راهبردهای نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه
سرهنگ زهرا امیری *
در موضوع گسترش و نهادینه‌سازی فرهنگ حجاب و عفاف تعیین راهبردها و سیاست‌های کلان، نخستین و مهم‌ترین گام به شمار می‌آید و ضروری است که نهادها، سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف برای این منظور بکوشند.
نخستین و مهم‌ترین گام در هر اقدام کلان فرهنگی به ویژه در زمینه فرهنگ‌سازی و اصلاح فرهنگ موجود، تعیین راهبردها و سیاست‌های کلان است، زیرا بدون وجود راهبرد و سیاست کلان طرح‌ها و برنامه‌های اجرایی و عملیاتی، اجزایی ناهماهنگ، غیرمنسجم و گسسته از هم خواهند بود و نه اثرگذاری لازم را دارند و نه هدف مورد نظر را محقق می‌سازند و حتی گاهی یکدیگر را خنثی هم می‌کنند.
در موضوع گسترش و نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب نیز تعیین راهبردها و سیاست‌های کلان نخستین گام به شمار می‌آید و ضروری است که نهادها، سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف پژوهشی، آموزشی، فرهنگی و قضایی با هماهنگی و انسجام یکدیگر در زمینه ارائه طرح و برنامه‌ای دقیق و مشخص برای نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه اسلامی ایران بکوشند.
در تعیین راهبردهای نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه اسلامی ایران، باید ۱- ابتدا به وضعیت امروز عفاف و حجاب در ایران و گستردگی و ژرفای پدیده ناهنجار بدحجابی در کشور، ۲- به عوامل و زمینه‌هایی که در شکل‌گیری وضعیت امروز عفاف و حجاب در ایران موثر بوده‌اند ۳- تهدیدها و آسیب‌هایی که در زمینه گسترش و نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب در کشور وجود دارند ۴- مشکلات و نارسایی‌هایی که در حال حاضر بر عملکرد رسانه‌های داخلی به ویژه رسانه ملی در این زمینه وجود دارد ۵- جایگاه و نقش مهمی که رسانه ملی در مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه بر عهده دارد، توجه کرد.
برخی از مهم‌ترین راهبردها برای نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب
۱- گفتمان‌سازی در زمینه فرهنگ عفاف و حجاب
امروزه در همه محافل دانشگاهی، مجامع و سازمان‌های بین‌المللی، گروه‌ها و سازمان‌های مدافع حقوق زنان و رسانه‌های نوشتاری، دیداری و شنیداری، دیدگاه غالب در مورد زن و خانواده همان دیدگاهی است که فرهنگ و تمدن غربی به جهان تحمیل کرده است.
۲- تقویت انگیزه‌های درونی افراد برای رعایت عفاف و حجاب
بی‌شک گسترش فرهنگ حجاب، بدون توجه به انگیزه‌های درونی و پایه‌های اعتقادی افراد و تنها با بهره‌گیری از اهرم زور و اجبار، امکان‌پذیر نیست، اما اگر زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی فراهم باشد، همه زنان مسلمان بر اساس فطرت پاک خود، فرهنگ عفاف و حجاب را بر فرهنگ برهنگی و بی‌بند‌و‌باری ترجیح می‌دهند. چنانکه در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی و سال‌های نخستین استقرار نظام اسلامی، شاهد گرایش گسترده و خودجوش بسیاری زنان و دختران بی‌حجاب به فرهنگ عفاف و حجاب بودیم. بنابراین باید اساس برنامه‌های آموزشی، تبلیغی و ترویجی در زمینه حجاب و عفاف روی تقویت پایه‌های اعتقادی و انگیزه‌های درونی مخاطبان شکل بگیرد.
۳- گسترش فعالیت‌های فرهنگی در حوزه حجاب و عفاف
باید مسوولان کشور به این تفکر و باور برسند که گسترش و نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب در کشور تنها با گسترش فعالیت‌های فرهنگی و نهادینه‌سازی باورها و ارزش‌های دینی در جامعه امکان‌پذیر است.
۴- افزایش احساس مسوولیت اجتماعی
یک ناهنجاری اجتماعی تا زمانی امکان اصلاح دارد که عموم مردم به آن خو نگرفته باشند و در برابر آن واکنش نشان دهند. به بیان دیگر وقتی عموم یا بیشتر مردم در برابر نقض یک هنجار و ارزش اجتماعی احساس مسوولیت نکردند، دیگر اقدام‌های اصلاحی، به ویژه اگر از جنس اقدام‌های انتظامی و قضایی باشد، هیچ کارایی نخواهد داشت. بنابراین برای اصلاح وضعیت عفاف و حجاب در کشور باید در درجه نخست کاری کرد که بی‌حجابی و بدپوششی در پوشش و آرایش به یک هنجار اجتماعی که عموم مردم آن را پذیرفته و در برابر آن واکنش نشان نمی‌دهند، تبدیل نشود. بر این اساس، یکی دیگر از راهبردهای مهم در زمینه گسترش و نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب، افزایش احساس مسوولیت اجتماعی در برابر بی‌حجابی و بدپوششی، بالا بردن سطح نظارت عمومی در این زمینه و تقویت نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در گسترش فرهنگ عفاف و حجاب است.
۵– احساس هویت اسلامی زنان و دختران
با رواج فرهنگ غربی در برنامه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های اجتماعی زنان و دختران جوان امروز جامعه دچار بحران شدید هویت شده‌اند. کاسته شدن تمایلات دینی و مذهبی در جوانان که بارزترین این امر، در کم‌توجهی آنها به مسائل شرعی در اجتماع، افزایش روی آوردن به موسیقی‌های غربی، زیاد شدن فاصله آنها نسبت به تعهدات اجتماعی و خانوادگی، گسترش خانواده‌های هسته‌ای، روی آوردن به مدل‌ها و آرایش‌های ژاهری غربی و… است همه اینها ناشی از گسستگی هویتی جوانان یا هویتی پایا و پویاست.
بر این اساس، احیای هویت اسلامی زنان و تلاش برای ارتقای شخصیت انسانی، حقوق فردی و جایگاه اجتماعی آنان در جامعه اسلامی ایران یکی از پیش‌نیازهای اساسی اصلاح وضعیت عفاف و حجاب در کشور به شمار می‌آید.
بی‌تردید اگر زنان و دختران ایرانی باور کنند در سایه احکام و قوانین اسلامی می‌توانند شخصیت انسانی، حقوق فردی و جایگاه اجتماعی شایسته خود را بازیابند و هویت از دست رفته‌شان را پیدا کنند، هرگز به بی‌حجابی و بد وششی، خودآرایی و خودنمایی روی نمی‌آورند.
۷- توجه دقیق به مرزهای زنانگی و مردانگی
رواج اندیشه‌های فمنیستی و تفکر‌های برابری‌‌طلبانه در چند دهه اخیر، موجب از بین رفتن مرزهای زنانگی و مردانگی شد. اندیشه‌های یادشده به تدریج در دیگر نقاط جهان و از جمله کشورهای شرقی نیز نفوذ کرد و با گسترش مدرنیته و توسعه صنعتی در این کشورها، مرزهای زنانگی و مردانگی نیز در بسیاری از زمینه‌ها دگرگون شد که یکی از پیامدهای این دگرگونی، کمرنگ شدن فرهنگ حیاء، عفاف و حجاب و غیرت بود.
با توجه به مطالب یادشده برای ترویج و گسترش فرهنگ عفاف و حجاب، باید در همه برنامه‌های فرهنگی به نقش‌ها و جایگاه‌هایی که دین مبین اسلام برای هر یک از زن و مرد در نظر گرفته است و همچنین مرزهای زنانگی و مردانگی بر اساس آموزه‌های اسلامی توجه دقیق کرد.
معاونت اجتماعی و فرهنگی کلانتری ۱۴۵ ونک
اخبار برگزیدهیادداشت
لینک کوتاه :