قاچاق بنزین، معضل پایان ناپذیر

به گزارش جهان صنعت نیوز: البته تکذیب اخیر «افزایش قیمت یا سهمیه‌بندی بنزین» به دنبال توییت سیدمصطفی میرسلیم اتفاق افتاد. توئیتی که به باور برخی تحلیلگران، سیگنال عجیبی برای تغییر قیمت بنزین بود. او نوشته بود: «تعیین و تثبیت سهمیه سوخت یعنی جلوگیری از اسراف و راهبندان و مقابله با آلودگی هوا. دولت با جدیت بر تصمیم عاقلانه خود بایستد.» با این حال به فاصله کوتاهی، رییس کمیسیون انرژی مجلس این موضوع را تکذیب کرد. براساس گفته فریدون حسنوند هیچ‌گونه بحثی در مجلس، کمیسیون انرژی و دولت، مبنی بر تغییر سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین نخواهیم داشت و به‌شدت این موضوع را تکذیب می‌کنم و به هیچ عنوان بحث افزایش قیمت بنزین و تغییر سهمیه در دستور کار ما قرار ندارد.

افزایش مصرف بنزین به خصوص در تابستان گذشته، باعث شد که یک بار دیگر پتروشیمی‌ها تولید بنزین را کلید بزنند تا فشار کمبود بنزین از دوش دولت برداشته شود. هرچند برخی خبرهای غیررسمی حکایت از آن دارد که یک ماه قبل واردات بنزین از ترکمنستان انجام شده، اما مقامات وزارت نفت این موضوع را تایید نکرده‌اند. با این حال برخی از فعالان این حوزه می‌گویند که اگر روند مصرف همچنان صعودی باشد، ممکن است دولت ناچار به واردات بنزین به صورت رسمی شود.

گزارش‌ها از  تولید و مصرف بنزین روند رو به رشدی را نشان می‌دهد. اگرچه شرکت ملی پالایش و پخش کاهش تولید بنزین را رد کرده اما گزارش‌های غیررسمی هم نشان می‌دهد که تولید شرکت پالایش ستاره خلیج‌فارس که اصلی‌ترین واحد تولید بنزین کشور است، کاهش یافته است.

از سویی، اخیرا اندیشکده سولوشن که یکی از مراکز مهم تحقیقاتی در حوزه انرژی ایران است، در گزارشی نوشته کاهش ۱۱ درصدی تولید بنزین پالایشگاه ستاره در سال گذشته، با توجه به سهم حدود ۴۰ درصدی این پالایشگاه در تولید بنزین کشور، عاملی مهم در کاهش تولید بنزین  نسبت به سال‌های اخیر بوده است.

بنزین و قاچاق دو سر یک معادله

آیا واقعا مصرف بنزین در کشور بیشتر از تقاضاست؟ آیا مردم در تابستان گذشته بیش از اندازه بنزین مصرف کرده‌اند؟ واقعیت این است که آمار دقیقی در این رابطه وجود ندارد. حتی بررسی کارشناسی هم در این رابطه صورت نگرفته که نشان بدهد مثلا در تابستان امسال نسبت به تابستان سال قبل چقدر از مصرف بنزین در کشور مربوط به خودروهای سواری و ترددها در داخل مرزهای کشور بوده است، چراکه بخشی از افزایش مصرف بنزین ناشی از قاچاق است.

از ابتدای سال جاری میلادی که روند قیمت جهانی نفت افزایشی بود، به تبع آن قیمت بنزین هم بالا رفت. قیمت بنزین در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا و کانادا که خود از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان بنزین و نفت هستند، رکورد زد و باعث نارضایتی مردم شد، با این حال در ایران قیمت بنزین بدون تغییر باقی ماند. حال آنکه مصرف هم در مقابل رکوردهای عجیب زد.

در حالی که آخرین آمار مربوط به مصرف بنزین در شهریور امسال که اوج افزایش سفرهای تابستانی بوده، به طور میانگین ۱۰۵ میلیون در روز بوده، تولید بنزین ۱۲۰ میلیون لیتر در ماه گزارش شده است. البته در برخی از روزها مصرف بنزین تا ۱۱۰ میلیون لیتر هم بالاتر رفته است. در کنار تولید بنزین، پالایشگاه‌ها نیاز به اورهال (تعمیرات) دارند و عموما این اورهال در فصل تابستان انجام می‌شود، موضوعی که موجب کاهش تولید آنها می‌شود. از سویی با توجه به رقم پایین تولید خودرو در کشور به نظر می‌رسد بخشی از افزایش مصرف بنزین ناشی از قاچاق این فرآورده باشد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر قیمت بنزین در کشورهای همسایه که امکان قاچاق به آنها از مرزهای زمینی و دریایی وجود دارد، فاصله قیمتی قابل توجهی با قیمت بنزین در ایران دارد. مثلا قیمت بنزین در پاکستان که بیشترین میزان قاچاق بنزین و سایر فرآورده‌ها از این مسیر انجام می‌شود، هر لیتر ۵۹ هزار و ۲۰۰ تومان است. در ترکیه هر لیتر بنزین حدود ۴۹ هزار تومان، در افغانستان هر لیتر بنزین ۳۶ هزار و ۸۰۰ تومان، در امارات هر لیتر بنزین ۳۳ هزار تومان، در عمان ۲۱ هزار و ۸۰۰ تومان، در قطر ۱۸ هزار و ۳۰۰ تومان، بحرین ۱۵ هزار و ۴۰۰ تومان و در عراق ۱۸ هزار و ۳۰۰ تومان است.

در واقع میانگین قیمت بنزین در کشورهای همسایه بیش از ۲۵ هزار تومان است. این در حالی است که ثابت ماندن قیمت بنزین، قاچاق این محصول گران را حتی با وجود مشقت‌های بسیار توجیه‌پذیر می‌کند.

درآمد شیرین قاچاق!

تفاوت قیمت بنزین در ایران با کشورهای همسایه سال‌هاست این انگیزه را برای قاچاقچی‌های سوخت ایجاد کرده که با استفاده از روش‌های غیرمعمول و حتی به قیمت کشته شدن در درگیری با مرزداران به این کار سوخت را به کشورهای همسایه قاچاق کنند. موضوعی که هم خطرات زیست‌محیطی به دلیل از بین رفتن محموله بنزین به خصوص در دریا ایجاد می‌کند و هم سرمایه‌های کشور را از بین می‌برد.

حسن مرادی کارشناس انرژی چندی پیش در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» گفته بود که لازم است برای رفع معضل قاچاق سوخت چاره‌اندیشی شود.

او می‌گوید: به علت تفاوت قیمت سوخت در بیرون مرزها، ایران به یک ظرف مرتبطه تبدیل شده است. یعنی بشکه‌ای که پر از سوخت است و هر گوشه آن را که سوراخ کنند یا شلنگ بیندازند آب به سمت آن کشور جدید جاری می‌شود. بنابراین تصور کنید ایران یک کشتی پر از سوخت است و هر قسمتش از هر کشور همسایه که شلنگ بیندازند به آن سمت جاری می‌شود.

بنا به گفته این کارشناس انرژی، این موضوع باید یک بار برای همیشه حل شود‌؛ باید در مرزها با قیمت جدیدی بنزین را عرضه کنیم که قاچاق آن به صرفه نباشد یعنی دولت با قیمت بالا بنزین را عرضه کند و مصرف مردم را با کوپن و… جبران کند.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژه