ایران به یک قدمی ونزوئلا رسید

محمدصادق جنان‌صفت *

اقتصاد یک علم است و قانون‌های استوار خود را دارد‌. هر کشوری  با هر گرایش سیاسی اگر با اراده و خواست سیاستمداران و حاکمان خود از این قانون‌ها پیروی نکند، زمین‌گیر می‌شود و شهروندان را به دریای فقر می‌اندازد. این داستان درباره هر کشوری با هر میزان ثروت طبیعی هم جاری و ساری است‌. کشور ثروتمند ونزوئلا با داشتن بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان نمونه اعلای این مفهوم است. در اقتصاد امروز جهان بدترین پدیده ممکن نرخ افسارگسیخته فزاینده تورم است که جان و مال مردم را می‌سوزاند و آنها را به دره بدبختی می‌اندازد. نرخ تورم فزاینده از اشتهای سیری‌ناپذیر حکومت‌ها برای خرج کردن سرچشمه می‌گیرد. دولت‌ها و حکومت‌هایی که برای صیانت از خود و نگه داشتن حداقلی از شهروندان وفادار به خود  و نیز دوستانی در خارج از مرزها  برای روز مبادا  و همچنین برای پراکنده نشدن ناگهانی سایر شهروندان از پیرامون نهادهای قدرت‌، بیشتر از دخل خود خرج می‌کنند با نرخ تورم فزاینده روبه‌رو می‌شوند. در صورتی که تورم فزاینده با رکود همراه باشد بر اندازه فلاکت جامعه  افزوده می‌شود. در چنین کشورهایی به ویژه اگر نابرابری‌های فزاینده به دلیل رانت و فساد سیاسی و اقتصادی نیز خودنمایی کند، راه برای خشمگین شدن شهروندان هموارتر خواهد شد و مناسبات شهروندان با حکومت از همزیستی مسالمت‌آمیز و بر پایه اعتماد خارج می‌شود. در صورتی که حاکمان و سیاستگذاران این واقعیت‌ها را نبینند و با راهبردهای ناکارآمد مناسبات با شهروندان را به بدترین شکل همزیستی برسانند جامعه از درون ناآرام می‌شود. نتیجه چنین فرآیندی بدتر شدن وضعیت اقتصاد‌، نابرابری فزاینده‌، افزایش سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد و افزایش نرخ تورم خواهد بود. این دور ناراحت‌کننده در هر دوره بر اندازه خود می‌افزاید و چشم، چشم را نمی‌بیند. کشورهای زیمبابوه و ونزوئلا در دهه‌های تازه‌سپری‌شده نمونه‌های اندوه‌بار از وضعیتی هستند که در بالا شرح داده شد.

پیامد این رخدادهای راهبردی باریک و نازک شدن پیوندهای شهروندان و دولت‌ها است. شهروندان برای عبور از این وضعیت چه باد کنند؟ یک راه این است که با اعتراض‌های مسالمت‌آمیز به دولت یادآوری کنند راهی که می‌رود به بدبخت‌تر شدن آنها می‌افزاید و بهتر است پیش از اینکه همه راه‌ها بسته و همه پل‌ها شکسته شوند سیاست‌ها را دگرگون کنند. در صورتی که نهادهای حکومتی تشخیص دهند اعتراض شهروندان اشتباه است و آنها باید بیش از این فداکاری کنند و تاب بیاورند مناسبات دوستانه نیم‌بند به هم می‌خورد. در صورت ادامه ناسازگاری‌ها اما برای شهروندان یک راه دیگر کوچ از کشور است؛  همان راهی که شهروندان ونزوئلایی در پیش گرفتند و میلیون‌ها نفر به کشورهای همسایه سرازیر شدند. آیا شتاب دهشتناک ایرانیان برای خروج از ایران که به همه گروه‌های اجتماعی رسیده است و پایداری تورم‌های ۴۰ درصدی در ایران شباهت‌هایی را با ونزوئلا به یاد نمی‌آورد؟ در صورتی که دموکرات‌ها سر کار نمی‌آمدند و تسامح در صادرات نفت را به مثابه یک راهبرد در پیش نمی‌گرفتند، ایران با تورم‌هایی به مراتب بالاتر روبه‌رو می‌شد. تهران را بیش از این به سوی کاراکاسی شدن نرانید.