طنز تلخ اقتصادی؛ دولت نفت می‌فروشد تا حقوق بدهد!

به گزارش جهان صنعت نیوز؛ لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ پس از تاخیر یک ماهه از سوی ابراهیم رئیسی تقدیم مجلس شد. بر اساس متن لایحه بودجه، منابع عمومی دولت در سال آینده،‌ حدود ۱٬۹۸۹ هزار میلیارد تومان پیشنهاد شده است. این رقم با در نظر گرفتن ۱۸۰ هزار میلیارد تومان درآمد اختصاصی، منابع عمومی بودجه دولت برای سال آینده را به رقم ۲٬۱۶۴ میلیارد تومان می رساند.

همانگونه که در گزارش‌های قبلی اشاره شد، هر چند سقف بودجه عمومی دولت نسبت به سال ۱۴۰۱، افزایش حدود ۴۲ درصدی را نشان می‌دهد اما بودجه سال آینده بر اساس لایحه پیشنهادی را نمی‌‌توان بودجه انبساطی دانست. (برای مطالعه گزارش « بودجه ۱۴۰۲ انقباضی است یا انبساطی؟» کلیک کنید.)

کسری تراز عملیاتی چقدر شد؟

یکی دیگر از شاخص های مهم در خصوص بودجه سالانه، کسری تراز عملیاتی است. در یک تعریف ساده، تراز عملیاتی به تفاوت درآمدهای دولت (به غیر از درآمدهای نفتی و سرمایه‌ای) و هزینه‌های جاری گفته می شود. به بیان دیگر، تراز عملیانی نشان می‌دهد که دولت تا چه انداز قادر است هزینه‌های جاری خود را با استفاده از درآمدهای عمومی همانند درآمدهای مالیاتی پوشش دهد.

باید توجه داشت که هزینه‌های جاری عمدتا هزینه‌های مربوط به حقوق و دستمزد، هزینه‌های اداری و کمک‌های اجتماعی است.

چرا کسری تراز عملیاتی مهم است؟

کسری تراز عملیاتی از آن چند بعد اهمیت دارد. اولاً اینکه کسری تراز عملیاتی  بدین معنا است که از یکسو هزینه‌های زیادی به دولت تحمیل شده و از سوی دیگر، دولت در کسب درآمد از طریق مالیات ضعیف عمل کرده است. به بیان دیگر، دولت از کارایی لازم برخوردار نیست. این عدم کارایی در نهایت منجر به عدم کارایی در کل اقتصاد می شود.

 ثانیاً کسری تراز عملیاتی باید به وسیله درآمدهایی همچون استقراض و یا فروش دارایی‌های سرمایه‌ای مانند نفت پوشش داده شود. درآمدهایی که ماهیت بین نسلی دارد و باید صرف توسعه و سرمایه گذاری شود. به بیان دیگر، دولت برای پوشش هزینه های جاری خود از سرمایه‌های کشور استفاده می کند. این به معنای کاهش ظرفیت های اقتصادی و دور شدن از توسعه اقتصادی است.

 ثالثاً با توجه به شرایط اقتصاد ایران، احتمال اینکه دولت نتواند کسری تراز عملیاتی را به طور کامل پوشش دهد وجود دارد. به عنوان مثال عدم تحقق درآمدهای نفتی به دلیل تحریم های اقتصادی و یا کاهش قیمت نفت می تواند منجر به عدم پوشش این کسری شود. بنابراین کسری تراز عملیاتی با احتمال قابل توجهی در نهایت منجر به کسری بودجه می شود. این موضوع طی سال‌های گذشته اصلی‌ترین عامل تشدید تورم در اقتصاد ایران بوده است.

کسری تراز عملیاتی بدتر شد

با این تفاسیر و بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۲،‌ کسری تراز عملیاتی سال آینده دولت به ۴۶۷ هزار میلیارد تومان می رسد که نسبت به بودجه سال ۱۴۰۱ افزایش بیش از ۵۸ درصدی را نشان می‌دهد. بر اساس قانون بودجه امسال کسری تراز عملیاتی ۳۰۱ هزار میلیارد تومان بود. بنابراین به نظر می رسد که از این بعد، لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ بهبود پیدا نکرده و در صورت تصویب، سال آینده نیز همچنان دولت با کسری بودجه بالقوه ای روبرو است.

۳۰ درصد هزینه های جاری بدون درآمد ماندند

برای آنکه تصویر دقیق تری از کسری تراز عملیاتی داشته باشیم، شاخص دیگری را بررسی می کنیم. نسبت کسری تراز عملیاتی به هزینه‌های جاری تصویر دقیق‌تری را در اختیار ما قرار می دهد. بر اساس اعداد لایحه بودجه ۱۴۰۲، این نسبت به ۳۲.۷ درصد رسیده است. این رقم برای بودجه سال ۱۴۰۱ حدود ۳۱.۲ درصد بود.

نگاهی به بودجه های سالانه یک دهه گذشته نشان می دهد که سال ۱۴۰۰ با نسبت کسری تراز عملیاتی به هزینه‌های جاری ۵۰.۵ درصدی، بدترین عملکرد را داشته است. به طور کلی طی یک دهه گذشته میانگین این شاخص حدود ۳۲.۴ درصد بوده است. به بیان دیگر برای بیش از ۳۰ درصد از هزینه‌های جاری دولت درآمد عمومی وجود نداشته است.

این اعداد نشان می‌دهد که از این حیث شاهد اصلاح قابل توجهی در بودجه سال آینده نیستیم و احتمالا همچنان کسری بودجه دولت،‌ یکی از تهدیدهای اساسی اقتصاد ایران باقی خواهد ماند.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان