مسجد تاریخی دزفول در آستانه نابودی است

به گزارش جهان صنعت نیوز، در حالی که انتظار می‌رفت با اختصاص بودجه عملیات نجات اولین و قدیمی‌ترین مسجد شهر تاریخی دزفول سریعا کلید بخورد، اما اوقاف به عنوان مالک این بنای تاریخی تاکنون اقدامی نکرده است.

آن‌طور که سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول گفته وضعیت مسجد جامع دزفول مساعد نیست و ضلع شرقی و غربی مسجد جامع این شهر به دلیل آسیب‌دیدگی ناشی از نشت لوله‌های فاضلاب به تخصیص بودجه و مرمت فوری نیاز دارد.

اگرچه اداره میراث فرهنگی دزفول در حال انجام طرح‌های مطالعاتی در خصوص این سازه تاریخی بوده و کار مرمت بنا معطل تخصیص اعتبار از سوی سازمان اوقاف برای شروع مرمت است، اما این سازمان تا این لحظه اعتباری تخصیص نداده است.
این در حالی است که مسجد جامع، اولین و قدیمی‌ترین مسجدی است که در شهر دزفول ساخته شده و در ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره ۲۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

اهمیت تاریخی و معماری مسجد

مسجد جامع دزفول، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مسجد این شهر و دومین اثر مهم تاریخی پس از پل باستانی شهر است. این بنا در یک طبقه ساخته شده و دارای یک صحن بزرگ بوده که در دو جبهه آن ساخت و ساز انجام شده و نما‌های آجری سقف‌ها و ستون‌های سنگی بسیار زیبایی دارد. کالبد اصلی بنا در جبهه جنوبی آن که هسته اولیه مسجد بوده قرار دارد و سنگی است.
در کتاب «یادگار‌های خوزستان» نوشته ایرج افشار آمده که این مسجد در سده ۷ و ۱۲ بازسازی شده و ایوان شرقی آن از بنا‌های دوران صفویه است که در سال ۱۱۱۰ ه‍. ق بنا شده است و سردر و گلدسته‌های آن از قرن ۱۲ است. همچنین گفته می‌شود در ساختن این بنا از شیوه معماری کاخ ایوان کرخه استفاده شده است.

نوع سقف‌های مسجد سنتی و تلفیقی از طاق معمولی و طاق گهواره‌ای است و سقف ایوان اصلی بنا با آجر‌های رنگی آذین شده است. سقف ایوان‌های مسجد نیز گنبدی‌شکل و از جنس آجر هستند. از دیگر بخش‌های مسجد جامع دزفول، زیرزمینی عمیق با مساحت ۲۰۰ متر است که دارای ۲۵ پله و اتاق‌های کوچکی در وسط پلکان است که در ندارد و در اصلاح محلی به آن‌ها کت گفته می‌شود. برای تهویه هوای زیرزمین مسجد دو روزنه وجود دارد که از ویژگی‌های معماری دزفول در بنا‌های تاریخی و بافت قدیم شهر است.

جالب است بدانید که این بنا برگرفته از اصول معماری کاخ ایوان کرخه بوده و شکل‌گیری کنونی آن (چهار ایوانی) به اواسط دوره صفویه (۱۰۵۰ هجری قمری) برمی‌گردد.

این مسجد باشکوه در قرون هفت تا دوازدهم هجری قمری توسعه یافته و مرمت شده است. دیوار‌های مسجد بسیار قطور و دارای ستون سنگی بوده و پوشش شبستان مسجد، گنبدی‌شکل و آجری است که شکوهی دوچندان به این اثر تاریخی می‌دهد.
آسیب‌های وارده و وضعیت مسجد جامع برای اطلاع دقیق‌تر از وضعیت کنونی و آسیب‌های واردشده به مسجد جامع دزفول با سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول تماس گرفتیم.

عباس چراغ‌چشم سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول در خصوص وضعیت حال حاضر و مشکل به وجود آمده برای مسجد جامع دزفول به «جهان‌صنعت» گفت: دو ضلع مسجد جامع دزفول با نشتی‌ها و نفوذ آب مواجه شده و همین امر باعث شده که ستون‌های اصلی مسجد به مرور زمان فرسوده و تخریب شوند.

وی افزود: این فرسودگی باعث شده که مشکل ستون‌های اصلی به دیواره‌ها هم منتقل شود، این امر خطری (جدی) برای مسجد جامع است که در حال حاضر (در بنای مسجد) قابل رویت است. همچنین در حال حاضر در بخش‌هایی از مسجد از جمله در ستون‌ها ترک‌هایی ایجاد شده که به علت عدم استحکام پایه‌های ستونی طرفین یکی به طرف خیابان امام تقریبا در تقاطع با خیابان امام و دیگری در کوچه پشت خیابان امام باعث نفوذ آب و فاضلاب شده است. باتوجه به آسیب‌های وارده می‌توان گفت تخریب مورد اشاره به مرور زمان صورت گرفته است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول در پاسخ به این پرسش خبرنگار «جهان‌صنعت» که برای حل این مشکل چه اقدامی باید صورت گیرد، ابراز داشت: باتوجه به تقسیم وظایف تمامی اماکن مذهبی از جمله امامزاده‌ها و مساجد مربوط به اداره اوقاف و امور خیریه می‌شوند. در این جا وظیفه اداره میراث فرهنگی صرفا نظارت است. با وجود این در بحث نظارت و تا آنجایی که در توان‌مان است و با نظر به اعتباراتی که ممکن است اختصاص داده شود، مسجد جامع دزفول باید به قید فوریت مرمت شود.

تامین بودجه مرمت، معطل اوقاف

در شرایطی که مسجد جامع دزفول به عنوان یکی از قدیمی‌ترین بنا‌های تاریخی این شهرستان با خطر تخریب مواجه است، مساله تامین بودجه چالش اصلی امروز برای مرمت این بنای تاریخی است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول در خصوص نحوه تامین بودجه برای مرمت مسجد جامع دزفول به «جهان‌صنعت» گفت: اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دزفول به جهت مرمت مسجد گزارشی را ارائه داده است، اما اعتباراتی در قالب بودجه ملی کشور باید تخصیص داده شود. توجه داشته باشید که مسجد جامع دزفول یکی از بنا‌های تاریخی با سابقه کشور است که ثبت ملی نیز شده است و نیازمند تخصیص اعتبار است. از این بابت باید یک اعتباراتی از طریق سازمان اوقاف و امور خیریه برای مرمت این بنای تاریخی اختصاص داده شود.

چراغ چشم در خاتمه ضمن اشاره به امکان تامین بودجه لازم توسط اوقاف گفت: «مسجد دارای موقوفاتی است و این امکان وجود دارد که از طریق موقوفات مربوطه اداره اوقاف و امور خیریه از این محل اعتباراتی را برای مرمت مسجد اختصاص دهد. همچنین برای طرح مرمت، نظارت و کنترل لازم توسط اداره میراث رسیدگی لازم انجام خواهد گرفت.»

باتوجه به اهمیت مرمت و نجات مسجد جامع دزفول و نیز اهمیت تاریخی این اثر ثبت ملی شده، انتظار می‌رود مسوولان اوقاف هرچه سریع‌تر برای کلید خوردن عملیات نجات این اثر تاریخی اعتبارات لازم را تامین کرده و مانع بروز آسیب‌های بیشتر به یک اثر فرهنگی و مذهبی شاخص استان خوزستان شوند.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیده