زخم گردشگران به جان طبیعت
به گزارش جهان صنعت نیوز: برای بررسی بیشتر این موضوع گفت‌وگویی با رضا علی‌اصل -مدرس یونسکو و فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری در حوزه طبیعت‌گردی- انجام دادیم.
این کارشناس ارشد اکوتوریسم سال‌هاست که به عنوان مدرس رسمی اکوتوریسم و پرنده‌نگری فعالیت دارد و در عین حال یکی از فعالان طراحی و اجرای تور در کشور نیز به شمار می‌رود.
علی‌اصل معتقد است که بررسی‌های اولیه و الزامی پیش از تعیین مقاصد طبیعت‌گردی در کشور صورت نمی‌گیرد و همین موضوع طبیعت و محیط‌زیست ایران را با چالش‌هایی جدی مواجه کرده است.
با نظر به نگاه انفعالی مسوولان وزارت گردشگری در بررسی و ارزیابی مسائل زیست‌محیطی، مطمئنا در صورت تداوم روند فعلی در آینده‌ای نه‌چندان دور هم حوزه اکوتوریسم و هم محیط‌زیست کشور از شرایط موجود آسیب می‌بینند.
* در یک نگاه کلی وضعیت اکوتوریسم در ایران را چگونه می‌بینید و فکر می‌کنید در کشور تا چه میزان این شاخه از گردشگری مورد توجه قرار گرفته و آیا استانداردهای آن رعایت شده است؟
در بخش طبیعت‌گردی جزایر گالاپاگوس را به عنوان اولین جایی که به عنوان میراث طبیعی به ثبت جهانی رسید مورد توجه قرار دهید، آنها مشخص کرده‌اند که چه میزان گردشگر می‌تواند به این منطقه وارد شود و با چه شرایطی این اتفاق بیفتد، چند درصد جزیره مورد استفاده قرار گیرد و چه میزان از جزیره به زیست‌مندان آن اختصاص یابد.
در کشور ما نیز بحث گردشگری در جزیره آشوراده مطرح است و یا در خیلی از مناطق دیگر کشور چنین مسائلی مطرح می‌شود. با وجود این اولویت‌ها و ارزیابی‌های زیست‌محیطی کمتر در خصوص این مقاصد طرف توجه قرار گرفته‌اند. در حال حاضر حتی بدیهی‌ترین معضل کشور که بحث کم‌آبی است مورد توجه قرار نگرفته است.
در شرایطی که بعضا دشت‌های کشور بیش از یکصد برابر حد بحران فرونشست را تحمل می‌کنند، شهرهای مقصد گردشگری در مناطق مرکزی ایران، شاهد احداث دریاچه‌های بزرگ و یا دهکده‌های سلامت و تفرجگاه‌های تفریحی هستند. فراموش نکنیم که این مناطق با مشکل کم‌آبی مواجه هستند و احداث مراکز تفریحی اینچنینی در مناطق مرکزی کشور نشان می‌دهد با وجود آنکه همه ما ایران را دوست داریم اما آنقدرهایی که باید در مسیر صحیح پیش نرفته‌ایم.
* اگر بخواهیم روشن‌تر و مشخص‌تر صحبت کنیم به نظر شما تا چه میزان انجام ارزیابی‌های اکولوژیک پیش از تعیین مقاصد گردشگری، مورد توجه مسوولان امر قرار گرفته است؟
اگر بخواهم به موضوع خیلی روشن و واضح اشاره کنم باید بگویم در حال حاضر ارزیابی‌های گردشگری انجام نشده و یا لااقل نتایج آن منتشر نشده است؛ در نتیجه در شرایط فعلی این آگاهی وجود ندارد که مسیری که می‌رویم درست بوده و یا اشتباه است.
شما اگر قصد داشته باشید حتی در شهری مثل تهران از نقطه‌ای به نقطه‌ای بروید در طول راه، مسیر حرکت خود را به سوی مقصد به کمک مسیریاب‌های اینترنتی بررسی می‌کنید؛ در خصوص گردشگری اما باوجود گستردگی حوزه این اتفاق نیفتاده است و یک بار برنگشته‌ایم به عقب نگاه کنیم و ببینیم که آیا راه را درست پیش رفته‌ایم یا خیر.
* فکر می‌کنید بی‌توجهی به انجام ارزیابی‌های اکولوژیک پیش از مشخص کردن مقاصد گردشگری چه نتایجی به دنبال داشته است؟
فشارهای شکل‌گرفته بر جوامع محلی در روستاها به دنبال ورود گردشگر نتیجه همین رویکرد فعلی و انجام نگرفتن ارزیابی‌هاست. متاسفانه در بسیاری از موارد تعارض‌های اجتماعی را که بین جوامع محلی و گردشگران به وجود می‌آید بررسی نکرده‌ایم. آنچه که در حال حاضر وجود دارد آن است که در حوزه اکوتوریسم و طبیعت‌گردی صرفا در مسیر جلو رفته‌ایم.
در خصوص شهرهایی مثل قم و کاشان که با مشکل کم‌آبی مواجه هستند آیا منابع آبی لازم برای تامین نیاز گردشگر دیده شده است؟ به هر روی ورود حجم بالای گردشگران به شهرها و محیط‌های طبیعی پیرامون آنها، به منابع طبیعی مقصد فشار وارد می‌کند و باید به این مسائل توجه شود.
* به نظر شما آیا در حال حاضر برنامه‌ای برای بهبود وضعیت و شرایط پذیرش گردشگران در حوزه طبیعت‌گردی وجود دارد؟
هراز‌چند‌گاهی یکسری جلسات در استان‌ها، مناطق به صورت کشوری برگزار می‌شود و میزهای گردشگری هم توسط وزارت میراث فرهنگی برگزار می‌شوند.
به نظرم در کشور جاذبه‌های طبیعی شاخص طبیعت‌گردی همچون تالاب‌ها، جنگل‌ها و سایر جنبه‌های حوزه طبیعت‌گردی را در اختیار داریم اما برای معرفی این جاذبه‌ها باید تولید محتوا شکل بگیرد.
زمانی که ارزیابی‌های اکولوژیک را انجام نداده‌ایم و اصلا نمی‌دانیم در یک محدوده تالاب و یا جنگل دقیقا چه گونه‌های گیاهی و جانوری وجود دارد و کدام بخش از آنها با خطر انقراض مواجه هستند تعیین مقصد گردشگری کار صحیحی نیست.
* در ارزیابی‌های اکولوژیک چه مواردی باید مورد توجه قرار گیرد تا در نهایت ورود گردشگران به طبیعت آسیب‌زا نباشد؟
باید مشخص کنیم که کریدور حیات وحش منطقه در چه بخشی است، منابع آبی به چه شکل است، خاک منطقه، شیب و میزان آفتاب به چه شکلی است.
همچنین باید مسائلی همچون ویژگی‌های جوامع محلی منطقه و رابطه آنها با جوامع غیربومی و گردشگران را مورد ارزیابی قرار دهیم.
زمانی که تمام این مسائل را بررسی کردیم می‌توانیم در خصوص ورود یا عدم ورود گردشگر به یک منطقه طبیعی اظهارنظر کنیم. در حال حاضر به این دلیل که این اقدامات و ارزیابی‌ها را انجام نمی‌دهیم ورود گردشگر به مناطق طبیعی ممکن است شرایطی را ایجاد کند که انتظار آن را نداریم.
شاید ایجاد کمپ در یک منطقه طبیعی باعث آسیب به یک گونه گیاهی در معرض انقراض شود. این در حالی است که اگر بررسی‌ها و ارزیابی‌های صحیحی صورت گیرد می‌توان جای درست و بی‌خطر برای استقرار چادر و کمپ را به راحتی مشخص کرد.
از نگاه من به عنوان کسی که تلاش دارد در حوزه طبیعت‌گردی اقدامات صحیح انجام دهد این مسائل بسیار اهمیت دارند.
* به نظر شما برای بهبود شرایط در حوزه اکوتوریسم افزون بر ارزیابی‌های اکولوژیک چه اقدامات دیگری باید مورد توجه قرار گیرد؟
پس از انجام ارزیابی اکولوژیک در مرحله بعد باید وارد این فاز شویم که آموزش‌های لازم در خصوص اکوتوریسم به آژانس‌های مسافرتی ارائه شود. این آژانس‌ها باید با جایگاه‌ها و مفاهیم صحیح در حوزه طبیعت‌گردی آشنا شوند.
در حال حاضر شاهد آن هستیم که یک آژانس گردشگری مدعی برگزاری تور پرنده‌نگری می‌شود اما به جای آنکه برای دیدن پرندگان گردشگران را به طبیعت ببرد آنها را به باغ پرندگان می‌برد.
توجه داشته باشید که این رویکرد عملا با تعاریف و مفاهیم پرنده‌نگری همخوانی ندارد و چیز دیگری است. زمانی که حیوان در اسارت است عملا آنچه که وجود دارد در حوزه اکوتوریسم قرار نمی‌گیرد و مربوط به حوزه دیگری در گردشگری می‌شود؛ به نظرم بعضا در برخی بخش‌ها در مفاهیم نیز گم هستیم.
شاید ظاهر امر این باشد که به لحاظ کمی در سال‌های اخیر چند تور طبیعت‌گردی برگزار شده و وضعیت رو به بهبود است که البته این مساله نیز به دلیل ناآرامی‌های اخیر بسیار کمرنگ شده است. با این وجود آنچه که به عنوان توسعه اصولی و پایدار اکوتوریسم مطرح است و در راستای حفظ طبیعت باید انجام گیرد تاکنون در کشور محقق نشده است.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :