پاشنه آشیل استارت‌آپ‌های ایرانی
به گزارش جهان صنعت نیوز: این بازیگران جدید با استفاده از مدل کسب‌وکار منحصر‌به‌فرد خود که عمدتا مبتنی بر فناوری اطلاعات است و با اتخاذ شیوه‌های خالقانه و انعطاف‌پذیر با توجه به نیازهای جدید و رو‌به تزاید مصرف‌کنندگان، صنعت خرده‌فروشی را متحول ساخته‌اند. همچنان که همه‌گیری کرونا بسیاری از کسب‌وکارها، الگوهای تجاری، مناسبات و رفتار مشتریان را دچار دگرگونی‌هایی کرده است، استارت‌آپ‌ها نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند. به طوری که این بحران باعث شده که استارت‌آپ‌های جدیدی در حوزه خرده‌فروشی ظاهر شوند یا استارت‌آپ‌های شکل‌گرفته به گونه‌ای توسعه یابند که بتوانند با توجه به نیازهای روز مصرف‌کنندگان در هنگام کرونا خود را به‌گونه‌ای انطباق دهند که برای پایداری در بازار کسب‌وکار با چالش‌های کمتری مواجه شوند.
طبق آخرین گزارش شاخص جهانی نوآوری (۲۰۲۰) که توسط سازمان جهانی مالکیت فکری منتشر شده، ایران رتبه ۶۷ را در بین ۱۳۱ کشور کسب کرده است. در حالی که کشور در سال ۲۰۱۵ رتبه ۱۰۶ را به خود اختصاص داده بود. این امر نشانگر رشد فزاینده شرکت‌های دانش‌بنیان و خالق و به ویژه استارت‌آپ‌ها در چند سال اخیر در ایران است. از سوی دیگر همه‌گیری کرونا را می‌توان عاملی برای شتاب دادن به رشد این کسب‌وکارها و ایجاد فرصت‌های جدید برای ظهور ایده‌های نوآورانه، به خصوص در صنعت خرده‌فروشی دانست. در این گزارش که از سوی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی منتشر شده، علاوه بر پرداختن به اهمیت و ویژگی متمایز استارت‌آپ‌های برتر در صنعت خرده‌فروشی، به تاثیر کرونا بر توسعه و گسترش این بازیگران اشاره و در نهایت راهکارهایی برای گسترش آنها در صنعت خرده‌فروشی در راستای نوین‌سازی نظام توزیع کالا در ایران ارائه می‌شود.
استارت‌آپ‌ها و ویژگی‌های کلیدی آنها
طبق تعریفی که توسط اریک ریس بیان شده است، استارت‌آپ موسسه‌ای انسانی است که برای ایجاد یک کالا یا خدمت جدید در شرایط عدم قطعیت فراوان طراحی شده است. می‌توان گفت استارت‌آپ موسسه‌ای موقتی است که وظیفه آزمون فرضیه‌های مختلف را برای یافتن مدلی که بتواند از مخاطبان هدف خود کسب درآمد کرده و یک درآمد پایدار و تکرارشونده ایجاد کند را به عهده می‌گیرد. در این رابطه، خالقانه و نوآورانه بودن، ارزش‌آفرینی و ارائه راه‌حل نوین برای یک مساله (لااقل در محیطی که استارت‌آپ قرار است فعالیت کند) مورد تاکید است. اگرچه در تعریف استارت‌آپ بر این مساله تاکیدی وجود ندارد که حتما فعالیت آن در حوزه تکنولوژی یا فناوری اطلاعات باشد، اما به دلیل اینکه بسیاری از استارت‌آپ‌ها در سال‌های اخیر، حول این زمینه‌ها شکل گرفته‌اند، گاهی در تعریف این مدل کسب‌وکار به این مساله هم اشاره می‌شود که استارت‌آپ باید در حوزه فناوری‌های نوین فعال باشد.
البته مفهوم استارت‌آپ بیشتر در مراحل اولیه به آن قابل اطلاق است و در صورت بقا و دستیابی به درآمد پایدار و ورود رقبایی که فعالیت مشابهی را انجام می‌دهند، استارت‌آپ تبدیل به کسب‌وکار می‌شود. فعالیت استارت‌آپ‌ها، حوزه‌های بسیار متنوعی را پوشش می‌دهد. اما به برخی حوزه‌ها بیشتر و به برخی کمتر ورود شده است. به طور مثال پنج حوزه اصلی فعالیت استارت‌آپ‌ها در جهان به ترتیب عبارتند از: فینتک (۱/۷ درصد)، علوم زیستی و بهداشت (۸/۶ درصد)، هوش مصنوعی (۵ درصد)، بازی‌های رایانه‌ای (۷/۴ درصد) و تبلیغات (۳/۳ درصد). همچنین آمریکا، هندوستان، انگلستان سه کشور برتر به لحاظ تعداد استارت‌آپ‌ها در جهان محسوب می‌شوند.
ویژگی‌ها و وجوه تمایز با کسب وکارهای دیگر
هنگامی که از واژه استارت‌آپ استفاده می‌کنیم، ویژگی‌های ذیل مدنظر قرار می‌گیرند:
کسب‌وکاری که قصد دارد ارزش‌آفرین باشد؛ کسب‌وکاری که پایداری برای اعضای آن دغدغه است و فرصت‌جو است اما فرصت‌طلب نیست؛ کسب‌وکاری که الزاما مقیاس‌پذیر نیست؛ اگرچه طبیعتا مقیاس‌پذیری برای آن مزیت و مطلوب است؛ کسب‌وکار که عمدتا مبتنی بر فناوری‌های نوین باشد؛ کسب‌وکاری که هنوز دوران نوزادی و کودکی خود را طی می‌کند.
باید توجه داشت که کسب‌وکارهای اینترنتی را نمی‌توان به صرف بهره‌گیری از ابزارهای فناوری اطلاعات، معادل استارت‌آپ‌ها قلمداد کرد و این دو دارای مفهوم یکسان نیستند. تفاوت‌های استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای اینترنتی در موارد کلیدی همچون مدل کسب‌وکار، انگیزه و اهداف تجاری، مقیاس‌پذیری و رشد، روش‌های تامین مالی و جذب سرمایه، تفاوت مسوولیت کارکنان، معیار پیشرفت استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارها و میزان ریسک و خطرپذیری است.
تجربیات استارت‌آپ‌های موفق خرده‌فروشی جهان در سال ۲۰۲۰
در اینجا به معرفی مهم‌ترین مشخصات کلیدی استارت‌آپ‌های برتر صنعت خرده‌فروشی در سال ۲۰۲۰ می‌پردازیم. نکته قابل توجه در مورد هریک از این استارت‌آپ‌ها این است که نه تنها ۴ تا ۵ سال از شکل‌گیری آنها می‌گذرد و جزو برترین بازیگران در عرصه خرده‌فروشی هستند، بلکه با اتخاذ راهبرد یا رویکرد منحصر‌به‌فرد یا به نسبت خاص و مهم‌تر از همه اینها معرفی یک راهبرد یا روش خالقانه در یک حوزه مشخص در خرده‌فروشی خود را از سایر رقبا در بازار متمایز می‌سازند. بطور نمونه استارت‌آپ‌هایی نظیر بولتن به (وفادارسازی مشتریان به نام‌های تجاری)، بارو (کاهش هزینه‌های لجستیکی با مهندسی معکوس)، فارم استد (کیفیت بالا و کاهش ضایعات غذایی)؛ اسنو (بستهبندی قابل بازیافت) و نیبرهود گودز (انعطاف‌پذیری و ارائه محصولات متنوع مطابق با زیست‌بوم) معروف هستند.
استارت‌آپ بولتن (۲۰۱۵)
یکی از اهداف ستارت‌آپ بولتن کمک به کسب‌وکارهای کوچک اما دارای ظرفیت فروش بالا در صنعت خرده‌فروشی است. این استارت‌آپ تاکنون به صدها برند برای خلق نام تجاری ماندگار در بازار خرده‌فروشی کمک کرده است. ویژگی متمایزکننده این فروشگاه‌ها نسبت به همتایان خود، راهبرد وفادار ساختن مشتریان به نام‌های تجاری است. مشتریان برندهایی را در این فروشگاه خریداری می‌کردند که در هیچ کجای دیگر پیدا نمی‌شد. مزیت رقابتی دیگر این استارت‌آپ آن است که به درگاهی برای معرفی برندهای ناشناس مبدل شده است. از سوی دیگر چون مشتریان از این برندها خریداری کرده و به آن اعتماد پیدا کرده‌اند و از خریدهای خود راضی هستند، فروشگاه‌های بزرگ نیز با توجه به تجربه موفق خرید مشتری از این برندها، به نام آنها اعتماد کرده و آن کالاها را در زنجیره تامین خود قرار می‌دهند. حتی گاه سرمایه‌گذاران نیز به سرمایه‌گذاری روی برخی از این برندها ترغیب شده‌اند. این استارت‌آپ در حال حاضر به فکر هوشمندسازی برخی از مراحل کاری خود است و قصد دارد با استفاده از هوش مصنوعی و دانش داده، وارد مراحل جدیدتری از ارزیابی بازار خرده‌فروشی برای استارت‌آپ‌های نوپا شود.
استارت‌آپ بارو ( سال ۲۰۱۶)
این استارت‌آپ، فرآیندهای مرحله لجستیک کالا را هدف قرار داده است. استارت‌آپ «بارو» تمرکز خود را بر کاهش قابل ملاحظه هزینه‌های لجستیکی قرار داده است که این هزینه‌ها سهم قابل توجهی از قیمت تمام‌شده محصول در نظام توزیع را شامل می‌شود. تمرکز این استارت‌آپ در حوزه مبلمان و صنایع‌دستی است. علاوه بر کاهش هزینه لجستیک این استارت‌آپ با بستهبندی دارای کیفیت بالا باعث شده تا هزینه‌های حمل‌ونقل چه برای فروشگاه و چه برای مصرف‌کننده بسیار تقلیل پیدا کند. این استارت‌آپ در سال ۲۰۱۸ به عنوان یکی از ۱۰ برند برتر خالق (موفقیت در حذف بخشی از پروسه لجستیک) در زمینه خرده‌فروشی انتخاب شد. در همان سال مجله تایم از این استارت‌آپ به عنوان یکی از ۵۰ اختراع برتر در زمینه لجستیک نیز نام برد.
استارت‌آپ فارم استید (۲۰۱۶)
این استارت‌آپ که نوعی فروشگاه زنجیره‌ای محسوب می‌شود، با استفاده از فناوری هوش‌مصنوعی شکل گرفت. هدف اصلی این استارت‌آپ کاهش هدررفت مواد غذایی در زنجیره تامین است. صاحبان آن با شرکت‌های مواد غذایی که به عنوان شرکت‌های توزیع‌کننده مادر فعالیت می‌کردند، وارد پروسه همکاری شدند. فارم استد با صرفه‌جویی مالی در مرحله تولید تا انتقال مواد، موفق شد موادغذایی را با کیفیت بالا و حمل رایگان در اختیار سوپرمارکت‌های محلی قرار دهد. در حال حاضر این شرکت دارای انبارهای بسیار بزرگی است. تمامی فعالیت‌های فارم استد با استفاده از ساختارهایی مبتنی بر هوش‌مصنوعی انجام می‌شود. این استارت‌آپ با استفاده از تکنولوژی ارزیابی و تحلیل داده‌ها از طریق هوش مصنوعی قادر به ارسال محصولات حتی به مناطق دوردست است. ارسال سفارشات لحظه آخری از دیگر خدمات این استارت‌آپ است. شعار فارم استد این است: دیگر نگران کیفیت گوشت، لبنیات و محصولات خود در پروسه انتقال نباشید.
استارت‌آپ اسنو (۲۰۱۵)
این استارت‌آپ یکی از استارت‌آپ‌های حوزه خرده‌فروشی در زمینه کالاهای لوکس خانگی است. مزیت رقابتی اسنو علاوه بر شناسایی نیازهای مشتریان در زمینه کالاهای لوکس در حوزه صنعت خرده‌فروشی، توجه به تفکر آنها در دنیای مدرن است. یکی از دلایلی که باعث شده اسنو در حوزه استارت‌آپ‌های صنعت خرده‌فروشی پررنگ شود، توجه به مقوله بستهبندی است. اسنو تمامی بسته‌بندی‌های خود را از مواد ۱۰۰ درصد قابل بازیافت تهیه می‌کند. این شرکت دارای دو فروشگاه بزرگ در شهر نیویورک است. فروشگاه‌هایی که کالاهای لوکس خانگی از سرویس‌خواب و حمام گرفته تا سرویس آشپزخانه را به فروش می‌رساند.
استارت‌آپ نیبرهود گودز (۲۰۱۷)
این استارت‌آپ با یک طرز تفکر خاص مبتنی‌بر گسترش فروشگاه‌های بزرگ سنتی اما به روشی مدرن و با حفظ مدل قدیمی فروشگاه‌های بزرگ تاسیس شد. ویژگی اصلی این استارت‌آپ ارائه محصولات متنوع مطابق با زیست بوم مصرف‌کنندگان هر منطقه است. در فروشگاه‌های مختلف نیبرهود گودز، کالاهای محلی مطابق با نیاز آن منطقه به فروش می‌رسد، اما فروشگاه هدف دیگری هم داشت و اکنون فروشگاه‌های نیبرهود گودز به فروشگاه‌های زنجیره‌ای تبدیل شده‌اند که علاوه بر اینکه در هر منطقه همه نوع کالا مطابق با نیاز مصرف‌کنندگان آن منطقه به فروش می‌رسد، در عین حال این فروشگاه‌ها، فضایی برای گپ‌و‌گفت (تعامل اجتماعی) را فراهم کرده‌اند. این استارت‌آپ جزو معدود استارت‌آپ‌هایی است که مفهوم انعطاف‌پذیری در صنعت خرده‌فروشی را به خوبی مدنظر قرار داده است.
از جمله دیگر حوزه‌های فعالیت استارت‌آپ‌ها در حوزه خرده‌فروشی در جهان، می‌توان به استارت‌آپ‌های تحت عنوان ریتیل تک اشاره کرد که ماموریت آنها ارائه خدمات و امکانات فناورانه به شرکت‌های خرده‌فروشی است. از مهم‌ترین زمینه‌های فعالیت این استارت‌آپ‌ها در سال ۲۰۲۰ می‌توان به پلتفرم‌های تجارت الکترونیک، راه‌حل‌های پرداخت آنلاین، راه‌حل‌های فناورانه عملیات فروشگاهی و تحلیل کسب‌وکار (مبتنی بر ربات‌ها، واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، هوش مصنوعی و…)، پردازش و تحویل سفارشات به صورت رباتیک و مدیریت موجودی اشاره کرد.
تجربیات استارت‌آپ‌های ایرانی در حوزه خرده‌فروشی
در این بخش نحوه فعالیت سه استارت‌آپ یا ایده متمایز ایرانی در حوزه خرده‌فروشی تشریح می‌شود.
پینکت (ورود موثر به بازار در سال ۱۳۹۹)
پینکت یک پلتفرم برای خرید آنلاین از برخی خرده‌فروشان منتخب (اعم از فروشگاه‌های زنجیره‌ای و میادین میوه‌و‌تره‌بار) است. ویژگی متمایزکننده و خلاقانه پینکت، پرورش دستیاران خرید است که تا قبل از ورود این استارت‌آپ به بازار خرده‌فروشی این ایده توسط کسی در ایران مورد توجه قرار نگرفته بود. دستیاران خرید آموزش‌های لازم را برای جمع‌آوری لیست خرید مشتریان دیده‌اند تا لیست خرید هر مشتری را به طور اختصاصی، با همان کیفیت (یا حداقل نزدیک به کیفیت مدنظر مشتری) و دقتی که با سلیقه مشتری انطباق دارد برای وی جمع‌آوری کنند. این شیوه، اشکالات سیستم‌های خرید آنلاین یا سفارشات تلفنی تحویل درب منزل را که ممکن است بعضا نوع و کیفیت محصولات و سلیقه مشتری در نظر گرفته نشود را پوشش داده و برطرف می‌کند. کاربر می‌تواند از طریق اپلیکیشن پینکت، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و میادین میوه‌و‌تره‌بار نزدیک به مکان خود را مشاهده کرده و اقلام مدنظر را در بازه زمانی دلخواه ثبت کند. بعد از ثبت خرید، دستیار خرید سفارشات را مطابق با لیست خرید جمع‌آوری و تحویل پیک می‌دهد تا در کمترین زمان (ظاهرا حدود دو ساعت) به دست مشتری برساند. در حال حاضر این شرکت با برخی میادین میوه‌و‌تره‌بار (۱۷ باب)، شهروند (۹ شعبه) و هایپرمی (۸ شعبه) در تهران و کرج قرارداد منعقد کرده است.
همکاری میادین میوه‌و‌تره‌بار منتخب تهران با یکی از سوپر اپلیکیشن‌های ایران
اگرچه این اپلیکیشن سال‌ها قبل شکل گرفته بود، اما به دنبال شیوع کرونا قابلیت خرید آنلاین میوه، سبزی، صیفی‌جات و محصولات پروتئینی از میادین میوه‌و‌تره‌بار به آن اضافه شد. با توجه به اینکه از ۴۵ میلیون کاربر آنلاین ایرانی، ۳۶ میلیون نفر از این اپلیکیشن استفاده می‌کنند. با همکاری میادین شهرداری تهران تصمیم بر آن شد امکان خرید آنلاین میوه و سبزی و پروتئین با قیمت مصوب میوه‌و‌تره‌بار برای کاربران آن ایجاد شود. البته این همکاری برای ایجاد اصلاحات و تغییراتی متوقف شده است. شایان ذکر است سهم فروش آنلاین از میادین میوه‌و‌تره‌بار تهران حدود ۵ درصد از کل فروش میادین را شامل می‌شود. به بیان دیگر هنوز غلبه با خریدهای فیزیکی است.
برنامه ظهور فروشگاه‌هایی با مدل خرید حجمی در تهران از طریق خرید از ویترین یا نمایشگاه مجازی (سال ۱۳۹۹)
یکی از برندهای معروف فروشگاهی به تازگی برنامه‌ای برای فروش حجمی کالاهای مصرفی پرگردش با مدل B2C طراحی کرده است که قصد دارد در تهران به صورت پایلوت این اقلام را به صورت عرضه در نمایشگاه مجازی به فروش برساند. در این استارت‌آپ، مشتری به صورت حضوری به نمایشگاه مراجعه می‌کند و پس از خرید از ویترین و پرداخت وجه به صورت اینترنتی (یا اپلیکیشن فروشگاهی)، کارکنان سفارش وی را از انبار فروشگاه که در یکی از طبقات مثلا زیرزمین است با سرعت آماده‌سازی کرده و به وی تحویل می‌دهد یا به محل مدنظر مشتری ارسال می‌کند. آنچه این الگو را از سایر خرده‌فروشان در ایران متمایز خواهد کرد، خرید حجمی کالا با قیمت مناسب‌تر نسبت به سطح شهر است. البته مشابه این الگو در ایستگاه‌های متروی کره‌جنوبی (متعلق به کشور انگلیس) و با برند هوم‌پلاس فروشگاه‌های تسکو نیز درحال فعالیت است. بدین صورت که بیلبوردهای بزرگی نصب شده‌اند که روی آن تنها عکس محصول و یک بارکد ماتریسی، الصاق شده است. برای سفارش البته به لحاظ فضای نمایشگاهی مدل جدید ایرانی تفاوت‌های زیادی با آن دارد و نیازمند نمایشگاه مجازی و انبار متصل یا مرتبط به آن در همان نقطه است.
توصیه‌هایی برای ایران
با این توصیفات، پیشنهاداتی در راستای ایجاد یا گسترش استارت‌آپ‌ها در حوزه خرده‌فروشی در ایران با توجه به شرایط ناشی از بحران کرونا به شرح ذیل قابل ارائه است:
تاکید بر ارزش‌آفرینی در ایجاد استارت‌آپ‌های نوین در حوزه خرده‌فروشی: مهم‌ترین اقدام پیش از آغاز به فعالیت هر استارت‌آپ، خلق یک ایده و راه‌حل نو برای مسائل موجود، اطمینان از ارزش‌آفرینی آن ایده و ایجاد مزیت رقابتی برای کسب‌وکار است. در همین ارتباط لازم است به جای الگوبرداری صرف از مدل‌های جهانی یا داخلی، حمایت از ایده‌های نوین در این حوزه که برای اولین بار طراحی شده و به مرحله اجرا درمی‌آید نیز مد نظر برنامه‌ریزان و سیاستگذاران مربوطه قرار گیرد. صاحبان استارت‌آپ‌ها باید به نیازهای جامعه ایرانی توجه نشان دهند تا بتوانند با خلاقیت خود رضایت مشتریان ایرانی را با توجه به دغدغه‌های ذهنی مصرف‌کننده برآورده کنند.
به طور نمونه می‌توان به دغدغه انجام خریدهای کیفی برای مصرف‌کننده ایرانی با توجه به مولفه‌های مهمی همچون استعلام از مشتری برای خرید کالای جایگزین (مانند پینکت) در صورت نیاز اشاره کرد، زیرا در فروش آنلاین و یا سیستم سفارش تلفنی یا تحویل کالا درب منزل تطابق کیفیت کالا با تقاضای مدنظر معمولا متاثر از عوامل فنی، فرهنگی و اجتماعی با ایراداتی مواجه است. از سوی دیگر صاحبان استارت‌آپ‌ها باید به چالش‌ها و عواملی که می‌تواند منجر به شکست آنها شود نیز توجه داشته باشند. به عنوان مثال مسائلی همچون مشکلات تامین مالی (با توجه به هزینه‌های بالا و پیش‌بینی‌نشده این کسب‌وکارها)، بروز نارضایتی مشتریان (به دلیل مسائل لجستیکی و عدم تحویل به موقع کالا) و پیچیدگی‌ها و نامشخص بودن برخی ابعاد حقوقی فعالیت استارت‌آپ‌ها، از جمله ریسک‌های متصور برای این کسب‌وکارها هستند.
اصلاح و بهبود زیرساخت‌های قانونی برای کمک به گسترش استارت‌آپ‌ها: در این رابطه ضروری است حمایت از حقوق مالکیت معنوی صاحبان استارت‌آپ‌ها در چارچوب قوانین و مقررات موجود یا مصوبات جدید مورد توجه قرار گیرد. همچنین ضروری است قانون تجارت الکترونیک و در صورت نیاز قانون نظام صنفی رایانه‌ای، بررسی و مطابق با مقتضیات و تحولات خرده‌فروشی آنلاین به‌روزآوری شود و تفاسیر جدید از آن صورت پذیرد.
لزوم حمایت دولت از استارت‌آپ‌ها در زمینه تامین مالی و دیگر موارد مرتبط با کسب‌وکارها: از آنجا که استارت‌آپ‌ها نیازمند سرمایه برای ایجاد، گسترش و تغییر مدل کسب‌وکار خود در شرایط مختلف و اخیرا در معرض وقوع بحران‌ها و ریسک‌های مختلف منجمله شیوع کرونا هستند، لذا معرفی صندوق‌ها و بانک‌های عامل برای کمک مالی به آنها ضروری است. به نظر می‌رسد دولت می‌تواند در صورت لزوم راه‌حل‌های جدید تامین مالی برای آنها طراحی کند. به‌طور نمونه می‌توان از ظرفیت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی برای حمایت از استارت‌آپ‌های خرده‌فروشی استفاده کرد.
علاوه بر این، استارت‌آپ‌های فینتک، در صورت دستیابی به رشد و بلوغ مناسب می‌توانند به عنوان ابزارهای نوین تامین مالی کسب‌وکارها از جمله استارت‌آپ‌های خرده‌فروشی عمل کنند. هر چند فین‌تک‌ها در ایران هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده‌اند و با مشکلات مختلفی اعم از موانع رگولاتوری و تنظیم‌گری شبه‌انحصاری در خدمات قابل ارائه شاپرک و شتاب و… همچنین رقابت بانک‌ها و بازیگران سنتی حوزه مالی با فین‌تک‌ها به جای همکاری با آنها مواجه هستند.
در نظر گرفتن یک دوره فعالیت آغازین کوتاه برای استارت‌آپ‌ها به صورت پایلوت: از آنجا که بسیاری از استارت‌آپ‌ها از جمله استارت‌آپ‌های فعال در حوزه خرده‌فروشی ممکن است با موفقیت روبه‌رو نشوند و در همان سال‌های ابتدایی ورشکست شوند، پیشنهاد می‌شود این کسب‌وکارها بتوانند به صورت موقت (اما قانونی) فعالیت کنند و در صورت لزوم بعد از حصول اطمینان از موفق بودن به صورت کاملا رسمی در نهادها و مراکز مربوطه ثبت شوند. البته این امر به منظور ایجاد و گسترش بی‌انضباطی نیست، بلکه اجازه دادن به استارت‌آپ‌ها صرفا برای تثبیت کسب‌وکار خود در بازار و جلب اعتماد مصرف‌کنندگان است.
کمک به رقابتی شدن استارت‌آپ‌های کوچک: یکی از چالش‌های مهم استارت‌آپ‌ها، موضوع رقابت است که می‌تواند در خصوص مولفه‌هایی همچون قیمت‌ها، ارائه محصولات و حتی خدمات قابل ارائه به مشتری باشد. در این ارتباط شاید بتوان راهکارهایی نظیر ترغیب استارت‌آپ‌های کوچک به ادغام با یکدیگر را مورد توجه قرار داد. امروزه موضوع تملک و ادغام برای افزایش قدرت رقابت، یکی از راهکارها و روندهای معمول افزایش قدرت حضور در بازار خصوصا در حوزه کسب‌وکارهای آنلاین در کشورهای مختلف جهان است.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهخواندنیدانش و فناوریلینک کوتاه :