خطای راهبردی در تشخیص

محمد صادق جنان صفت *

اقتصاد ایران دست کم نیم قرن است در راه ومسیر تحولات گوناگون در بخش های مختلف اقتصاد جهانی وبه ویژه جریان غالب اقتصاد جهانی حرکت نمی کند و تنها پیوند مهم آن با اقتصاد جهان صادرات نفت خام و دراین سالهای تازه سپری شده صادرات فرآورده های پتروشیمی با کمترین میزان فرآوری ونیز واردات مواد اولیه ونهاده های دامی ومواد غذایی بوده است.
فقدان تجارت واقعی اقتصادایران با جهان هم عامل وهم معلول نادوستی ایران با غرب بوده وهست. مدیران اقتصادی و سیاسی جامعه ایرانی در همه این نیم سده پشت سر گذاشته شده خطای راهبردی درتشخیص داشته وهنوز نیز دارند.
بزرگترین خطای تشخیص تاریخ معاصر نزدیک ایران از سوی رهبران واداره کنندگان کشور این بودوهست که می توان یک جامعه آرمانی خارج از اثر پذیری تحولات جهانی وخاص ایران زمین ساخت. دراین سرزمین وکعبه آمال شهروندان به مال دنیا چشم اندوخته و زندگی در اندازه های حداقلی برایشان کافی است و می خواهند جامعه ای با تقوا داشته باشند.
این خطای تشخیص راهبردی اما هرچه از انقلاب اسلامی دور تر شده و به این روزها رسیده ایم بیشتر نمود یافته و در روزهایی هستیم که گسست خواست های مدیران وجوانان و میان سالان ایرانی واگرایی دارند. از سوی دیگر برای اینکه عقب افتادگی اقتصادایران از دیگر کشورها توجیه شود یک خطای راهبردی دیگر در تشخیص صورت گرفت و آن انداختن همه کاستی ها و کجی ها به زمین غرب بوده و است.
این چیزی است که ایرانیان حالا دیگر قبول ندارند ونیز رهبران اقتصاد وسیاست نیز نمی توانند حرف خود را پس بگیرند. خطای راهبردی دیگر در تشخیص این بود و هست که تصورکردیم قدرت ادعایی شرق به ویژه روسیه وچین واقعی است و با تکیه دادن به این دوکشور می توانیم کاستی های نظامی و اقتصادی کشوررا جبران کنیم. اما هم اکنون شاهد غروب قدرت نظامی ادعایی روسیه در جنگ اوکراین هستیم واین کشور دنبال شریک می گردد ومی خواهد به هرترتیب پای ایران را به جنگ بازکند که دست کم از نظر ذهنیت جهانی این اتفاق افتاده است. نتیجه خطای راهبردی تشخیص در باره روسیه این شده است که با دست خود برای نفت وگاز ایران رقیب را نیرومند کرده ایم روسیه از پیش هم اقتصاد نیرومندی نداشت و حالا که دربدترین وضعیت قراردادرد به بازارهای ایران یورش اورده است و اصولا نه تنها توانایی ندارد به ایران کمک کندبلکه از ایران می خواهد به آن کشور کمک کنند. دیگر خطای راهبردی تشخیص درباره انتخاب حزب کمونیست چین به مثابه متحد اقتصادی ایران بوده وهست. کشور چین نیز نشان داده است جز خرید نفت ایران به ارزانترین قیمت هیچ کاری برای ایران انجام نمی دهد و برای رقابت با غرب به ادامه این وضعیت که نفت ارزان از ایران خریداری کند تمایل ونیاز دارد. رهبران حزب کمونیست چین در آخرین تصمیم خود با کشورهای حاشیه خلیج فارس پیمان اقتصادی بسته وایران را در فشار قرارداده اند. شوربختانه این خطاهای راهبردی در تشخیص که به عنوان چراغ راهنمای عمل بوده است اقتصادایران را در تاریکی فروبرده و گره های تازه بر گره های پیشین افزوده است .اشتباه در تشخیص ها پیامدهایش جز در حوزه اقتصاد به سایر ارکان زندگی ایرانیان کشیده می شود و باید تا فرصت هست از این راههای رفته برگردیم.