‌دهند فعلا موضوع برجام را از اولویت خود خارج کنند. در نتیجه این مسائل عواملی هستند که باعث واکنش ایران شده است؛ مثل آقای امیرعبداللهیان که چندین بار اعلام کرده که آمریکایی‌ها پیام داده‌اند و عجله دارند و خواهان تسریع این روند هستند، ولی در مقابل آمریکایی‌ها نیز در پاسخ، نه تنها این اظهارات را تکذیب کرده بلکه اعلام کردند که فعلا بر معترضان تمرکز دارند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: به همین دلیل من فکر می‌کنم با وجود اینکه آمریکایی‌ها هنوز دیپلماسی را کنار نگذاشته و هنوز به سرانجام رساندن توافق با ایران تمایل دارند ولی باتوجه به دلایلی که به آن اشاره کردم، تا زمان روشن شدن تکلیف مسائل داخلی ایران، فشار افکار عمومی و موضوع پهپادها در جنگ اوکراین، چندان عجله‌ای برای این کار ندارند. عقل نیز حکم می‌کند ایران برای اینکه همزمان در چند جبهه نجنگد باید سعی کند تا این مسائل را حل کند؛ قابل دسترس‌ترین این مسائل، مساله برجام است.
قربان‌اوغلی درباره تناقض‌هایی که در اظهارنظرات مقامات ایرانی و آمریکایی وجود دارد، تصریح کرد: دلیل آن بیشتر به وضعیت فعلی ایران در سیاست خارجی معطوف است؛ وضعیت ایران در سیاست خارجی بسیار پیچیده و خطرناک شده است به گونه‌ای که اکنون ایران در حال جنگیدن در چند جبهه است؛ یکی مساله برجام که به نتیجه نرسیده و همچنان در حالت تعلیق به سر می‌برد. از طرف دیگر روسیه موفق شد تا با کشاندن پای ایران در مساله جنگ اوکراین، سرنوشت خود را با سرنوشت ایران گره بزند، همچنین در جلسه غیرعلنی شورای امنیت‌سازمان ملل متحد درخصوص مساله پهپادها درخواستی برای اعزام کارشناس برای راستی‌آزمایی آن مطرح شد و این گام بسیار خطرناکی است که ایران و روسیه با آن مخالفت کردند؛ در حالی که همین مخالفت، ایران را بیشتر درگیر این بحران خواهد کرد.
وی در ادامه بیان کرد: مساله سوم، قضیه تظاهرات ایرانی‌ها در خارج از کشور است که آخرین مورد آن در برلین بود؛ مطالبات این تظاهرات چه در داخل و چه در خارج از ایران درحال تبدیل شدن به نمادهایی در کشورهای مختلف است. بنابراین همه این موارد فشار سنگین بین‌المللی را به ایران خواهد آورد. نکته چهارم این است که پای ایران به مساله مناقشه قره‌باغ کشیده شده و ایران مجبور شده که هم در سطح دیپلماتیک اخطار و هشدار دهد و هم از لحاظ سخت‌افزاری، نیروهای خود را برای برگزاری مانورهای نظامی به مرزهای شمالی بفرستد؛ این موضوع جبهه دیگری در دیپلماسی ایران است که فشارهای زیادی را برای ایران به همراه دارد. من نگران هستم که ارمنستان نهایتا تحت‌فشار روس‌ها مصالحه کرده و در نهایت یک شکست را در دامن ما بگذارد. یک جبهه دیگر نیز وجود تنش در روابط ایران و عربستان است به گونه‌ای که همچنان دور ششم مذاکرات در بغداد برگزار نشده است.
این دیپلمات پیشین افزود: بالاخره در چنین شرایطی آقای امیرعبداللهیان و سایر مقامات نیز سعی دارند با اظهارنظرات خود به مردم امیدواری دهند؛ در حالی که این گفته‌ها در حالی است که مقامات آمریکایی به صراحت آن را تکذیب می‌کنند. از طرف دیگر حتی در آخرین نشست FATF نیز دیدیم که با اینکه پاکستان از لیست سیاه خارج شده است، ما همچنان در لیست سیاه باقی مانده‌ایم؛ درمجموع به نظر من اقدامات ما کاملا تدافعی است و از موضع انفعال صورت می‌گیرد.
تناقض در حد
تناقض در اظهارات سیاسیون و به خصوص در مسائل دیپلماتیک، می‌تواند شیوه‌ای معمول برای جنگ روانی در عالم مذاکرات و دیپلماسی باشد. اما تناقضات و همچنین معطل ماندن موضوعات، اگر از حد معمول عبور کند، آنچنان دیگر موثر واقع نخواهد شد.
لینک کوتاه :