خشکسالی نقدینگی

به گزارش جهان صنعت نیوز، سطح بالای تزریق پول در معاملات بازار باز را می‌توان نشان‌دهنده افزایش روزافزون نیاز بانک‌ها به منابع بانک مرکزی قلمداد کرد. موضوعی که از نگاه کارشناسان می‌تواند به معنای افزایش ناترازی در نظام بانکی کشور باشد.

از سوی دیگر، بالا بودن میزان تزریق نقدینگی به بازار باز به معنای فعال شدن محرک‌های افزایش پایه پولی است. برای همین است که کارشناسان نسبت به پیامدهای تورمی این مساله برای اقتصاد هشدار می‌دهند.

تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که حجم تزریق نقدینگی به بازار باز در حال افزایش است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۱۳۰ هزار میلیارد تومان بالاترین میزان نقدینگی تزریق شده به بازار باز از ابتدای سال محسوب می‌شود. موضوعی که نشان‌دهنده رکوردشکنی بسط نقدینگی از سوی بانک مرکزی است.

مطابق گزارش بانک مرکزی، در عملیات اجرایی سیاست پولی منتهی به ۱۷ بهمن‌ماه امسال، ۲۳ بانک و موسسه اعتباری غیربانکی با موضع توافق بازخرید شرکت کردند. مدت سررسید توافق بازخرید در این هفته نیز مانند هفته‌های گذشته هفت روزه بود و حداقل نرخ توافق بازخرید در ۲۱ درصد ثابت باقی مانده است.

رکوردشکنی بسط نقدینگی

به‌طور کلی بانک‌ها از دو طریق می‌توانند نیازهای مالی خود را تامین کنند. یکی از این روش‌ها اضافه برداشت از بانک مرکزی است. موضوعی که از نگاه کارشناسان می‌تواند زمینه‌ساز افزایش خلق پول و تورم باشد. در عین حال، بانک‌ها می‌توانند نیازهای نقدینگی خود را با وثیقه اوراق و استقراض از بانک مرکزی برطرف کنند.

عملیات بازار باز و تزریق نقدینگی به این بانک با هدف تامین منابع مالی موردنیاز آنها انجام می‌شود. در همین راستا زمانی که بانک‌ها با کمبود نقدینگی مواجه می‌شوند، اوراق در اختیار خود را در قبال دریافت وجه‌نقد به بانک مرکزی می‌فروشند و در نهایت در سررسید معین و با نرخ اعلامی از سوی نهاد پولی، اوراق یاد شده را از بانک مرکزی بازخرید می‌کنند.

هرچند از نگاه بانک مرکزی این شیوه تامین نیازهای مالی بانک‌ها می‌تواند مانعی جدی در مسیر رشد تورم باشد، با این حال رکوردشکنی بسط نقدینگی به بازار باز با نگرانی‌هایی از سوی کارشناسان همراه شده است. بر این اساس، بالا بودن میزان سفارش‌های پذیرفته‌شده بانک‌ها توسط بانک مرکزی و رکوردشکنی تزریق نقدینگی به بازار ارز می‌تواند به معنای ناترازی نظام بانکی کشور باشد.

 نکته قابل توجه در خصوص گزارش‌های پیشین بانک مرکزی از عملیات سیاست پولی این است که نیاز بانک‌ها به نقدینگی از آذر‌ماه روند صعودی به خود گرفته است. بررسی نموداری این مساله نشان می‌دهد که در عملیات سیاست پولی منتهی به هفتم آذرماه، میزان بسط نقدینگی کمتر از ۷۰ هزار میلیارد تومان بوده که این عدد در هفته منتهی به ۲۳ آذرماه به روند صعودی شدید بالای ۱۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. در هفته منتهی به ۱۹ دی‌ماه‌، حجم تزریق نقدینگی به بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان رسید که رقم بالایی در سال جاری محسوب می‌شود. با این حال بیشترین میزان بسط نقدینگی در سال جاری نیز در هفته جاری اتفاق افتاده است. هرچند از نگاه کارشناسان نیاز بانک‌ها به نقدینگی در ماه‌های منتهی به سال با رشد همراه می‌شود، اما رکوردهای پی‌در‌پی در این خصوص می‌تواند هشداری جدی برای نظام بانکی کشور باشد.

فعال شدن موتورهای رشد پایه پولی

یکی از موضوعات نگران‌کننده در خصوص افزایش نیاز بانک‌ها به نقدینگی، بالا رفتن نرخ تورم است. در حقیقت حجم بالای منابع تزریقی بانک مرکزی به بازار باز یکی از زمینه‌های رشد پایه پولی در کشور محسوب می‌شود.

از آنجا که افزایش پایه پولی به معنای افزایش نقدینگی و بالا رفتن گردش نقدینگی در اقتصاد است، به نظر می‌رسد زنگ خطر رشد تورم در پایان سال به صدا درآمده است. نکته قابل توجه این است که افزایش تزریق پول محدود به بازار باز نبوده و در بازار شبانه نیز حجم پول تزریقی بالاست.

گزارش بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که سطح معاملات و تزریق پول بانک مرکزی در عملیات بازار شبانه در هفته منتهی به ۱۷ بهمن‌ماه برابر با ۹ هزار و ۸۶۰ میلیارد تومان بوده است. با اینکه این رقم از هفته منتهی به ۱۲ بهمن‌ماه کمتر بوده اما همچنان سطح بالایی در تزریق نقدینگی در این بازار محسوب می‌شود.

در بازار شبانه تاریخ سررسید معاملات میان بانک‌ها با یکدیگر کوتاه‌مدت‌تر بوده و در نرخ سود در دامنه‌ای معین قرار دارد؛ دامنه‌ای که بانک مرکزی آن را تعیین می‌کند و از ۱۴ تا ۲۲ درصد متغیر است.

بانک مرکزی تزریق خود در این بازار را تحت عنوان اعتبارات قاعده‌مند انجام داده که نرخ سود آن در سقف خود قرار دارد. در مجموع به نظر می‌رسد بالا بودن بسط نقدینگی از سوی بانک مرکزی برای تامین نیازهای مالی بانک‌ها پیش‌بینی‌ها را به سمت افزایش نرخ تورم در پایان سال می‌برد.

نیاز بانک‌ها به نقدینگی در پایان سال بیشتر می‌شود

سیدبهاءالدین حسینی ‌‌هاشمی، کارشناس ارشد پولی و بانکی در گفت‌وگو با «جهان صنعت» گفت: بانک مرکزی مسوول ایجاد تعادل در سطح نقدینگی کشور است. بر این اساس، در مواقعی که حجم نقدینگی بالاست. بانک مرکزی با انتشار اوراق در مسیر جمع‌آوری نقدینگی حرکت می‌کند و در مواقعی که حجم نقدینگی پایین است اقدام به خرید اوراق از بانک‌ها و تزریق نقدینگی به آنها می‌کند.

سبدبهاء‌الدین حسینی‌هاشمی اظهار کرد: به‌طور کلی در ماه‌های پایانی سال نیاز بانک‌ها به نقدینگی بیشتر می‌شود. دلیل این مساله این است که در پایان سال تقاضا برای پول بالا می‌رود و شرکت‌ها و واحدهای اقتصادی به نقدینگی بیشتری به منظور پرداخت حقوق و عیدی و پاداش کارکنان خود نیاز دارند. از سوی دیگر، تقاضا برای پول نو نیز بیشتر می‌شود و برخی با هدف مسافرت و تبدیل دارایی ریالی به دارایی ارزی اقدام به برداشت سرمایه‌های خود از بانک‌ها می‌کنند. همه این‌ها موجب می‌شود که مصارف بانک‌ها در ماه‌های پایان سال بیشتر از مواقع دیگر سال باشد.

به گفته حسینی‌هاشمی، بانک مرکزی در چنین برهه‌هایی اقدام به تزریق منابع موردنیاز بانک‌ها می‌کند. در همین راستا نیز بانک‌هایی که کسری نقدینگی دارند از طریق ثبت سفارش و تقاضا برای نقدینگی، اقدام به سپردن وثیقه می‌کنند تا بتوانند از بانک مرکزی نقدینگی کوتاه‌مدت بگیرند. در عین حال بانک مرکزی از طریق بازخرید اوراق بانک‌ها، به آنها نقدینگی تزریق می‌کند.

این کارشناس ارشد پولی و بانکی ادامه داد: اگر بانک مرکزی از طریق عملیات بازار باز نیازهای مالی بانک‌ها را تامین نکند، احتمال اضافه‌برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی وجود خواهد داشت که آثار پولی و تورمی به همراه دارد. هرگونه افزایش نقدینگی به بازار می‌تواند اثرات تورمی داشته باشد، با این حال این تورم می‌تواند با تاخیر در اقتصاد ایجاد شود. نباید فراموش کنیم که افزایش حجم نقدینگی بیشتر از رشد اقتصادی تورم زاست. با این حال افزایش نیاز بانک‌ها به منابع مالی و تزریق نقدینگی به بازار باز و بازار بین‌بانکی می‌تواند به معنای افزایش نقدینگی پایان سال نیز باشد. با این حال از آنجا که بخشی از این نقدینگی ایجاد‌شده می‌تواند صرف خرید ارز شود، آثار تورمی نخواهد داشت‌.

به باور حسینی‌هاشمی، زمانی که بانک مرکزی اقدام به بسط نقدینگی می‌کند به معنای بدهکار شدن حساب بانک‌ها و ناترازی آنهاست. اما زمانی که بانک مرکزی اوراق منتشر می‌کند هدف جمع‌آوری نقدینگی در دست بانک‌ها را دنبال می‌کند. بنابراین بانک مرکزی بنا به تشخیص خود و بر اساس نیازمندی بانک‌ها به منابع مالی اقدام به تزریق یا جمع‌آوری نقدینگی می‌کند. به‌طور کلی نقدینگی‌ای که بانک مرکزی به بانک‌ها می‌دهد، کوتاه‌مدت است و در سررسید بازپرداخت می‌شود و هدف از این مساله این است که جلوی اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی گرفته شود.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان