افزایش نرخ بهره از باب استیصال و انفعال است/ بانک مرکزی چاره‌ای جز بالا بردن نرخ بهره در شرایط فعلی ندارد

به گزارش جهان صنعت نیوز: بررسی ها نشان می دهد که بانک مرکزی بعد از چند سال مقاومت در برابر تغییر نرخ سود بانکی عزم خود را برای اصلاحات جدی در این زمینه جزم کرده است. با آنکه در سالیان گذشته و در شرایطی که نرخ تورم با سرعت بالایی در حال رشد بود کارشناسان اهمیت افزایش نرخ بهره را به سیاستگذار گوشزد می کردند، اما بانک مرکزی رغبتی برای تغییر نرخ سود بانکی از خود نشان نمی داد.

 برخی می گویند که تعلل سیاست گذار در افزایش نرخ سود موجب شده که هم تورم قابل کنترل نباشد و هم افسار بازارهایی همچون ارز و سکه از دست سیاست گذار خارج شود. در حال حاضر اما موضوع افزایش ۵ واحد درصدی نرخ سود جدی تر از هر زمان دیگری شده است.

این موضوعی است که ابتدا در حد شایعه و در رسانه ها دست به دست می شد و با وجود انکار آن از سوی رئیس بانک مرکزی، درنهایت توسط شورای پول و اعتبار تایید شد. بانک مرکزی نیز در تایید این موضوع و در اولین گام خود اقدام به انتشار اوراق گواهی سپرده ۲۳ درصد کرده است.

نکته قابل توجه آنکه علی صالح آبادی، رئیس بانک مرکزی نیز در جلسه علنی امروز مجلس به اهمیت مساله افزایش نرخ سود اشاره و این موضوع را یکی از ابزارهای موثر در کنترل تورم و مهار رشد قیمت ارز عنوان کرده است.

وی در صحبتهای امروز خود در صحن علنی مجلس گفته «افزایش نرخ سود یکی از ابزارهای مورد استفاده در بانک‌های مرکزی دنیا برای مقابله با تورم است و ما نیز این موضوع را در بانک مرکزی دنبال می‌کنیم و اکنون این موضوع در شورای پول و اعتبار مطرح است. در روسیه بعد از جنگ اوکراین نرخ ارز متلاطم شد و هر دلار در مقابل روبل از ۶۰ به ۱۵۰ افزایش یافت، در واکنش بلافاصله نرخ سود بانکی را از ۹.۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش دادند که باعث کاهش نرخ دلار در مقابل روبل شد».

کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در گزارش سیاست ها و اقدامات ارزی دولت سیزدهم به موضوع نرخ بهره اشاره و اعلام کرده که بالا بودن نرخ سپرده بانکی از جذابیت سرمایه گذاری در بازار ارز می کاهد و تقاضا برای خرید دلار را پایین می آورد.

آنطور که از شنیده ها برمی آید قرار است نرخ سود ۵ واحد درصد افزایش پیدا کند. سیاست گذار امیدوار است که بالا بردن نرخ سود بانکی به تحقق اهدافش در زمینه کنترل تورم و مهار رشد قیمت ارز کمک کند.

کارشناسان می گویند که افزایش نرخ بهره یکی از اقدامات مهمی است که بانک های مرکزی برای مهار تورم به کار می گیرند و بانک مرکزی در ایران نیز باید این موضوع را در دستور کار جدی خود قرار دهد. به گفته آنان، بالا بودن نرخ سود می تواند سرمایه گذاری در شبکه بانکی را برای مردم جذاب تر کند و تقاضا برای تبدیل دارایی های ریالی به دارایی های ارزی را کاهش دهد.

به این ترتیب این سیاست می تواند دو نتیجه مهم به دنبال داشته باشد؛ یکی کاهش گردش پول در اقتصاد که منجر به کاهش تورم می شود و دوم کاهش سرمایه گذاری در بازار ارز که به کاهش نرخ ارز کمک می کند. هرچند برخی نیز از بالا رفتن هزینه تامین مالی واحدهای تولیدی در صورت افزایش نرخ بهره ابراز نگرانی می کنند اما به نظر می رسد سیاست گذار بین دو مساله کنترل تورم و کاهش رکود، اولی را به عنوان اولویت سیاست گذاری خود برگزیده است. اما آیا به راستی بانک مرکزی با این سیاست در امر مبارزه با تورم موفق خواهد شد؟

اگر زودتر نرخ بهره را بالا می بردیم نرخ های تورم پایین تری را تجربه می کردیم 

کامران ندری، اقتصاددان و عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی در گفتگو با «جهان صنعت نیوز» در این رابطه گفت: افزایش نرخ بهره یکی از روش های موثر کنترل تورم است.

در همه کشورهای پیشرفته زمانی که بانک های مرکزی پیش بینی می کنند نرخ تورم بالا می رود و یا نرخ تورم بالا رفته و به دنبال مهار آن هستند اقدام به افزایش نرخ بهره می کنند. بنابراین اقدامی که بانک مرکزی در ایران برای بالا بردن نرخ بهره در پیش گرفته روشی است که در همه کشورهای پیشرو و موفق در کنترل تورم به کار گرفته می شود.

حتی می توان گفت که بانک مرکزی در ایران دیر اقدام کرده و اگر بعد از اعمال تحریم ها در سال ۹۷ به این جمع بندی رسیده بود که باید نرخ بهره را بالا ببرد شاید در این چند سال نرخ های تورم پایین تری را تجربه می کردیم.

وی اظهار کرد: طبیعتا وقتی نرخ بهره بالا می رود، نه تنها هزینه تامین مالی بالا می رود بلکه مردم نیز خریدهای خود را محدود می کنند و به پس انداز کردن روی می آورند. اما در حال حاضر نرخ تورم به حد بحرانی و نگران کننده رسیده و اگر کنترل نشود می تواند تبعات ناخوشایندی برای اقتصاد به همراه داشته باشد. در وضعیت فعلی چاره ای جز بالا بردن نرخ بهره وجود ندارد و اولویت فعلی در زمینه سیاستگذاری کنترل نرخ تورم است. ضمن اینکه نرخ تورم بالا اگر می توانست منجر به افزایش تولید شود و سرمایه گذاری را بالا ببرد باید در این چند سال شاهد این مساله در اقتصاد می بودیم.

اما واقعیت این است که بعد از چندین سال تردید در رابطه با اینکه نرخ بهره باید افزایش پیدا کند یا خیر مقامات کشوری به این جمع بندی رسیده اند که ثابت نگه داشتن نرخ بهره که منجر به منفی شدن نرخ بهره واقعی می شود، کمکی به اقتصاد و حتی بخش تولید نمی کند.

افزایش نرخ بهره در شرایط فعلی اجتناب ناپذیر است

ندری در رابطه با اینکه آیا نرخ بهره توان رقابت با بازار ارز و دلار را خواهد داشت یا خیر بیان کرد: نرخ بهره یک بازدهی کم ریسک و یا حتی بدون ریسک را برای سرمایه گذاران در ایران ایجاد می کند این در حالی است که خرید ارز یک نوع سرمایه گذاری ریسکی به حساب می آید. بنابراین با وجود سرعت بالایی که نرخ ارز در مسیر رشد دارد، احتمال کمی هم وجود دارد که روند افزایش نرخ ارز به یک باره متوقف شود و یا حتی ارز کاهش قیمت پیدا کند.

 بنابراین سرمایه گذاران و پس اندازکنندگان ریسک گریز اگر نرخ بهره مناسبی را در شبکه بانکی دریافت کنند ممکن است که از خرید ارز منصرف شوند  و سرمایه گذاری با نرخ قطعی را به سرمایه گذاری ریسکی ترجیح بدهند. بنابراین افزایش نرخ بهره حتی اگر اندک هم باشد می تواند عده ای را از خرید نرخ ارز و سرمایه گذاری در دارایی ریسکی منصرف کنند.

این اقتصاددان در خصوص اینکه نرخ بهره باید چه اندازه افزایش پیدا کند نیز گفت: در شرایط فعلی افزایش نرخ بهره اجتناب ناپذیر است. در حقیقت بانک مرکزی چاره ای جز بالا بردن نرخ بهره در حال حاضر ندارد اما سیاستی که بانک مرکزی درصدد اتخاذ آن است یک سیاست منفعلانه است نه یک سیاست فعال.

این موضوع به این معناست که بانک مرکزی در برهه فعلی به بن بست رسیده که به فکر بالا بردن نرخ بهره افتاده است، چه آنکه سیاست گذار در ایران نشان داده که تمایل چندانی به بالا بردن نرخ بهره بانکی ندارد. بنابراین اگر الان می بینیم که موضوع افزایش نرخ بهره به میان آمده از باب استیصال و انفعال است. ضمن ایتکه بانک مرکزی ساختار تعیین دقیق نرخ بهره را نیز در خود ایجاد نکرده و تنها در حد رفع اضطرار به دنبال افزایش نرخ بهره است که می تواند تا حدودی هم موثر باشد.

 

اقتصاد کلان