نقش سواد رسانه‌ای در کاهش آسیب‌های فضای مجازی بر کانون خانواده

سرهنگ زهرا امیری *

رشد چشمگیر دانش و فناوری های نوین همراه با تغییرات بنیادین در نظام بین المللی چهره جهان کنونی را به کلی متفاوت از گذشته ساخته است.

توام شدن این تغییرات با تحولات فرهنگی و اجتماعی جوامع بشری را به نسبت های مختلف با چالش های اساسی در حوزه های مختلف روبه رو و زمینه ساز بروز بحران در تبیین شرایط زندگی و سازگاری انسانها با آنها شده است. از مهمترین چالشها در جهان امروز اینترنت و فضای مجازی است. خانواده به عنوان نهادی مقدس و اصیلی ترین پایه زندگی اجتماعی در جهان امروز دستخوش تغییراتی شده است. بقا و دوام جامعه انسانی به دوام خانواده بستگی دارد. خانواده به عنوان اولین واحد اجتماعی که یک انسان در آن حضور می یابد، تاءثیرات بسیار گسترده ای بر سطح رشد و سلامت روان افراد دارد. خانواده را می توان پایگاهی برای آموزش و پرورش اولیه افراد پیش از ورود به جامعه و نقش آفرینی در زمینه های مختلف اجتماعی دانست. اگر رشد و تربیت  فرد در خانواده ای سالم به لحاظ ساختار روانی و عاطفی صورت گرفته باشد مسیر برای رشد و شکوفایی او در سایر نقش هایی که در جامعه و در حیات آینده خود به عهده می گیرد، تا حد بسیار زیادی هموار شده است. در نتیجه یکی از معیارهای خانواده منسجم وجود پیوند عاطفی بین اعضای آن است البته عوامل گوناگونی به این پیوند آسیب رسانده و هنجارهای اصیل خانواده را تهدید می کند. یکی از عوامل تهدید کننده بنیاد خانواده استفاده نادرست از رسانه های جمعی به ویژه برنانه های نامناسب موجود در فضای مجازی است که موجب اختلال در بنیان خانواده ها می شود. در عصر حاضر کمتر فردی را پیدا می کنیم که در فضای مجازی حضور فعال نداشته باشد. فضای مجازی نقش مهمی را در زندگی انسان ایفا می کند گرچه این فضا تاثیرات مثبتی بر عملکرد افراد گذاشته اما آسیب های نوظهوری را هم ایجاد کرده که کارکرد خانواده را مختل می کند فضای مجازی در جایگاه یک رسانه و عضو جدایی نا پذیر خانواده ها از نظر اخلاقی دارای کارکردی دو گانه است و بر اساس قوت و ضعف آگاهی اعضای خانواده در استفاده از آن می تواند بستر شکل گیری فضایل و رضایل اخلاقی شود. امروز خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود در مواجهه با شبکه های ماهواره ای، فضای مجازی و رسانه های مدرن است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرایند تاثیر گذاری در خانواده را هدف قرار گرفته اند در نتیجه بعضی از شبکه های ماهواره ای به طور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله خانواده نهاده اند.
فضای مجازی در واقع یک تیغ دولبه است که می تواند مضر یا مفید عمل کند. بهترین راه برای کاهش آسیب های فضای مجازی به کارگیری تکنیک های موثر و آموزش سواد رسانه ای به اعضای خانواده است.
سواد رسانه ای به دنبال آن است تا به فرد توانایی لازم برای استفاده از رسانه ها را آموزش دهد به طوریکه فرد بتواند ضمن درک و تحلیل و ارزیابی پیامهای رسانه های مختلف، پیامهای مثبت و مفید و سازنده را از پیامهای منفی و بی محتوا تشخیص دهد. یعنی فرد آگاهانه در برابر رسانه ها قرار گیرد و توانایی دسترسی به پیامهای مورد نظر خود را از میان انبوه پیام، تجزیه و تحلیل انتقادی، ارزیابی و ارسال پیامها در انواع مختلف را پیدا می کند. اهمیت آگاهی خانواده ها در مورد شیوه درست استفا ه از فضای مجازی به منزله یک رسانه، از یک سو ناظر به ضرورت حفظ امنیت اخلاقی خانواده است و از سوی دیگر بر نقش بی بدیل اخلاق در حفظ سلامت و سعادت جامعه تاکید دارد.
انسان موجودی ذاتا” اجتماعی است این یعنی از همان ابتدای تولد تمایل دارد میان جمع قرار بگیرد و از تنهایی دوری کند. متاسفانه فضای مجازی با اجتماع غیر حقیقی که ایجاد می کند، مب تواند تنهایی کاذب را وارد زندگی انسان کند وبه طور جدی بر سبک زندگی اخلاقی خانواده ها، تاثیرات مثبت و منفی خود را به جا می گذارد. باید برای افزایش سطح سواد رسانه ای خانواده ها  در استفاده درست از فضای مجازی و کمک به آنها برای حضور اخلاقی در این فضا و در امان ماندن از پیامدهای غیر اخلاقی آن چاره اندیشی شود. این نکته ای است که عقل و نقل بر آن صحه می گذارد.
بنابراین با توجه به اینکه امروزه فضای مجازی از عرصه هایی است که در آن هم می توان به اوامر خداوند عمل و هم آن را نقض کرد، بر والدین لازم است شیوه استفاده درست از این فضا را بیاموزند و به فرزندان خود نیز یاد بدهند. باید توجه داشت که راه مبارزه با رفتارهای غیر اخلاقی و آسیب های متعدد آن، دوری از فضای مجازی و اینترنت نیست، بلکه باید با ارتقای سواد رسانه ای، از بروز این گونه مشکلات جلوگیری کرد
معاونت اجتماعی و فرهنگی کلانتری ۱۴۵ ونک