آقای رئیس جمهور، رزیدنت‌ها را نجات دهید

آقای دکتر رئیسی

رئیس محترم جمهور

با سلام و تأسف، خبر ناگوار و شوکه کننده‌ی درگذشت رزیدنت سال آخر رشته اطفال دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه به‌دنبال اقدام به خودکشی، در حالی‌که ماه آخر بارداری را طی می‌نمود، ضربه‌ی مهلکی بود که به پیکره‌ی بی‌جان و زخمی جامعه پزشکان جوان وارد شد. جان خانم دکتر مهتاب جمشیدی راد، رزیدنت با اخلاق رشته اطفال را نمی‌توانیم دوباره به کالبد سردش برگردانیم تا برای نوزاد ندیده‌اش مادری کند، اما شاید بتوانیم از بی‌مادر و پدر شدن طفلان دیگر سرزمین‌مان و از داغ فرزند دیدن پدران و مادرانی که به هزار امید و آرزو فرزندانشان را راهی رشته‌ی پزشکی و تخصص کرده‌اند جلوگیری کنیم.

در حالی‌که شعار این روزهای ما حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است و بر اساس منویات و موکدات فراوان مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)، {بحران جمعیت، از مهمترین مسائل کشور است و نیز ناامید کردن جوانان از آینده، مصداق بارز خیانت است}، اما متأسفانه شاهد روندی معکوس در فعالیت برخی مسئولین خصوصا برای جوانپزشکان هستیم.

نمی‌دانیم تا چه حد از وضعیت اسفبار رزیدنت‌ها در دانشگاه‌های مختلف مطلعید؛ آمار بسیار بهت‌آور اقدام به خودکشی در بین رزیدنت‌های دانشگاه‌های سراسر کشور که ۱۳ تن از آن‌ها در طی سال گذشته منجر به فوت شدند و امسال نیز یکی یکی به این آمار اضافه می‌شوند (این تعداد فقط اقداماتی است که منجر به فوت شدند وگرنه بسیاری از رزیدنت‌ها اقدام به خودکشی داشتند که خوشبختانه توسط خانواده و همکاران به موقع درمان شده و نجات یافتند)، اما متأسفانه تاکنون این آمار موجب اصلاح روندهای ظالمانه و بررسی مشکلات و مصائب آنان نشده و تنها به ابلاغ یک نامه مبنی بر ممنوعیت شیفت بیش از ۱۲ شب در ماه و بیش از ۲۴ ساعت متوالی بسنده کرده‌اند؛ در حالی‌که ما می‌دانیم مشکلات این دوره‌ی غیر انسانی، بسیار بیش از این است و با یک ابلاغیه که ضمانت اجرایی و بازوی بازرسی و نظارت برای اجرایش وجود ندارد قابل حل نخواهد بود.

سال گذشته در همین دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه رزیدنت اطفالی اقدام به خودکشی کرده که با اطلاع سریع خانواده و تحت درمان قرار گرفتنش از مرگ نجات پیدا کرد. این امر باید موجب می‌شد که بررسی همه‌جانبه‌ای در این دانشگاه در مورد علل وقوع این اتفاق رخ می‌داد ولی متأسفانه طبق معمول با نادیده گرفتن بعد سلامت روان رزیدنت‌ها، منجر به اقدام مشابهی در رزیدنتی دیگر از همان رشته شد؛ با این تفاوت که او باردار بود و قرار بود تا دو سه هفته‌ی دیگر شیرخوار خود را در آغوش بگیرد اما اکنون خاک سرد پذیرای آغوش اوست و متاسفانه اگر زودتر فکری نکنیم این اتفاق مدام در حال رخ دادن خواهد بود.

لذا با عنایت به وضعیت بحرانی پزشکان جوان در دوره رزیدنتی و لزوم بررسی این وضعیت در جهت جلوگیری از وقوع فاجعه‌های این‌چنینی و با توجه به اینکه رزیدنت‌ها که از سرمایه‌های جبران‌ناپذیر کشور هستند، گام موثری برداشته و آینده سلامت کشور را یاری فرمایید.

به صورت خلاصه به مجموعه‌ای از مسائل جدی که پزشکان جوان در دوره‌ی رزیدنتی با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند اشاره خواهیم کرد:

۱) عدم وجود قانون مصوب رسمی در مورد این دوره‌ی بسیار حساس آموزشی – خدمتی (رزیدنتی) باعث شده که دستورالعمل‌های نوشته شده در مورد این دوره بسیار سلیقه‌ای باشد و اجحاف‌های سنگینی در مورد رزیدنت‌ها صورت پذیرد.

۲) رزیدنت‌ها علی‌رغم اینکه نیروی مولد بیمارستان‌های آموزشی هستند و اغلب بار درمانی بر دوش آنان قرار دارد، اما نیروی کار به حساب نمی‌آیند و این دوره را با آنکه شباهتی به دوره دانشجویی ندارد، دوره دانشجویی نامیدند و از دریافت هرگونه دستمزد و قوانین کار در مورد ایشان امتناع می‌ورزند. دوره‌ای که از جهت اینکه قوانین دانشجویی برایش اجرا نمی‌شود، برای حتی یک روز غیبت موجه از آموزش! مجبور به معرفی جانشین است، در اغلب ساعات آموزش دیدنش استادی بالای سرش حضور ندارد، علی‌رغم اینکه حقوق و مزایایی دریافت نمی‌کند از کار در ساعات غیر تحصیلش نیز منع می‌شود و اگر با پروانه طبابت پزشکی عمومی که قبلاً به‌صورت قانونی کسب کرده است کار کند مجرم شناخته می‌شود! بابت آموزشی که می‌بیند باید خودش را بیمه مسئولیت! کند و در حین آموزش اگر دچار خطا شود باید قصور و دیه بپردازد، لذا هیچ شباهتی به دانشجویی ندارد و از لحاظ اینکه ساعت کاری‌شان سقف ندارد (به‌عنوان مثال رزیدنت سال یک رشته‌های غیر جراحی ۴۰۰ ساعت و رشته‌های جراحی ۴۶۰ ساعت در ماه بی مزد و مواجب کار می‌کنند)، حقوقی دریافت نمی‌کنند، تسهیلاتی به ایشان تعلق نمی‌گیرد، قانونی از حق مرخصی و استعلاجی و سنوات خدمتی‌شان دفاع نمی‌کند و نیز علی‌رغم تولید ثروت برای مراکز درمانی-آموزشی و نجات جان هزاران بیمار در طول مدت خدمت‌شان بی‌شباهت به نیروی کار هستند.

۳) اخذ تعهد مالی با ضامنین کارمند و یا وثیقه‌ی ملکی! (بر خلاف رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری) تعهدنامه‌ی محضری که در شروع رزیدنتی مجبور به امضا می‌‌شوند، منطقی، عقلی و شرعی نیست؛ در حالی‌که می‌دانیم رزیدنت در بیمارستان‌های آموزشی کشور نه‌تنها هزینه‌بر نیست، که نیروی مولد و درآمدزای آن بیمارستان به‌شمار می‌رود و از درآمدی که خودش برای بیمارستان کسب می‌کند هم سهمی به او نمی‌پردازند و تنها به ازای هر ماه کار تا بیش از دو برابر سقف ساعت کاری مجاز، مبلغ ناچیزی تحت عنوان کمک هزینه تحصیلی دریافت می‌کند، چرا باید تعهد پرداخت تا دوبرابر هزینه‌ی مبهمی که معلوم نیست کجا و چرا برای او خرج کرده‌اند، باز پس‌ دهد؟! مگر در تعهد به خدمت قانون پزشکان و پیراپزشکان (تمام رشته‌های علوم پزشکی) چنین تعهد مالی با ضامن کامند و وثیقه ملکی! از دانشجویان گرفته‌ایم که آنان ملزم به انجام خدمت شدند و تعهدات خود را به انجام می‌رسانند؟

۴) وجود لولینگ بی‌منطق و اجازه هرگونه تصمیم‌گیری و تغییر و ظلم در برنامه رزیدنت سال پایین توسط رزیدنت ارشد و چیف رزیدنت و حتی اتندینگ و مدیر گروه و گاهی بی‌حرمتی‌های غیر قابل باور و رفتارهای دون شأنی که نسبت به رزیدنت‌ها صورت می‌گیرد و این رفتار به‌صورت یک قانون نانوشته نهادینه می‌شود و سالانه موجب خالی ماندن صندلی‌های رزیدنتی، انصراف بسیاری از رزیدنت‌ها از ادامه تحصیل و حتی اقدام به خودکشی می‌شود.

۵) عدم امید به آینده‌ای روشن از سمت رزیدنت‌ها که این خود نتیجه‌ی بی‌قانونی و اذیت‌های بی‌شمار دوران طرح تخصص است، باعث ناامیدی این همکاران نسبت به آینده‌ی خود شده است، رزیدنتی که تحت شدیدترین شرایط مالی و روانی قرار دارد و با ماهی ۶ تا ۸ میلیون تومان کمک هزینه تحصیلی (از ابتدای امسال به ۹ و ۱۱ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است) سعی می‌کند با قرض از دوستان و آشنایان صورت خود را سرخ نگه دارد، چشم‌انداز حداقل دو سال بعد از فارغ‌التحصیلی‌اش نیز دوری از خانه و خانواده با تحمل شرایط صعب و طاقت‌فرسا و ساعت کاری سنگین و دریافتی حداقلی و مالیات حداکثری است؛ حقوق ثابت متخصص طرحی در حال حاضر بین ۱۱ تا ۱۳ میلیون تومان و کارانه‌هایی که با تأخیر ۹ ماه تا بیش از یک‌سال در پرداخت و کسر حدود ۷۰ درصد از آن، هیچ انگیزه‌ی خدمتی ایجاد نمی‌کند. رفتارهای دون شأن در دوره‌ی طرح تخصص و تحمیل فشار و ساعت کاری سنگین را نیز به این وضعیت سهمگین در دوره‌ی طرح بیافزایید که منجر به ناامیدی بیشتر رزیدنت‌ها و زمینه‌ساز افسردگی آنان شده است.

بنظر می‌رسد بسیاری از مسئولین به دلیل این‌که رزیدنت‌ها نیروهای رایگان بیمارستان‌های آموزشی‌شان هستند و با بیگاری کشیدن از این حجم از نیرو می‌توانند درآمد و سود بیمارستان را تأمین و تضمین کنند، نخواهند توانست با پا گذاشتن بر روی منافع خودشان، به فکر اصلاح این روند ظالمانه بیفتند و به همین جهت نیازمند عزم جدی مسئولین دلسوزی هستیم که چشم‌هایشان فقط منافع امروز را ندیده و به آینده‌ی این کشور عزیز اسلامی و سالم نگه داشتن جوانان ارزشمندش علاقه و اعتقادی راسخ داشته باشند و در جهت عزت روز‌افزون میهن‌مان از هیچ تلاشی مضایقه نکنند، بدین سبب ما شما را برای ابراز نگرانی‌مان از آینده کشور و سلامت مردم با حذف نیروهای جوان ارزشمند از عرصه‌ی طبابت، مورد خطاب قرار دادیم تا دین‌مان را نسبت به مردم، همکاران و آینده نظام سلامت این کشور ادا کنیم.

در آخر راهکارهای پیشنهادی مان را خدمتتان عارض می‌شویم:

۱) تصویب قانون رسمی در مراجع ذی‌صلاح برای دوره‌ی رزیدنتی و تعیین دوره‌ی رزیدنتی به‌عنوان یک دوره‌ی خدمتی (شغل) و آموزش حین خدمت؛ که بالاخره تکلیفمان با این دوره مشخص شود؛ یا دانشجویی است و طبق قوانین کامل دانشجویی باید پیش رود یا دوره ی خدمتی است و باید ذیل قوانین کاری و یا استخدامی کشور قرار گیرد.

۲) اگر هنوز دوره رزیدنتی دانشجویی به حساب می‌آید، دستورالعمل آن باید ذیل قوانین آموزشی کشور نوشته شود و به تأیید مراجع ذی‌صلاح قانون‌گذار برسد تا تناقضات آن با قوانین دانشجویی به حداقل برسد. از جمله: اجازه کار طبابت در ساعات غیر موظفی دانشجو باید آزاد شود و حق ابطال پروانه طبابت کسب شده‌ی قبلی همان‌طور که به هیچ مرجع آموزشی داده نمی‌شود به معاونت آموزشی وزارت بهداشت نیز نباید داده شود.

۳) حذف هر گونه تعهد مالی (و به طریق اولی حذف ضامنین با رای قطعی سال ۱۳۹۸ دیوان عدالت اداری) از تعهدنامه‌ی محضری رزیدنتی ؛ صرفا عدم آزادسازی مدرک تحصیلی تخصص و عدم اجازه طبابت آزاد، برای الزام متخصصین به انجام تعهدات خدمتی کافی است. دقیقا همانگونه که در تعهد به خدمت قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان رفتار می‌کنیم.

۴) تنظیم مقررات انسانی و صحیح آموزشی یا خدمتی برای این دوره به‌طوری که در صورت برخورد ناشایست هر کس اعم از رزیدنت و یا استاد با رزیدنتی، مجازات مشخص شده‌ای برایش لحاظ شود.

۵) به‌کارگیری قراردادی یا استخدامی پزشکان عمومی و متخصص در بیمارستان‌های آموزشی با پرداخت‌های متناسب با حجم و میزان کار، برای کاهش فشار کاری از دوش رزیدنت‌ها و نیز اشتغال‌زایی برای جوان‌پزشکان تازه فارغ‌التحصیل

۶) اصلاح وضعیت معیشتی پزشکان متخصص در طرح تخصص و حذف پلکان، معافیت پزشکان شاغل در مناطق محروم از پرداخت مالیات، تأمین اسکان مناسب و متناسب با شأن پزشکان در محل‌های اعزام به خدمت‌شان که تمام این موارد از طریق تصویب قانونی رسمی در مراجع ذی‌صلاح با نظر و مشورت کارشناسان زبده‌ی این امر و خصوصا استفاده از نظر پزشکان جوان نماینده‌ی این قشر (که بدون رانت و پارتی و توصیه، مشکلات مسیر را خود لمس کرده باشند) برای رفع خلأهای قانونی، امکان‌پذیر است و باعث ایجاد امید به آینده در میان رزیدنت‌ها خواهد شد.

در پایان امیدواریم بتوانیم با کمک حضرتعالی، کشتی نظام سلامت گرفتار در دریای طوفان‌زده را به سلامت به ساحل امنیت برسانیم.

و الله ولیُّ التَّوفیق

دکتر نفیسه برهانی / متخصص اطفال/ فعال صنفی و فعال جمعیت

برای پیوستن به این کارزار کلیک کنید

اجتماعی و فرهنگی