تورم، نقدینگی و قیمت دلار؛ سه گانه‌ مبهم اقتصاد ایران

به گزارش جهان صنعت نیوز، برخی ماشین چاپ پول دولت را مقصر اصلی افزایش تورم می‌دانند. آمارهای اقتصادی نیز حرکت نقدینگی و تورم را در طول زمان تایید می‌کنند. به طوری که هر زمان رشد نقدینگی در اقتصاد بالا رفته، نشانه‌های افزایش قیمت کالاها نیز در آن هویدا شده است. از نگاه تحلیلگران اقتصادی، این موضوع تئوری افزایش تورم به دنبال خلق پول در اقتصاد را تایید می‌کند.

برخی نیز افزایش قیمت‌ها را در بالا رفتن قیمت دلار دنبال می‌کنند. در این بین بررسی علیت نرخ ارز در افزایش نرخ تورم از دو منظر قابل بررسی است.

 نخست آنکه افزایش نرخ ارز در شرایط تحریمی موجب بالا رفتن تورم کالاهای وارداتی می‌شود و در نتیجه افزایش تورم می‌شود. مساله دوم اما تاثیری است که نوسانات نرخ ارز و نااطمینانی‌های ناشی از آن بر انتظارات تورمی می‌گذارد. از نگاه کارشناسان، تاثیر متغیرهای پولی بر نرخ تورم همان اندازه اهمیت دارد که تاثیر انتظارات تورمی بر بالا رفتن قیمت‌ها. به بیان دیگر با افزایش نوسانات نرخ ارز، انتظارات تورمی نیز تشدید شده و همین موضوع منجر به التهاب در بازارها و افزایش تورم می‌شود.

رشد نقدینگی یا جهش قیمت دلار؟

بر مبنای تئوری‌های اقتصادی، تورم نتیجه افزایش نقدینگی است. در حقیقت تورم زمانی ایجاد می‌شود نرخ رشد نقدینگی فراتر از رشد اقتصادی باشد. این موضوعی است که تقریبا همه کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی درخصوص آن به اجماع رسیده‌اند.

اما برخی در جای دیگری به دنبال دلایل افزایش تورم می‌گردند. از نگاه آنان نرخ ارز وقتی بالا می‌رود باعث افزایش قیمت کالاها می‌شود و تورم را بالا می‌برد.

اما آیا به راستی نرخ ارز نیز می‌تواند باعث افزایش نرخ تورم شود؟

 هرچند بررسی‌ها نشان می‌دهد هرگاه اقتصاد ایران با جهش نرخ ارز روبه‌رو شده در کنار آن جهش تورمی نیز اتفاق افتاده است. اما آنچه در این بین اهمیت دارد این است که جهش نرخ ارز در چه شرایطی اتفاق می‌افتد؟

تورم دلار را بالا می کشد نه دلار تورم را

جمشید عدالتیان‌شهریاری، اقتصاددان در این‌باره به «جهان‌صنعت» گفت: قیمت دلار در اقتصاد همیشه خود را با تورمی که در گذشته ایجاد شده هماهنگ می‌کند. اما به خودی خود نمی‌تواند موجب تورم جدید شود. تجربه نیز نشان داده هرگاه نرخ تورم در اقتصاد بالا رفته به مرور بازار ارز نیز دچار نوسان شده و نرخ ارز خود را با تورمی که شکل گرفته هماهنگ کرده است.

این موضوع نشان می‌دهد که در حقیقت تورم به نرخ ارز سیگنال داده و باعث بالا رفتن قیمت آن شده است. اما عکس این مساله یعنی بالا رفتن نرخ تورم بعد از افزایش نرخ ارز صادق نیست.

وی اظهار کرد: به طور کلی وقتی بخواهیم ارزش پول داخلی را اندازه بگیریم باید تورم جهانی را از تورم داخلی کم کنیم. هر عددی که از تفاضل یادشده به دست بیاید نشان می‌دهد که ارزش پول ملی چند درصد کاهش ارزش داشته است.

 اما علت افزایش تورم مطابق با یافته‌های علمی را باید در بالا رفتن نقدینگی جست‌وجو کنیم. هرچند واردات کالاهای وارداتی با قیمت‌های بالا (به دلیل افت ارزش پول ملی) همواره این احساس را ایجاد می‌کند که نرخ ارز باعث افزایش نرخ تورم می‌شود، اما واقعیت این است که نرخ ارز قبلا در سایه افزایش خلق پول و تورمی که در گذشته ایجاد شده بالا رفته است.

تورم ریشه در رشد نقدینگی دارد

به گفته عدالتیان، واقعیت این است که دولت برای جبران کسری بودجه پول چاپ می‌کند. نظام بانکی نیز در این بین با هدف پاسخگویی به درخواست‌های تسهیلاتی دولت، گردش پول و نقدینگی در اقتصاد را بالا می‌برد.

هر دوی این عوامل باعث می‌شوند که پول به میزان بیشتر و با سرعت بالاتری در اقتصاد گردش پیدا کند و دست به دست در بازارهای مختلف اقتصادی بچرخد. این مساله در نهایت باعث بالا رفتن نرخ تورم می‌شود. بنابراین اگر بخواهیم بر اساس بایسته‌ای علمی به دنبال ریشه افزایش تورم بگردیم باید این مساله را در بالا رفتن نقدینگی و پایه پولی جست‌وجو کنیم.

تاثیرات روانی قیمت دلار

این اقتصاددان افزود: اگر بخواهیم از منظر روانی به تاثیرات بالا رفتن نرخ ارز بر نرخ تورم بپردازیم، می‌توانیم بپذیریم که قیمت دلار نیز می‌تواند باعث افزایش قیمت‌ها شود. اتفاقی که می‌افتد این است که بعد از بالا رفتن قیمت دلار بسیاری از کالاهایی که با نرخ ارز قیمت‌گذاری می‌شوند. اعم از خودرو، مواد اولیه وارداتی، قطعات تولیدی، کالاهای اساسی و غیره خود را با نرخ ارز جدید منطبق می‌کنند.

به این ترتیب این اقلام باعث بالا رفتن قیمت کالاها می‌شود و این احساس را به وجود می‌آورد که نرخ ارز به صورت مستقیم باعث بالا رفتن نرخ ارز شده است. اما همان‌طور که اشاره شد افزایش قیمت دلار معلول تورمی است که پیش‌تر و در سایه افزایش نقدینگی ایجاد شده است.

در مجموع آنچه اتفاق می‌افتد این است که نقدینگی باعث تورم می‌شود. تورم موجب کاهش ارزش ریال می‌شود و کالاهای جدید نیز در نهایت خود را با نرخ جدید ارز هماهنگ می‌کنند. هرچند دولت‌ها می‌توانند نرخ ارز را ثابت نگه دارند. اما این مساله موجب می‌شود تقاضا برای فرار سرمایه افزایش پیدا کند که در نهایت می‌تواند از محل افزایش تقاضا برای دریافت ارز باعث افت دوباره ارزش پول ملی شود.

اقتصاد کلانپیشنهاد ویژهویژه اقتصاد کلان