خاورمیانه از نگاه چین

به گزارش جهان صنعت نیوز:  بر اساس گزارشی که اخیرا موسسه مطالعات خاورمیانه منتشر کرده است، چین اکنون با چالش‌های اقتصادی متعددی در داخل و خارج از کشور مواجه است. این امر در عین حال یک مشکل سیاسی برای شی جین‌پینگ نیز محسوب می‌شود، زیرا می‌تواند به سرعت بر مشروعیت وی و حزب کمونیست تاثیر منفی داشته باشد.

علاوه بر این کاهش رشد اقتصادی چین برای جامعه جهانی نیز نگران‌کننده است. در واقع این کشور که به موتور رشد اقتصاد جهانی شهرت پیدا کرده، هرگونه رکود یا چالش اقتصادی‌اش، می‌تواند به سایر نقاط جهان به خصوص کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا که مراودات گسترده‌ای با پکن دارند، تاثیر بگذارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که موتور رشد اقتصادی چین از سال ۲۰۲۰ به بعد دچار کندی قابل‌توجهی شده است. در همین راستا بود که بانک جهانی پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی این کشور را به ۸/۲ درصد در سال جاری کاهش داد. این در حالی است که رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۱/۸ درصد اعلام شد. البته هر چند چین اعلام کرده که در سه ماهه سوم سال جاری میلادی ۹/۳ درصد رشد اقتصادی داشته، اما شواهد نشان می‌دهد هدف‌گذاری‌های اولیه این کشور برای سال جاری میلادی به میزان زیادی تحت‌الشعاع قرار گرفته است.

۴ چالش اقتصادی مهم چین

چنین چالشی برای چینی‌ها، همزمان با سیاست کووید صفر و قرنطینه‌های گسترده، اثرات اقتصادی رویدادهای آب و هوایی و نیز جنگ تجاری با ایالات متحده رخ داده است. به گفته کارشناسان سیاست کووید صفر از سوی پکن، منجر به خفه شدن اقتصاد این کشور شده است. در واقع شیوع چند باره اومیکرون و محدودیت‌های ناشی از آن به خصوص در مراکز تولیدی مانند شنزن و تیانجین باعث اختلال وسیع در فعالیت‌های صنعتی و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران شده است. این موضوع زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم، شواهد نشان می‌دهد که شی جین‌پینگ، قصدی برای عقب‌نشینی از سیاست کنونی خود جهت مهار کرونا ندارد. در واقع رسانه‌های این کشور سیاست کووید صفر را نه یک مساله مرتبط با بهداشت عمومی بلکه یک مسابقه قدرت و اراده توصیف می‌کنند.

• افول اقتصادی چین در اقتصاد کشورهای خاورمیانه و نیز دامن زدن به رکود جهانی قطعا تاثیر قابل ملاحظه خود را خواهد داشت

تمامی این موارد سبب شده تا امروز بخش املاک چین وارد یک بحران جدی شده و فروش خانه‌های نوساز در شهرهای بزرگ به طور محسوسی کاهش یابد. این امر از آنجا حائز اهمیت است که بخش املاک و کسب‌و‌کارهای مرتبط با آن تا یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی چین را تشکیل داده و اکنون به قلب مشکلات اقتصادی این کشور تبدیل شده‌اند.

در همین رابطه بررسی‌ها نشان می‌دهد تشدید اقدامات نظارتی توسط مقامات چینی روی فناوری و صنایع خصوصی هم اقتصاد این کشور را به میزان قابل‌توجهی تحت تاثیر قرار داده است. از اواخر سال ۲۰۲۰ میلادی، دولت یک سیاست گسترده را برای تقویت ابزارهای کنترلی روی مشاغل و صنایع به ویژه بخش فناوری در دستور کار قرار داده است. هر چند که مقامات پکن این سیاست را در راستای مهار انحصار در شرکت‌های فناوری، ملاحظات امنیتی، ریسک‌های مالی و جلوگیری از استثمار کارگران قابل توجیه می‌دانند، اما واقعیت این است که اعمال مقررات سختگیرانه بر روی پلتفرم‌های فناوری و همزمانی آن با همه‌گیری کرونا و جنگ تجاری، باعث مختل شدن بازارهای مالی این کشور شده است. در همین راستاست که شاهد هستیم، غول‌های فناوری چین مانند علی بابا، تنسنت، بایدو، دیدی چاکسینگ و می‌وان میلیارد‌ها دلار از ارزش خود را از دست داده‌اند. همین موارد سبب شده تا سرمایه‌گذاران خارجی نیز دچار تشویش شده و بخش قابل ملاحظه‌ای از سرمایه‌های خود را از چین خارج کنند.

از سوی دیگر، اثرات شرایط آب و هوایی نیز بر اقتصاد چین سنگینی می‌کند. موج گرما و خشکسالی فلج‌کننده تابستان گذشته که به دلیل تغییرات آب و هوایی تشدید شد، باعث پایین آمدن سطح رودخانه‌ها و دریاچه‌های آب شیرین شد. همچنین کاهش تولید برق آبی منجر به تعطیلی قطب‌های صنعتی و صادراتی جنوب شرقی این کشور شد. علاوه بر این هزاران هکتار از محصولات زراعی در استان‌های سیچوان و هبی نیز آسیب دیدند.

همچنین چالش‌های اقتصادی امروز چین، همزمان شده با جنگ تجاری این کشور با آمریکا و تزلزلی که در تقاضای محصولات صادراتی این کشور ایجاد شده است. در واقع جنگ اولیه تجاری آمریکا با چین که در زمان ترامپ کلید خورد، با وضع تعرفه‌های جدید به صادرات چین لطمه زد. از سوی دیگر تلاش‌ها به جهت ممانعت از صادرات تراشه‌های الکترونیک و تجهیزات هوش مصنوعی این کشور نیز خود عامل اثرگذار در روند اقتصادی چین بوده است. به همین دلیل است که نتایج یک نظرسنجی جدید نشان می‌دهد ۷۹ درصد معتقدند، انتظار می‌رود تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین تشدید شده و خروج شرکت‌های غربی و آمریکایی از این کشور تسریع شود.

علاوه بر این از آنجا که اروپا و آمریکا با یک تورم سنگین دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، تقاضا برای واردات کالاهای چینی نیز کاهش یافته است. از سوی دیگر کارشناسان معتقدند امروز پروژه یک جاده- یک کمربند BRI، به عنوان یکی از مهم‌ترین اهرم‌های ژئوپلیتیکی چین با چالش‌های متعددی مواجه شده است. اکنون به واسطه مشکلاتی نظیر وام‌دهی و نحوه بازگشت سرمایه، این پروژه مهم با محدودیت‌های مالی روبه‌رو شده و از طرف دیگر شاهد هستیم که دیگر کمتر از این پروژه توسط رهبران چینی صحبت می‌شود و بیشتر تمرکز آنها امروز به مساله ابتکار توسعه جهانی (GDI) که به اصطلاحی جدید در گفتمان چینی تبدیل شده، قرار گرفته است.

چین و خاورمیانه

به گفته بسیاری از کارشناسان، کاهش رشد اقتصادی چین بازتاب جهانی داشته و اثرات آن به طرق مختلف بر سایر مناطق و کشورها تاثیر می‌گذارد. امروز نیز تاثیر این مساله بر خاورمیانه کاملا با سایر نقاط دنیا متفاوت است. چرا پیش از این همکاری و تعاملات دیپلماتیک و روابط انرژی چین با کشورهای خاورمیانه و شرکای طرح یک جاده یک- یک کمربند متفاوت بوده است. در این رابطه سیاست کووید صفر، مراودات دیپلماتیک چین با کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا را مختل کرده است. هر چند که از ابتدای سال جاری میلادی وزرای خارجه ایران، بحرین، عربستان، کویت، عمان و همچنین دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس با هدف تعمیق روابط دوجانبه به پکن سفر کرده‌اند، اما به طور قطع دیدار مقامات عالی‌‌رتبه و هیات‌های سیاسی خاورمیانه با مقامات چینی به طور چشمگیری نسبت به گذشته کاهش یافته است. در واقع به غیر از چند سفر معدود مقامات چینی مانند سفر ژای چون، فرستاده ویژه دولت به خاورمیانه، بیشتر جلسات و گفت‌و‌گوها در سطح وزیران و به صورت مجازی صورت گرفته است.

البته لازم به ذکر است که پس از پایان کنگره بیستم حزب کمونیست، برنامه دیدارها و سفرهای مقامات خاورمیانه مانند سفر قریب‌الوقوع شی جین پینگ به عربستان در دستور کار قرار دارد، اما این امر نشان‌دهنده بازگشت تعاملات و گفت‌و‌گوهای مستقیم پیش از زمان همه‌گیری کرونا نیست. در این راستا، می‌دانیم که بخش مهمی از همکاری میان چین و خاورمیانه در بخش نفت و انرژی است. با این حال در شرایطی که بیش از نیمی از نفت مصرفی چین از خاورمیانه تامین می‌شود، بحث قرنطینه‌ها در چین باعث کاهش تقاضای داخلی برای نفت منطقه شده است. مطابق آمارهای منتشرشده، واردات نفت چین از خاورمیانه در سه ماهه سوم سال جاری میلادی ۳/۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است؛ در حالی که همزمان با شروع جنگ اوکراین، واردات نفت چین از روسیه افزایش چشمگیری داشته است.

• مطابق آمارهای منتشرشده، واردات نفت چین از خاورمیانه در سه ماهه سوم سال جاری میلادی ۳/۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است؛ در حالی که همزمان با شروع جنگ اوکراین، واردات نفت چین از روسیه افزایش چشمگیری داشته است

 عربستان سعودی همچنان بزرگ‌ترین تامین‌کننده چین بوده و هنوز نیمی از نفت وارداتی این کشور توسط اعراب خلیج‌فارس و ایران تامین می‌شود. به همین دلیل کاهش تقاضا و پیوند خوردن آن به بحث رکود اقتصاد جهانی و نیز بی‌ثباتی بازارهای داخلی چین باعث می‌شود که همکاری و مراودات پکن با کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در زمینه انرژی کاهش بیشتری داشته باشد.

با تمامی این موارد و چالش‌ها، همچنان نگاه چینی‌ها به خاورمیانه به صورت بلندمدت است. امضای یادداشت تفاهم مشترک اخیر با آرامکوی عربستان و نیز استقبال این کشور از حضور سوریه در طرح یک جاده- یک کمربند، نشان می‌دهد که پکن در قبال همکاری با خاورمیانه به هیچ گونه بن‌بستی قائل نیست. آنها برای طرح یک جاده- یک کمربند تا سال ۲۰۳۰، روی مصر و مراکش حساب کرده و طرح‌های وسیعی را نیز در نظر دارند که با عراق و عربستان به اجرا بگذارند.

در واقع همان‌طور که عنوان شد، شی ‌جین‌پینگ با آغاز سومین دور از ریاست‌جمهوری خود به دنبال این است که بدون چالش نظام حکمرانی مطلوب خود را پیاده‌سازی کند. با این حال او در این دوره با چالش‌های خاص خود نیز روبه‌رو است. مانند مشکلاتی که اکنون در اقتصاد این کشور ایجاد شده است.

هر چند که شی توسعه را همچنان اولویت اصلی چین عنوان و بر تداوم رشد بالای اقتصادی تاکید کرده، اما نشست ماه نوامبر دفتر سیاسی و نیز کنفرانس اقتصادی حزب در ماه دسامبر ‌می‌تواند ارائه‌دهنده سیگنال‌های مهمی در مورد سیاست‌های اقتصادی آتی چین باشد. همچنین روند کلی استراتژی اقتصادی این کشور احتمالا تا نشست آتی کنگره ملی خلق در ماه مارس مشخص نخواهد شد. تمامی این موارد حاکی از این است که سیاست‌های چین در قبال خاورمیانه که به خصوص در دوران شی‌ جین‌پینگ به شکوفایی رسیده، تغییر محسوسی نخواهد کرد، اما از آنجا که کاهش رشد اقتصادی چین می‌تواند به صورت مستقیم بر نحوه تعامل میان این کشور و دولت‌های خاورمیانه تاثیر داشته باشد، افول اقتصادی چین در اقتصاد کشورهای خاورمیانه و نیز دامن زدن به رکود جهانی قطعا تاثیر قابل ملاحظه خود را خواهد داشت.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژه