پایانی برای خام‌فروشی
به گزارش جهان صنعت نیوز: پارک‌های شیمیایی یکی از مدل‌های توسعه‌ای صنایع پتروشیمی به شمار می‌آیند که کشورهای توسعه‌یافته در دهه‌های اخیر آن را اجرا کرده‌اند و نتایج مثبتی به دست آورده‌اند. روش کار در این مدل بر این پایه استوار است که عمدتا دولت‌ها با ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای پارک شیمیایی در مناطق مستعد و اعمال مشوق‌های گسترده اقتصادی، زمینه سرمایه‌گذاری بخش‌های خصوصی در پایین‌دست واحدهای پالایشی و پتروپالایشی را فراهم می‌آورند. در واقع کشورهایی که این مدل از توسعه صنعت را اجرایی کرده‌اند، با کمترین هزینه موفق به تولید محصولات متنوع با ارزش‌افزوده بالا شده‌اند و اغلب آنها، به اصلی‌ترین تولیدکنندگان و بازیگران مواد پلیمری و پتروشیمی جهان تبدیل شده‌اند.
براساس این مدل، با احداث یک واحد مادر پتروپالایشگاهی یا واحد بالادست پتروشیمی کار آغاز می‌شود و سپس در زنجیره ارزش دو تا سه لایه که یک پیوستگی و همگنی بین واحدها وجود دارد، ادامه می‌یابد. به گفته کارشناسان این رویکرد باعث تمرکز و تجمیع واحدهای شیمیایی و البته تبادل جریان‌های مواد بین واحدها، تامین خوراک پایدار و استفاده از خدمات و زیرساخت‌های مشترک می‌شود. به طوری که در این پارک‌ها علاوه بر وجود زنجیره تولید مواد مختلف میانی و نهایی، آموزش و تحقیقات، جهت‌دهی روند تحقیقاتی به سمت نیازهای صنعتی دنبال می‌شود.
یکی از انتقادهای دائمی که بسیاری از کارشناسان در سال‌های اخیر به مدیریت صنعت نفت و گاز مطرح کرده‌اند، خام‌فروشی است. این موضوع خصوصا در حوزه گاز بیشتر است. هر چند در سال‌های گذشته توسعه پتروشیمی‌ها باعث شده که حجم محصولات پتروشیمی افزایش یابد، اما تنوع تولیدات پتروشیمی‌ها زیاد نیست و آنها عموما محصولات میانی یا پایه‌ای را تولید و صادر می‌کنند که به نسبت محصولات نهایی ارزش‌افزوده پایین‌تری دارند.
رضا پدیدار عضو هیات نمایندگان اتاق ایران و عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در این رابطه می‌گوید: تا زمانی که زیرساخت تبدیل نفت خام به فرآورده را به دست نیاوریم مجبور هستیم نفت را به صورت خام بفروشیم. این موضوع در گاز هم صادق است. پتروشیمی‌ها را توسعه دادیم و براساس ظرفیت ایجادی از منابع میعانات گازی، برای تولید محصولات پتروشیمی استفاده می‌کنیم، اما همچنان وابسته به خام‌فروشی هستیم.
تمرکز بر ۲۹ نقطه توسعه‌ای
گلایه‌هایی از جنس آنچه رضا پدیدار گفته زیاد است. بارها در این رابطه هشدار به سیاستگذاران داده شده با این حال اقدامات موثری انجام نشد. حالا دولت سیزدهم اعلام کرده که قصد دارد در این مسیر حرکت کند.اقدامی که در صورت اجرایی شدن می‌تواند منافع زیادی برای کشور به دنبال داشته باشد. آن‌طور که جواد اوجی وزیر نفت گفته، وزارت نفت در دولت سیزدهم برنامه‌های گسترده و منسجمی را برای تحقق این هدف در طول یک سال انجام داده و جلسه‌های متعددی با حضور معاون اول رییس‌جمهوری در شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران برگزار کرده است.
به گفته اوجی، امروز در کشور ۶۰ مجتمع پتروشیمی وجود دارد که ۷۰ درصد عمده محصولات آن صادر و در قالب محصولات نیمه‌خام شناسایی می‌شوند و ۳۰ درصد از این محصولات در داخل کشور به مصرف می‌رسد. از آنجا که تکمیل زنجیره ارزش از اولویت‌های وزارت نفت است، بر همین اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته است تا برای این ۷۰ درصد تکمیل زنجیره ارزش محقق شود که می‌تواند ایجاد ارزش افزوده، جلوگیری از خروج ارز، درآمدزایی بالاتر و اشتغالزایی را در پی داشته باشد.
اوجی از شناسایی ۲۹ نقطه در کشور در چهار استان در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان برای ایجاد پارک‌های پتروشیمی خبر داده و گفته است: «۱۳ منطقه نهایی شده است و مطالعات آمایش سرزمینی و موضوع تحصیل زمین، امکان تامین خوراک و فراهم بودن تاسیسات جانبی و دانش فنی در این انتخاب دخیل بوده است. این پارک‌ها در حوزه‌های کشاورزی صنایع وابسته بسته‌بندی، خودروسازی، بهداشت و درمان، محصولات شوینده و ساختمان‌سازی به‌کار گرفته می‌شوند.»
براساس اعلام وزارت نفت ۱۳ پارک پتروشیمی قرار است در ۱۳ منطقه در چهار استان خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان ساخته شوند و محصول این پارک‌ها در حوزه‌های کشاورزی، صنایع وابسته به آنها و همچنین صنایع بسته‌بندی، رنگ و رزین، صنایع خودرو، محصولات شوینده و ساختمان‌سازی خواهد بود.
فلاحتیان معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت در این رابطه گفته است: پارک‌های پتروشیمی محل استقرار واحدهای پتروشیمی است و باید کار‌های علمی و توسعه فناوری هم در آنها شکل بگیرد. با توجه به اینکه زنجیره ارزش افزوده در این بخش وجود دارد پس از آن می‌توانیم بیشتر قطعات اولیه هواپیما، قطعات الکتریکی، لوازم اداری، لوازم عرصه پزشکی، صنعت و ساختمان‌سازی را در داخل تولید کنیم. کشورهایی که به این حوزه ورود پیدا کنند به منبع خلق ثروت دست یافته‌اند.
به گفته وی در مرحله اول احداث پارک‌های پتروشیمی، پارک‌های تخصصی کشاورزی و صنایع وابسته، صنایع بسته‌بندی، رنگ و رزین و چسب، صنعت خودرو و صنایع وابسته، محصولات آرایشی و بهداشتی، محصولات غذا و دارو، مواد شوینده و پتروپالایش‌ها ساخته می‌شوند.
تامین مالی، مساله اول
کمبود منابع برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های توسعه‌ای نفت و گاز همیشه یکی از بخش‌های نگران‌کننده بوده است. به ویژه در سال‌های اخیرکه فروش نفت به دلیل تحریم‌ها کاهش یافت و منابع لازم برای سرمایه‌گذاری کم شد، دست دولت‌ها برای طرح‌های بزرگ صنعت نفت و گاز خالی بود. جذب سرمایه‌گذاری خارجی هم به دلیل تحریم‌ها به حداقل رسید. سال گذشته دولت برای توسعه میادین نفت و گاز طرح ایجاد کنسرسیومی از بانک‌ها با همراهی بازار سرمایه را پیشنهاد کرد که البته هنوز گزارش روشنی درباره میزان پیشرفت این طرح در دسترس نیست.
ایجاد پارک‌های پتروشیمی هم به دلیل وسعت کار و نو بودن آن نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان دارد. اوجی درباره منابع اجرای این طرح‌ها توضیح داده که: «این طرح‌ها با سرمایه‌گذاری شرکت پتروشیمی هلدینگ خلیج‌فارس، تسهیلات بانکی و استفاده و مشارکت فعالان پتروشیمی اجرا خواهد شد.»
به گفته وی تاکنون اقدام‌های اجرایی چهار شهرک با سرمایه‌گذاری بیش از یک میلیارد دلاری آغاز شده است.
هوشنگ فلاحتیان معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت هم در این رابطه گفته است: براساس تاکید معاون اول رییس‌جمهوری، فاز اول این طرح در زمان‌بندی کوتاه و حداکثر تا پایان دولت سیزدهم انجام می‌شود. برای مرحله اول یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده است که با توجه به قابلیت‌های هلدینگ خلیج‌فارس این ماموریت به آن شرکت واگذار شده است.
براساس اعلام وزیر نفت، هلدینگ خلیج‌فارس قرار است بخشی از سرمایه‌گذاری فاز اول طرح ایجاد پارک‌های پتروشیمی را تامین کند. علی عسکری مدیرعامل هلدینگ خلیج‌فارس در این رابطه گفت: پتروشیمی مزیت کشور و ثروت‌آفرین است. در نگاه جهانی در این بخش عقب‌ماندگی داشتیم و ریل‌گذاری نشده بود. هلدینگ خلیج‌فارس به عنوان بزرگ‌ترین شرکت ایران و قرار داشتن در رتبه ۲۳ شرکت‌های برتر دنیا، دارای زیرساخت‌ها و نیروی انسانی لازم برای اجرای طرح بود و این برنامه را در دستور کار قرار داد.
به گفته وی اگر به سمت فعال کردن صنایع پایین‌دستی حرکت کنیم ده‌ها میلیارد دلار درآمد کشور افزایش می‌یابد.
عسکری درباره شیوه اجرای کار و تامین مالی گفت: مراکز تحقیق و توسعه، بخش اساسی دانش بنیان‌ها است. شرکت‌های دانش‌بنیان باید به میدان بیایند. تمام افرادی که ساخت داخل دارند باید در این طرح مشارکت کنند و فراخوان هم داده‌ایم. قصد داریم مرکز آر‌انددی (تحقیق و توسعه) بزرگ داشته باشیم تا از دانش نخبگان و اساتید کشور استفاده کنیم. کسی که فناوری دارد توانایی تولید ثروت دارد.
او اضافه کرد: برای احداث این شهرک‌ها ۱۳ بندر مهم شناسایی شد که هم‌اکنون ۴ بندر زیرساخت‌های لازم را دارند و در خصوص بقیه هم منتظر هستیم تا زیرساخت‌هایشان فراهم شود و مطالعات امکان‌پذیری انجام گرفته است. برای تامین سرمایه، بانک‌ها، صندوق توسعه ملی و صندوق‌های تامین مالی پروژه اعلام آمادگی کرده‌اند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :