دوئل نفتی ایران و روسیه

به گزارش جهان صنعت نیوز:  با ازسرگیری مذاکرات احیای برجام، برخی از مشتریان نفت ایران که به دلیل تحریم‌های آمریکا واردات نفت از ایران را متوقف کرده بودند، پیشنهادهایی برای خرید نفت به ایران دادند. خبرهای غیررسمی هم حکایت از آن داشت که علاوه بر چین، هند و ژاپن نفت ایران را خریداری کرده‌اند. حتی خبرهایی هم درباره تقاضای کره‌جنوبی برای خرید نفت ایران منتشر شد، با این حال کره‌جنوبی به دلیل بلوکه کردن پول نفت ایران ظاهرا نتوانست از حاشیه مذاکرات احیای برجام برای خرید نفت ایران اقدام کند.

مشخص نیست که ژاپنی‌ها چقدر از نفت ایران را در شش ماه گذشته خریداری کرده‌اند، اما رسانه‌های خارجی گزارش داده‌اند که ژاپن هم مشتری ایران بوده است.

این روزها که مذاکرات احیای برجام به گره بزرگی خورده، به نظر می‌رسد فقط دو مشتری پای کار مانده‌اند: چین و هند؛ مشتری‌هایی که البته گزینه نفت ارزان روسیه را هم دارند. با این حال پایگاه تحلیلی اویل‌پرایس در گزارشی نوشته است: «تقاضای تمام‌نشدنی هند برای نفت و گاز، این کشور را به ایران و روسیه نزدیک‌تر می‌کند. با ادامه رشد تقاضای هند برای نفت و گاز، این کشور جنوب آسیا به دنبال هر تامین‌کننده‌ای می‌گردد که محصول ارزان عرضه می‌کند و به جنجالی که ممکن است ایجاد شود، اهمیتی نمی‌دهد. پالایشگاه‌های هندی در واکنش به تصمیم اخیر اوپک در کاهش سهمیه تولید نفت، در حال متنوع کردن منابع تامین خود بوده و به کشورهای تحت تحریمی مانند روسیه و ایران روی آورده‌اند تا مطمئن شوند نفت مورد نیازشان را تهیه می‌کنند.

با حمایت اندکی که از سوی غرب برای کمک به صنعت انرژی تجدیدپذیر نوپای هند وجود دارد، شراکت دهلی‌نو با تامین‌کنندگان نفت جنجال‌برانگیز، احتمالا ادامه پیدا می‌کند. هند در اکتبر اعلام کرد متنوع کردن منابع واردات نفت را تسریع می‌کند تا ریسک کاهش احتمالی تولید نفت اوپک‌پلاس خنثی شود.‌ هاردیپ سینگ‌پوری وزیر نفت هند اظهار کرد: کاهش تولید اوپک به واردکننده بزرگی مانند هند که سال گذشته حدود ۱۲۰ میلیارد دلار برای واردات فرآورده‌های نفتی هزینه کرد، آسیب می‌زند. اوپک با پیش‌بینی کاهش تقاضای جهانی برای نفت به دلیل فشارهای اقتصادی فزاینده در سراسر جهان، هدف تولید در ماه‌های آینده را به میزان چشمگیری کاهش داده است.هند که سومین مصرف‌کننده و واردکننده بزرگ نفت در جهان است، حدود ۸۵ درصد از نیازهای نفتی خود را از طریق واردات تامین می‌کند. پوری پیش از این به نیت هند برای متنوع کردن تامین‌کنندگان نفت به منظور تضمین امنیت انرژی اشاره کرده و گفته بود: بخشی از این متنوع‌سازی انجام شده و ما متنوع‌سازی بیشتری خواهیم داشت. منابع زیادی وجود دارند و برای اقدام، تردید نخواهیم کرد. وی همچنین اظهار کرده بود: کاهش تولید نفت اوپک ممکن است کشورهای متعددی را با رکود عمیق‌تری از آنچه هم‌اکنون تجربه می‌کنند روبه‌رو کند زیرا قیمت‌های سوخت را بالاتر می‌برد.»

رقابت سخت در بازار خاکستری

برخی از پالایشگاه‌های هند برمبنای نفت ایران طراحی شده‌اند و تحریم‌ها همیشه شرایط را برای این پالایشگاه‌ها چالش‌برانگیز کرده است. هرچند، در شرایط تحریمی نفت ایران به دلیل تخفیف‌ها عموما ارزان‌تر از قیمت‌های جهانی به مشتری‌ها می‌رسد، اما آنها باید ریسک خرید نفت از ایران را بپذیرند و مشکل جابه‌جایی پول هم شرایط را دوچندان سخت می‌کند.
پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین، نفت روسیه هم به چرخه رقابت در بازار خاکستری نفت اضافه شده است. روسیه نفت را ارزان‌تر از ایران می‌فروشد و این موضوع باعث شده که بازار نفت ایران تحت‌الشعاع نفت روسیه قرار بگیرد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که هم‌اکنون هند به بزرگ‌ترین مشتری نفت روسیه پس از چین تبدیل شده است و پالایشگاه‌های هندی، محموله‌های نفت روسیه که خریداران غربی حاضر به دریافت آنها نشده‌اند را با قیمت ارزان‌تر خریداری می‌کنند. سهم روسیه از واردات نفت به هند در سپتامبر به ۲۳ درصد رسید در حالی که پیش از جنگ اوکراین، حدود دو درصد بود.

اویل‌پرایس در این رابطه می‌نویسد: «پالایشگاه‌های هندی در هفته‌های اخیر به ایجاد شراکت‌های جدید شتافته‌اند و تامین نفت خود را متنوع کرده‌اند تا مطمئن شوند تحت تاثیر منفی کاهش تولید اوپک قرار نمی‌گیرند. پالایشگاه‌ها همچنین نگران احتمال تحریم‌های شدیدتر غرب علیه انرژی روسیه در ماه‌های آینده هستند که تامین نفت هند را ممکن است دچار اختلال بیشتری کند. شرکت‌های ایندین اویل و بهارات پترولیوم تلاش می‌کنند قراردادهای جدیدی با کشورهای صادرکننده بزرگ نفت مانند آمریکا منعقد کنند.یک مقام یک پالایشگر دولتی در این باره توضیح داد: ما آماده یک برنامه پشتیبان می‌شویم. وقتی دنیا درباره جنگ روسیه و اوکراین دچار ابهام است، ما باید همه گزینه‌ها را باز نگه داریم. یک منبع جداگانه دیگر در یک پالایشگر دیگر تاکید کرد: به دلیل جنگ روسیه و اوکراین، انتظار داریم بازارهای نفت گرفتار محدودیت عرضه شوند و کریدورهای تجارت نفت تغییر پیدا کرده و عمده نفت خاورمیانه، نیازهای بازارهای اروپایی را تامین کند، بنابراین باید منابع نفت خود را متنوع کنیم. پالایشگاه‌های هندی این موضوع را روشن کرده‌اند که منابع تامین نفت خود را متنوع خواهند کرد و از هر تامین‌کننده که نفت مطمئن و ارزان عرضه کند، فارغ از اینکه آمریکا و اروپا با شراکت‌های جدید موافقت می‌کنند، استقبال می‌کنند.»

هند به ایران به عنوان یکی از تامین‌کنندگان احتمالی روی آورده است. ایرج الهی، سفیر ایران در هند، تمایل ایران برای فراهم کردن نفت مورد نیاز هند و تضمین امنیت انرژی این کشور را بیان و اظهار کرد: این مربوط به هند است. آماده تحویل نفت هستیم. ایران پیش از تحریم‌های آمریکا که سال ۲۰۱۹ علیه صنعت انرژی این کشور وضع شدند، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت به هند بود.با وجود ادامه تحریم‌ها علیه نفت ایران از سوی آمریکا، ایران به شکل مستمر عرضه نفت خود را بازسازی کرده و شرکای صادرات برای نفت خود یافته است. در حالی که دولت‌های سراسر جهان خلاء به وجود آمده از تحریم‌ها علیه نفت و گاز روسیه و همچنین سهمیه‌های تولید پایین‌تر اوپک را لمس می‌کنند، بسیاری به سمت قدرت‌های نفتی تحت تحریم مانند ایران و ونزوئلا روی آورده‌اند تا نفت مورد نیازشان را تامین کنند. ایران افزایش ۵۸۰ درصدی درآمد نفت و میعانات خود از مارس تا ژوییه در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۱ را اعلام کرده که نشانه واضح بی‌اعتنایی به تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت این کشور است. ترکیه و افغانستان همکاری‌هایشان با ایران را برای افزایش واردات نفت بهبود داده‌اند.

نگرانی غرب از شراکت با ایران

براساس گزارش اویل‌پرایس، شاید نگران‌کننده‌ترین شراکت با ایران از نظر غرب، روابط ایران با روسیه باشد که یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان نفت هند در ماه‌های اخیر بوده و پس از اینکه مشتریان غربی خود را از دست داد، نفت ارزان را به این کشور آسیایی پیش‌کش کرده است. طبق آمار شرکت ورتکسا، روسیه در اکتبر با فروش ۹۴۶ هزار بشکه در روز، به بزرگ‌ترین صادرکننده نفت به هند تبدیل شد. پیش از جنگ اوکراین، هند مقادیر ناچیزی نفت از روسیه وارد می‌کرد اما تحریم‌هایی که آمریکا و اتحادیه اروپا علیه مسکو اعلام کردند، روسیه را به شریکی برای هند تبدیل کرد که به دنبال افزایش خرید نفت کم‌هزینه است. قیمت نفت روسیه در مقایسه با نفت خاورمیانه و آفریقا رقابتی بوده و باعث شده است هند و چندین کشور، روابط‌شان با این غول نفتی را عمیق‌تر کنند.

هند با تحریم‌های آمریکا علیه صادرکنندگان متعدد نفت و گاز و کاهش تولید نفت اوپک‌پلاس، ضربه خورده است. در واکنش به این تهدید برای امنیت انرژی هند، وزیر و پالایشگاه‌های هندی روشن کرده‌اند با هر کشوری که برای آنها نفت کم‌هزینه و مطمئن فراهم کند، شراکت‌های جدید برقرار خواهند کرد. چنین تصمیمی، روابط با ایران و روسیه را عمیق‌تر کرده و به این کشورها فرصت می‌دهد به صادرات نفت و گازشان ادامه دهند.