روزنامه‌نگاری جرم نیست

به گزارش جهان صنعت نیوز: در این بیانیه که به دو روزنامه‌نگار بازداشتی به نام‌های«ن_ح» و «الف _ م» نیز اشاره شده‌، آمده است: «‌سرویس‌های جاسوسی غربی در برخی کشورها دوره‌های براندازی و جنگ‌های ترکیبی تشکیل می‌دادند. به عنوان مثال انتشار اولین عکس از مرحومه امینی روی تخت بیمارستان توسط «ن.ح» صورت گرفت که از آموزش‌دیدگان همین دوره‌ها در خارج از کشور بود. او با استفاده از پوشش خبرنگاری از اولین افرادی بود که در بیمارستان حضور و استقرار یافته، به تحریک بستگان متوفی و ارسال اخبار جهت‌دار پرداخت. همچنین است اقدامات «الف.م» که با استفاده از همان پوشش با حضور فوری در شهرستان سقز، به تحریک اطرافیان مرحومه، کارگردانی برخی صحنه‌ها و انعکاس اخبار و تصاویر جهت‌دار از مراسم تشییع، تدفین و تجمعات شکل‌گرفته در آن شهر به ایفای ماموریت پرداخت. این فرد نیز آموزش‌دیده دوره‌های رژیم مافیایی آمریکا در کشورهای خارجی است؛ ضمن آنکه هر دو نفر نقش منابع اولیه خبرسازی برای رسانه‌های بیگانه را ایفا کرده‌اند.» در حالی این نظرات بیان شده که به عقیده روزنامه‌نگاران پیشکسوت، این دو روزنامه‌نگار در چارچوب حرفه‌ای خود نه تنها عملی خلاف قانون انجام نداده‌اند، بلکه تنها به دستور مدیرمسوولان روزنامه‌های خود برای تهیه گزارش میدانی به بیمارستان و سقز مراجعه کرده‌اند. البته  مشابه گزارش خاکسپاری «مهسا امینی» در سقز به غیر از روزنامه «هم‌میهن» در خبرگزاری‌های «فارس» و دیگر خبرگزاری‌ها نیز به تفصیل و با جزئیات بیشتر تهیه شده بود. از طرفی به عقیده حقوقدانان، حرفه روزنامه‌نگاری و خبرنگاری، نه تنها جرم نیست بلکه یکی از مهم‌ترین مشاغل اجتماعی است. روزنامه‌نگاران در اصل افکار ملت و حاکمیت را به یکدیگر پیوند می‌زنند. چه‌بسا یکی از دلایل اصلی ناآرامی‌های اخیر از بین رفتن این پیوند است.

روزنامه‌نگاران تحولات و رخدادها را بی‌طرفانه بازتاب می‌دهند. اگر محدودیت‌ها بر حرفه روزنامه‌نگاری بیشتر و بازتاب خبرها و گزارش‌های تحلیلی آنها در میان افکار عمومی خدشه‌دار شود، مرجعیت رسانه داخلی در میان مردم از دست می‌رود. پیامدهای این رفتار همان‌گونه که امروز به روشنی نمود یافته است، سوق یافتن مردم به سوی رسانه‌های بیرونی است که البته گزارش‌ها، تحلیل‌ها و تفاسیر آنها نمی‌تواند ملاحظات منابع رسانه‌های داخلی را درباره منافع امنیت ملی در بر داشته باشد. زمانی که افکار عمومی برای اطلاع از چرایی و چگونگی هر اتفاقی نتواند  به رسانه داخلی مراجعه یا به آن اطمینان کند،  به منابع خارجی مراجعه می‌کند که بی‌گمان اطلاعات ناموازی را به خورد مخاطبان می‌دهند.  بدیهی است این وضع در هرحال هم‌سو با منافع ملی و حاکمیتی نخواهد بود. بنابراین به عقیده کارشناسان به صلاح هیچ حاکمیتی نیست که منابع رسانه‌های داخلی را مسدود و یا محدود کند.

وظیفه روزنامه‌نگاری زیر تیغ

«غلامحسین کرباسچی» مدیرمسوول روزنامه «هم‌میهن» با اشاره به وظایف روزنامه‌نگاری به «جهان صنعت» گفت: افرادی که وارد شغل روزنامه‌نگاری می‌شوند، باید در انتقال خبر و تحلیل سرعت عمل داشته باشند. یکی از وظایف روزنامه‌نگاران راستی‌آزمایی و بیان حقیقت در حادثه رخ داده است. روزنامه‌نگاران باید در هر اتفاق و بحرانی از قبیل زلزله، ریزش ساختمان مانند متروپل، تجمعات، سیل، بیمارستان، زندان و در اصل هر نوع اتفاقی را به سرعت و دقیق بدون هیچ قضاوتی پوشش دهند. به نظرم هر خبرنگاری که در صحنه‌ای برای تهیه گزارش می‌رود، آموزش دیده است. به همه خبرنگاران در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های رسانه‌ای آموزش می‌دهند و هر خبرنگاری تلاش می‌کند اولین خبر را بدهد، زیرا انتشار خبر، صحنه رقابت با سایر رسانه‌های دیگر است.

وی افزود: از طرفی با محدودیت و تضعیف رسانه‌های داخلی، زمینه مراجعه افکار عمومی به رسانه‌های خارجی تقویت می‌شود. برخلاف تصورات هیچ‌گاه روزنامه‌نگاری تعطیل نمی‌شود، در هر صورت با چنین اقدام‌هایی خبرنگاران از تحرک و فعالیت کاری خودشان باز نمی‌مانند و کارشان را انجام می‌دهند. اما نکته مهم حفظ مرجعیت خبری رسانه‌های داخلی است. با تضعیف مرجعیت رسانه‌های داخلی بیشترین ضربه به امنیت کشور وارد می‌شود، زیرا وجود خبرنگاران داخلی با هر انگیزه سیاسی بهتر از تقویت رسانه‌های خارجی است. گزارش‌های خبرنگاران داخلی اگر مطابق با چارچوب قانون نباشد، قابل بررسی است اما در بیرون از مرزها نمی‌توان درخصوص خبر دروغ خبرنگاران، رسانه‌های خارجی را مورد بازخواست قرار داد.

این صاحب‌نظر رسانه‌ای تصریح کرد: در این حال لازم است افکار عمومی را به سمت خبرهای داخلی سوق دهیم، البته آنان نیز باید از صحت خبر منتشر‌شده اطمینان داشته باشند. مردم باید خیالشان بابت انتشار واقعیت در رسانه داخلی راحت باشد. در غیر این صورت به دنبال واقعیت در رسانه‌های خارجی می‌گردند.

کرباسچی درخصوص اطلاعیه اخیر نهادهای امنیتی و پیامدهای آن برای روزنامه‌نگاران بیان کرد: در واقع پیامدهای این امر را در میان روزنامه‌نگاران نمی‌دانم. اما نوع نگاه به رسانه و خبرنگاران نگاه ارتقاءبخشی نیست؛ زیرا تلقی کردن کار خبرنگاران به این شکل، به نفع جریان رسانه داخل کشور نیست. محتوای کامل متن را متوجه نشدم. تا آنجایی که به ما اطلاع دادند هیچ ارتباطی به مسائل روزنامه‌نگاری و خبرنگاری ندارد. اما آن چیزی هم که در اطلاعیه آمده، مربوط به همین فعالیت روزنامه‌نگاری و تهیه گزارش درباره ماجرای اخیر بوده است. حالا منتظر هستیم تا ببینیم مقام‌های قضایی چه قضاوت و مدارکی دارند. اما اینکه خبرگزاری یا روزنامه‌ای گزارشی را تهیه و منتشر می‌کند، بازتاب آن در رسانه‌های داخلی و حتی خارجی کاملا طبیعی است. بارها خبری در رسانه‌های رسمی دولت مانند ایرنا منتشر شد که توسط رسانه‌های خارجی بازنشر می‌شود. منبع بسیاری از تحلیل‌های رسانه‌های خارجی، خبرگزاری‌های رسمی کشور است. حال اینکه چطور درخصوص دو گزارش چنین سوءتفاهمی برداشت شده است. عجیب است.

او ادامه داد: «الهه محمدی» تنها وظیفه روزنامه‌نگاری خود را انجام داده است. هنوز دلیل سوءتفاهم‌ها را نمی‌دانیم. این در حالی است که الهه محمدی به سقز رفت تا گزارشی برای روزنامه تهیه کند و مشابه آن گزارش نیز در خبرگزاری‌های فارس و دیگر خبرگزاری‌ها به تفصیل و با جزئیات بیشتر تهیه شده است. از لحاظ کاری چیزی که ما دیدیم، همین تهیه گزارش بود، اما غیر از این اگر موضوع دیگری است، باید اسناد و مدارک آن به دادگاه و مراجع قضایی ارائه شود. بعد از آن منتظر باشیم و ببینیم این ادعاهایی که مطرح شده به چه نتایجی خواهد رسید. بنابراین شخصا منتظر نظرات دستگاه قضایی هستم، زیرا دستگاه امنیتی به دلیل ملاحظاتی که دارد، سوءتفاهم‌هایی  برای آنها ایجاد می‌شود یا برخی اطلاعات اشتباهی به آنها می‌دهند. در هر صورت اتکای ما به دستگاه قضایی است. امیدواریم دستگاه قضایی در خصوص روزنامه‌نگاران بازداشتی بررسی عادلانه‌ای انجام دهد. اگر غیر از کار خبرنگاری و خبررسانی اتفاق دیگری رخ داده است، باید در چارچوب قانون و مدارک بررسی شود، چرا که روزنامه‌نگارانی که در ایران علی‌رغم تمام کمبود‌ها و فشارها فعالیت می‌کنند باید دلگرمی نسبت به قوه قضاییه داشته باشند. قوه قضاییه با قضاوت صحیح و رفع سوءبرداشت‌ها می‌تواند به تمامی روزنامه‌نگارها  دلگرمی دهد. در هر صورت امیدوار هستیم دستگاه‌های قضایی که این موارد را بررسی می‌کنند و نظر نهایی می‌دهند، واقعیت مطلب را دریابند، قضاوت داشته باشند و نتیجه درست را اعلام کنند.

