تبعات مزایده شتابزده ۵ هزار معدن/۱۰۰ معدن هم فعال نمی‌شود
دولتمردان باور دارند که واگذاری معادن غیرفعال به صورت مزایده در سامانه تدارکات الکترونیکی به صورت بسته‌های سرمایه‌گذاری است و هر بسته شامل پروانه بهره‌برداری، محدوده اکتشافی و گواهی کشف و واحد فرآوری می‌شود. اما چندین مساله در دل بحث مزایده‌ها مطرح است.
نخست اینکه زمان مزایده به شدت کم است و این باعث می‌شود که هم دولت و هم بخش خصوصی ضرر کنند، دوم اینکه در نظر گرفتن برخی امتیازات برای برخی از معادن مزایده گذاشته شده، باعث شده این سوءظن مطرح شود که قرار است برخی از معادن به خصولتی‌ها و نه بخش خصوصی واگذار شود. سوم اینکه چرا سخن از ۵ هزار معدن است. این درحالی است که تعداد معادن غیرفعال با احتساب پهنه‌هایی که شرکت‌های دولتی از جمله ایمیدرو بلوکه کرده‌اند بیش از اینهاست! گویا مسوولان تمرکزی روی تمام معادن تعطیل و تمام پهنه‌های بلوکه‌شده ندارند.
به این ترتیب هرچند اقدام به مزایده گذاشتن معادن عملی مثبت است اما زمان کوتاه، نگاه گزینشی و… باعث شده که این اقدام از نگاه فعالان معدنی خوشایند نباشد. مهم‌تر از همه اینکه انتظار می‌رود نخستین اقدامی که مسوولان انجام دهند این باشد که بررسی کنند چرا این میزان از معادن غیرفعال که اغلب هم خصوصی و کوچک هستند تعطیل شده و نمی‌توانند کار کنند. مساله این است که تا مشکلات زمینه‌ای تعطیلی معادن حل نشود، مزایده‌ها بی‌تاثیر بوده و در آخر هم شاهد فعال شدن تعداد کمی از معادن باشیم.
مزایده بر چه اساس!
در این خصوص رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران به «جهان‌صنعت» گفت: تعدادی هستند که معدن را با نگاه دلالی دیده و بحق باید معدن را از آنها بگیرند؛ چراکه اینها معدن‌خوارانی هستند که به ضرر توسعه اقتصادی پیش می‌روند. در این بین باید معدن را دست عده‌ای بدهند که بتوانند کاری کنند اما پیش از هر چیز باید شرایط برای کار کردن فراهم باشد.
حسن حسینقلی تصریح کرد: هر معدنی پروانه اکتشاف یا گواهی کشف دارد که به نام فرد است. بنابراین نمی‌شود همین‌طوری مطرح کرد که معدن را به مزایده بگذارید! در واقع مزایده مراحل قانونی دارد و برای آن باید به معدنکار مهلت بدهند. در ادامه وقتی فرد کاری برای توسعه معدن نکرد، حق دولت است که از کسانی که پروانه معدن در اختیار دارند اما کاری روی معدن انجام نمی‌دهند، اختیار را گرفته و به شخص دیگری دهند که می‌تواند دست به اکتشاف بزند.
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران تاکید کرد: وقتی فردی گواهی کشف دارد، دارای حقی است که به راحتی نمی‌شود آن را باطل کرد. در نتیجه مراحل قانونی باید سپری شده باشد و به راحتی نمی‌شود از مزایده ۵ هزار معدن سخن گفت!
حسینقلی تصریح کرد: زمانی که ۶ هزار و پانصد معدن تعطیل است و ۵ هزار معدن فعال و نیمه فعال هستند، بحث از مزایده کمی جای سوال دارد!
او تاکید کرد: نخستین اقدامی که باید انجام دهند این است که بررسی کنند چرا این میزان از معادن تعطیل هستند و کاری نمی‌کنند. در واقع اگر بازاری برای یک ماده معدنی نیست، آن معدن را به هر کسی بدهند باز همان مشکلات است؛ چراکه موضوع عوض نمی‌شود!
دلایل تعطیلی معادن
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران با اشاره به مشکلاتی که در بازار وجود دارد، خاطرنشان کرد: گاهی بازار کشش ندارد و گاهی هم برای یک ماده معدنی کم‌ارزش امکاناتی وجود ندارد و کاری نمی‌توان کرد. حالا در این شرایط شاهد بالا رفتن قیمت ماشین‌آلات، دستمزد، هزینه اکتشاف و استخراج و قیمت تمام شده و تقابل با توسعه صادرات هم هستیم! از طرفی معافیت مالیاتی را برداشته‌اند؛ در نتیجه همه اینها مشکلات بزرگی است که به وجود آمده و نشان می‌دهد تعطیلی‌ها بی‌دلیل نیست.
حسینقلی با بیان اینکه تا مشکلات زمینه‌ای حل نشود، مزایده‌ها بی‌تاثیر هستند، خاطرنشان کرد: به طور حتم از این ۵ هزار معدن حتی ۱۰۰ مورد هم فعال نمی‌شود!
کارکرد نامناسب وزارت صمت
همچنین رییس انجمن سنگ ایران نیز در این خصوص با اشاره به واگذاری معادن به شیوه مزایده از سوی وزارت صمت به «جهان‌صنعت» گفت: اینکه قرار است به یکباره بیش از ۵ هزار معدن را در مزایده واگذار کنیم، خود حاکی از کارکرد نامناسب وزارت صمت است، چراکه این معادن به یکباره تعطیل نشده‌اند که حالا به یکباره به مزایده گذاشته می‌شوند. برخی مواردی هستند که سال‌ها فعالیت خود را متوقف کرده‌اند.
بهرام شکوری تصریح کرد: وزارت صمت باید به سمت و سویی برود که در هر استان به محض آنکه معدنی تعطیل شد، خیلی سریع آن را در مزایده قرار دهد. قانون نیز این موضوع را تکلیف کرده است. اما زمانی که بیش از ۵ هزار معدن به یکباره به مزایده گذاشته می‌شود تعداد افراد محدودی می‌توانند در مزایده شرکت کنند.
مزایده استان به استان شود
رییس انجمن سنگ ایران پیشنهاد داد: این مزایده را باید به صورت استان به استان اجرایی می‌کردند و روندش هم به این صورت بود که هر دو ماه چنین اتفاقی بیفتد. این در حالی است که در این زمان کوتاه یعنی تا ۲۶ آذر این تعداد معدن را نمی‌توان به مزایده گذاشت و در نهایت کارکرد بهینه‌ای نخواهد داشت. شکوری با بیان اینکه از این سرعت عمل در مزایده هم دولت و هم بخش خصوصی ضرر می‌کنند، خاطرنشان کرد: هرچه زمان بیشتر باشد رقابت هم بیشتر خواهد شد. در ادامه هر چه مزایده رقابتی‌تر شود، دولت بیشتر نفع می‌برد. این در حالی است که زمان کم روی تعداد شرکت‌کننده‌ها هم تاثیر خواهد گذاشت و روند نزولی به خود می‌گیرد. از طرف دیگر این سود برای فعالان معدنی هم کاهش می‌یابد. به این صورت که همزمانی مزایده‌ها در استان‌ها باعث می‌شود که امکان شرکت در آنها به شدت کاهش پیدا کند و افراد مزایده‌ها را به راحتی از دست بدهند.
شرایط دشوارتر شده است
رییس انجمن سنگ ایران در ادامه با اشاره به سخت‌تر شدن شرایط مزایده تصریح کرد: در برخی موارد شاهد هستیم که سخن از داشتن ۸۰ امتیاز است و این مساله نشانگر آن است که هر کسی نمی‌تواند در مزایده شرکت کند. به این ترتیب بوی خوبی از مزایده‌ها نمی‌آید، چراکه آنهایی که متخصص معدن هستند و ۸۰ امتیاز را ندارند عقب زده شده و شاهد آن خواهیم بود که برخی معادن با فکر قبلی به خصولتی‌ها واگذار می‌شوند. شکوری تاکید کرد: به هر حال برخی معادن با کمک دوستان در حال فعال شدن هستند اما فراموش نکنیم در آن سوی ماجرا برخی دیگر از معادن در حال تعطیل شدن هستند. در این روند عمده مشکلات ما به سیاستگذاری‌های اشتباه بازمی‌گردد که متاسفانه این موضوع در دولت سیزدهم هم ادامه‌دار است.
چقدر واقعی است؟
همچنین نایب‌رییس انجمن مس در این رابطه به «جهان‌صنعت» گفت: مساله مهم این است که واگذاری واقعی باشد. به طور مثال ۷ سال قبل پهنه‌ها تعریف شدند که هدف از آن بحث توسعه معدن بود اما هنوز برخی از پهنه‌ها آزادسازی نشده و اکتشاف کامل نشده است، طوری که ما از نتایج آن بی‌خبریم.
کوروش شعبانی تاکید کرد: بهتر است به موازات مزایده‌ها، تکلیف پهنه‌ها نیز روشن و آنها هم به طور کامل آزادسازی شوند.
این مقام مسوول سپس با اشاره به مانع‌تراشی‌های وزارت صمت گفت: وزارت صمت مانع آزادسازی پهنه‌ها می‌شود در حالی که در این خصوص باید به صورت جدی کار کند.
اقدامی که بی‌نظیر است!
مدتی است که وزیر صمت از برگزاری ۵ هزار مزایده در خصوص اکتشاف و واگذاری معادن در کشور خبر داده و گفته است: این اقدام در نوع خودش بی‌نظیر است، چراکه به رونق معادن کشور کمک می‌کند.
سیدرضا فاطمی‌امین گفته است: کسانی که می‌خواهند کار اکتشاف و بهره‌برداری از معادن را انجام دهند باید صلاحیت فنی داشته باشند. البته پیش از این فقط صلاحیت مالی مطرح بود و فردی که یک مبلغی را سپرده‌گذاری می‌کرد و یا یک توانمندی مالی داشت قیمتی را ارائه و معدن را دریافت می‌کرد، اما خودش فرآوری نمی‌کرد و شبه‌دلالی پیش می‌آمد که این باعث می‌شد معدن فعال نشود. وی تصریح کرد: در مرحله اول این را آسیب‌شناسی کردیم و به طور مشخص تمام مقررات در حوزه معدن که بیش از ۳۲۰ مصوبه، بخشنامه و دستورالعمل بود را یکپارچه و در یک دستورالعمل منتشر کردیم. وزیر صمت ادامه داد: در این موضوع بعضی از معادن را با هم ترکیب کردیم، مثلا چند گواهی اکتشاف، چند پروانه اکتشاف چند پروانه بهره‌برداری را با هم در یک بسته قرار دادیم و یکجا مزایده برگزار شد که این بسته باعث می‌شود کسی که برنده شود، ترکیبی از یک سبد سرمایه‌گذاری را داشته باشد و کار را اقتصادی کند.
فاطمی‌امین درباره انجام این مزایده در پایان دولت قبلی و توقف آن از سوی دادستان و تاخیر یک ساله وزارت صمت در اجرای این مزایده گفت: تاکید دارم که تاخیر و تعللی در کار نیست، چراکه آن موقع این واگذاری‌ها با یک سرعت عملی که شاید غیرمنطقی بود مطرح شد، اما قطعا اگر کار را دقیق و حرفه‌ای انجام ندهیم وقتی جلوتر برویم کار‌هایی صورت می‌گیرد که باید واگذار کنیم و باعث می‌شود که دوباره به خانه اول برگردیم. وی افزود: در بسیاری از موارد مخصوصا در واگذاری که در اصل ۴۴ آمده، واگذاری صورت گرفته، اما چون دقیق و درست نبوده، دوباره با مشکلات بیشتری به دولت برگشته است، یک واحد تولیدی سرپا که مثلا ۴۰۰ کارگر داشته، واگذار شده و کلی بدهی ایجاد کرده و مشکلات فروش و تولید ایجاد شده و دوباره به دولت برگشت داده شده است که اکنون باید دولت دوباره هزینه کند تا آن را سرپا کند.
وزیر صمت درباره تاخیر و تعلل گواهی اکتشاف و پهنه‌ها و محدوده‌های اکتشافی افزود: این تاخیر و تعلل نیست بلکه به خاطر اینکه ما در مرحله نخست تمرکز کردیم به اینکه چرا تاکنون واگذاری معادن موفق نبوده‌اند. بار‌ها در موارد متعددی با این موضوع مواجه هستیم که برخی از معادن واگذار شده‌اند و کسانی هم در مزایده برنده شدند، اما معادن هنوز فعال نشده‌اند. فاطمی‌امین با اشاره به بحث بسته‌های سرمایه‌گذاری در این خصوص گفت: خیلی وقت‌ها یک معدن آنقدر کوچک است که کسی در مزایده شرکت نمی‌کند و یا اگر شرکت کند و بعد وارد کار شود، می‌بیند که آن مقیاس اقتصادی را ندارد و معدن باز هم غیرفعال می‌ماند.
وزیر صمت گفت: در این مدت معادن دیگری که قابلیت داشتند را شناسایی کردیم، هر چند مزایده‌ها هم تعطیل نبود و در این مدت هر سه ماه یک‌بار مزایده‌ها برگزار می‌شد، اما تلاش بر این بود که این بسته سرمایه‌گذاری شوند و قوانین و مقررات و دستورالعمل‌ها را اصلاح کنیم و بعد واگذاری به طور درست و اصولی انجام شود که این موضوع زمانبر شد، اما این‌گونه نیست که تعلل صورت گرفته باشد.
ارائه قیمت‌ها از طریق ستاد
همچنین بر اساس اطلاع‌رسانی سرپرست دفتر بهره‌برداری معادن وزارت صمت متقاضیان واگذاری معدن تا ۲۶ آذرماه می‌توانند از طریق سامانه تدارکات الکترونیکی دولت در این مزایده شرکت کنند. این مقام مسوول گفته است: ۵ هزار و ۳۴۹ فقره محدوده و معدن را که شامل مجوز برداشت، درخواست اکتشاف، پروانه برداشت، گواهی اکتشاف، پروانه بهره‌برداری و معادن متروکه می‌شود، به صورت مزایده از ۲۶ مهرماه در اختیار متقاضیان قرار می‌دهیم تا از طریق سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) قیمت‌های پیشنهادی خود را ارائه کنند. مهدی حمیدی با اشاره به اینکه این محدوده‌ها در ۳۱ استان کشور به اضافه جنوب کرمان واقع شده‌اند، گفت: این استان‌ها در ۴ بخش قرار گرفته‌اند که بخش اول شامل محدوده‌ها و معادن استان‌های خراسان‌رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، هرمزگان و بوشهر است و متقاضیان از ۲۶ مهرماه تا ۱۱ آبان‌ماه فرصت ثبت‌نام دارند که به همین روال سایر استان‌ها تا ۲۶ آذرماه بخش‌بندی شده‌اند و بازه زمانی آنها در سایت اداره‌کل صمت استان‌ها اعلام می‌شود.
حمیدی با بیان اینکه محدوده‌های مورد مزایده که در سطح کشور معین شده‌اند در سامانه کاداستر معادن با رنگی متفاوت مشخص شده است، افزود: روی هر کدام از این محدوده‌ها کد شناسایی است که متقاضیان می‌توانند با آن کد سوابق محدوده مورد نظرشان را از دبیرخانه اداره‌کل صمت همان استان دریافت کنند تا با مطالعه بیشتری وارد مزایده شوند. وی بر ضرورت دارا بودن صلاحیت فنی و مالی متقاضیان تاکید کرد و گفت: این افراد می‌توانند از طریق سازمان نظام مهندسی معادن یا اداره‌کل صمت استان خود در زمان کوتاهی صلاحیت فنی و مالی خود را دریافت کنند که این گواهی به مدت یک سال و در کل کشور اعتبار دارد.
مزایده ۵۰ معدن راکد استان تهران از آبان
همچنین به تازگی معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران از مزایده حدود ۵۰ معدن راکد این استان از اواخر آبان‌ماه خبر داده است.
علی عبدی با بیان اینکه اکنون همه معادن راکد استان که قابلیت واگذاری از طریق مزایده داشته باشند، شناسایی شده‌اند، افزود: مقرر شده در کل کشور بیش از پنج هزار معدن در سه مرحله در پاییز امسال به مزایده گذاشته شوند که اطلاعیه‌های مربوط به معادن استان تهران از اواخر آبان‌ماه منتشر خواهد شد.
لینک کوتاه :