روزنامه‌نگاری جرم نیست

«کامبیز نوروزی» حقوقدان با انتقاد از اینکه بیانیه صادرشده در مورد روزنامه‌نگاران بازداشتی فعلا نظر یک مرجع غیرقضایی است، به «جهان صنعت» گفت: نهادهای تصمیم‌گیرنده در ایران باید با ساختار فعالیت روزنامه‌نگاری و خبرنگاری بیشتر آشنا شوند. اگر چه به نظرم می‌دانند شغل خبرنگاری دارای چه وظایف سنگینی است. وظیفه حرفه‌ای روزنامه‌نگاری این است که خودش را به سرعت به میدان خبر برساند و خبر را منتشر کند، اگر خبرنگاری برای سوژه مورد نظرش نیاز به عکس داشته باشد، باید بتواند به راحتی عکس تهیه کند. این رفتار طبیعی و ذات حرفه‌ای روزنامه‌نگاری است و نمی‌تواند محل اتهام قرار گیرد. بنابراین اخبار و یا تصاویری که این روزنامه‌نگاران منتشر کردند اصولا جزو اخبار طبقه‌بندی و محرمانه نبوده است که قابلیت انتشار نداشته باشد. آن چیزی که از نظر حقوقی قابل استنباط است این است که مستندات قابل اعتنایی برای جرمی که به این روزنامه‌نگاران نسبت داده می‌شود، منتشر نشده است.

نوروزی افزود: به نظرم در این میان سوءتفاهم و بدبینی‌هایی نسبت به خبرنگاران وجود دارد که منجر به فشارهایی به آنها می‌شود. به همین دلیل بسیاری از روزنامه‌نگاران نمی‌توانند به صورت حرفه‌ای فعالیت کنند. همین امر به فضای رسانه‌ای داخلی آسیب وارد می‌کند، زیرا وقتی روزنامه‌نگار بنا به یک ماموریت حرفه‌ای از سوی موسسه رسانه‌ای خود اقدام به کسب خبر می‌کند، در واقع وظیفه حرفه‌ای و سازمانی خودش را انجام داده است؛ نمی‌شود به او خرده گرفت که چرا به میدان خبر رفته و خبرگیری کرده است. خبرنگار و هرکسی که در یک سازمان و یا مجموعه مطبوعاتی و غیرمطبوعاتی کار می‌کند نمی‌تواند از دستورات مسوول خودش سرپیچی کند. بنابراین نوع نگاه نهادهای تصمیم‌گیرنده نسبت به طبیعت روزنامه‌نگاری باید تغییر کند. این روزها جهان به سوی عصر اطلاعات آزاد پیش می‌رود. همچنین رقابت بین رسانه‌ها اعم از داخلی و خارجی بسیار است. اما رقابت بین رسانه‌های داخلی و رسانه‌های فارسی زبان خارجی به زیان فضای رسانه‌ای داخلی است و چنین موضوعی به صلاح کشور نیست.  

این حقوقدان با اشاره به اینکه روزنامه‌نگاری جرم نیست اظهار کرد:  برخلاف تصورات، روزنامه‌نگاری جرم نیست، بلکه یک حرفه است. روزنامه‌نگاری یکی از مهم‌ترین حرفه‌های اجتماعی است. اما شیوه برخورد با روزنامه‌نگاران به شکلی است که انگار روزنامه‌نگاران خلافی انجام می‌دهند. بنابراین حرفه روزنامه‌نگاری نه تنها جرم نیست بلکه یکی از مهم‌ترین مشاغل  اجتماعی است.

او ادامه داد: هر اتهامی که به فردی وارد می‌شود، دارای چند شرط است؛ یکی از آنها جرم‌انگاری آن رفتار در قانون است. دوم، رکن مادی آن جرم محقق شده باشد. سوم، آن فرد آگاهانه مرتکب آن عمل شده باشد. براساس تجربه‌های ما در تمام این سال‌ها، در بسیاری از موارد این ارکان محقق نشده و اتهامات فاقد مستندهای قانونی و کافی بوده است.

در تهیه این گزارش کوشیدیم از نظرات کارشناسان بیشتری در حوزه رسانه بهره‌مند شویم اما متاسفانه بسیاری از صاحب نظران و حتی پیشکسوتان رسانه از گفت‌وگو با ما سرباز زدند. دلیل این رفتار از سوی آنان، برخی پیامدهای احتمالی بود که ممکن است دامنگیر آنان شود. در واقع همین نگرانی از اظهارنظر، یکی از مواردی است که سبب می‌شود تفسیر یا تحلیل در این باره به سمت منابع خارجی کشیده شود و آنان همان‌گونه تفسیر و تحلیل کنند که دلخواه‌شان است.

اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژه