مازوت سوزی؛ داستان تکراری که باید دوباره بخوانیم!

به گزارش جهان صنعت نیوز، نفت کوره یا مازوت ترکیبی است که از تقطیر نفت به دست می‌آید و عمدتا برای گرم کردن خانه‌ها و اداره‌ها استفاده می‌شود و در کامیون‌ها‌، کشتی‌ها و برخی از اتومبیل‌ها به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از این سوخت برای تولید برق هم استفاده می‌شود، اما در مقایسه با گاز طبیعی گران‌تر است و آلایندگی بیشتری دارد. با این حال در زمان کمبود گاز در زمستان نفت کوره عنوان سوخت پشتیبان به نیروگاه‌ها تحویل داده می‌شود که هم زیان‌های زیست محیطی به دنبال دارد و هم زیان اقتصادی.

اگرچه مازوت در پتروشیمی ارزش بسیار پایینی دارد و باعث آلودگی محیط‌زیست می‌شود، اما حدود ۳۰ درصد نفت خام ایران به دلیل برخی مشکلات از قبیل فرسودگی پالایشگاه‌ها، تامین نشدن منابع مالی برای به‌روز‌رسانی فناوری تبدیل به آن می‌شود.

کاهش مازوت؛ قانونی که فقط روی کاغذ ماند

مطابق ماده ۵۹ قانون اصلاح الگوی مصرف مصوب ۱۳۸۹ دولت مکلف بوده که میزان تولید مازوت (نفت کوره) را به حداکثر ۱۰ درصد کاهش دهد؛ حال آنکه بعد از گذشت بیش از ۱۳ سال از تصویب این قانون، میانگین سهم تولید مازوت در پالایشگاه‌های نفت خام کشور حدود ۲۳ درصد باقی مانده است.

گزارش‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر بیشترین میزان تولید مازوت با ۳۸.۵۶ درصد مربوط به پالایشگاه آبادان است که حتی به جای کاهش، روندی افزایشی دارد.

این در حالی است که میزان مازوت در دنیا از سال ۲۰۰۰ به کمتر از ۱۰ درصد کاهش یافته است.

نیاز به سرمایه‌‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری

در آخرین گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس تیرماه امسال منتشر کرد، اعلام شد: «میانگین سهم تولید نفت کوره در پالایشگاه‌های نفت خام کشور حدود ۲۳ درصد است. ضمن اینکه اکثر پالایشگاه‌های نفت خام برای کاهش نفت کوره، صرفا میزان تولید وکیوم باتوم و قیر را افزایش داده‌اند. به غیر از دو پالایشگاه شیراز و اراک، روند تولید وکیوم باتوم و قیر پالایشگاه‌های دیگر صعودی است. به بیان دیگر میزان تولید کل محصولات ته‌مانده سنگین شامل نفت کوره، وکیوم باتوم و قیر در ۸ سال اخیر به ترتیب ۳۱/۱۴ و ۲۹ درصد کاهش یافته است.»

مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید می‌کند که برای ارتقای کیفی و کاهش تولید نفت کوره در پالایشگاه‌ها ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم است.

گزارش‌های رسمی دیگر نشان می‌دهد پالایشگاه‌های ایران روی هم رفته روزانه رقمی در حدود ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت خام دریافت می‌کنند که به دلیل داشتن فناوری پایین و قدیمی پالایشگاه‌ها، ۳۰ درصد نفت خام تبدیل به نفت کوره (مازوت) می‌شود. محصولی که نه‌تنها ارزش بسیار پایین در مقابل بنزین یا گازوئیل دارد، بلکه میزان غلظت گوگرد آن بسیار بالاست.

کارشناسان می‌گویند: نفت کوره به دلیل کیفیت پایین برای سلامتی انسان مضر است و باعث بیماری‌های جدی و مرگ می‌شود.

متانول به جای نفت کوره؟

حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی در گفت‌وگو به «جهان‌صنعت» درباره کیفیت پایین نفت کوره و راهکارهای بهبود آن می‌گوید: با توجه به کیفیت نفت ایران و نحوه پالایش آن در پالایشگاه‌ها امکان سولفورزدایی وجود ندارد؛ سولفور مازوت یا نفت کوره ایران چیزی بیش از سه درصد است، در حالی که استانداردهای جهانی از سال ۲۰۲۰ حتی برای کشتیرانی این نرخ را ۵۰۰ ppm اعلام کردند.

او افزود: نیم دهم درصد کجا و سه درصد کجا؟! این مازوت به عنوان سوخت تحویل نیروگاه‌هایی می‌شود که اغلب در کنار شهرها قرار دارند و در نتیجه باعث ایجاد SO2 در هوا می‌شوند‌. گاز SO2 هم باعث آلودگی شدید هوا می‌شود. چاره این است که یا برای سوآپ کردن نفت کوره با کیفیت خوب از ترکمنستان که سولفورش ۵۰۰ ppm است اقدام کنیم، یا آنکه گازوئیل مصرف کنیم که به نسبت مازوت سولفورش غیراستاندارد است و در دنیا ۵۰ ppm است‌، ولی آلودگی‌اش از مازوت کمتر است.

این فعال صادراتی در حوزه پتروشیمی تصریح کرد: راهکار دیگر این است که برای موارد جایگزین برنامه‌ریزی کنیم، مثلا گاز LPG را با هیدروژن تقطیر و به SNG تبدیل کنیم؛ در زمستان‌ها که کمبود گاز داریم و نیروگاه‌ها گاز ندارند، گاز مایع به گاز شهری تبدیل شود. حسینی تاکید کرد: راهکار دیگر هم می‌تواند استفاده از متانول به عنوان سوخت نیروگاه باشد. در برخی کشورهای دنیا این امکان وجود دارد که ۱۰ تا ۱۵درصد متانول در بنزین استفاده شود. قاعدتا باید بتوانیم ترکیبی از متانول هم برای سوخت نیروگاه‌ها استفاده کنیم.

راهکار دارد، ولی کسی به فکر نیست

مهم‌ترین آثار زیانبار مصرف مازوت، آثار زیست محیطی آن است. اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و فعال محیط‌زیست در این رابطه به «جهان صنعت» می‌گوید: نفتی که از زمین استخراح می‌شود داخل لوله‌ای قرار می‌گیرد که بالای آن سوخت جت یا سوخت خالص قرار دارد. هرچقدر از این لوله به سمت پایین حرکت کنیم، ناخالصی‌ها بیشتر می‌شود. در دیگ نفت کوره قرار دارد؛ به این معنا که این فرآورده‌های ته دیگ بیشتر از همه آلاینده تولید می‌کند.

او افزود: فرض کنید یک ماده‌ای دارید که نمی‌تواند در هوا، آب یا خاک آزاد شود، چون باعث آلودگی همه می‌شود؛ این ماده همان نفت کوره است. سابقا آن را به امارات صادر می‌کردیم، آن زمان استاندارد بین‌المللی وجود نداشت. امروز که این استاندارد ایجاد شده و بر اساس آن مشخص شده که میزان کربن نفت کوره ما ۷ برابر استاندارد جهانی است، بنابراین معلوم است که دیگر خریداری هم برای آن نباشد. سوالی که پیش می‌آید این است که وقتی نه می‌توانیم در طبیعت آزاد کنیم و نه می‌توانیم آن را بفروشیم باید چه کاری انجام دهیم؟

اسماعیل کهرم افزود: مسوولان مربوطه به این نتیجه رسیدند که آن را در نیروگاه‌ها بسوزانند؛ بدون توجه به عواقب آن بر زندگی ۸۰ میلیون انسان.

وی با اشاره به مازوت‌سوزی نیروگاه نکا اظهار کرد: اگر به این نیروگاه سری بزنید و دستمال کاغذی روی درختان نارنج و لیموی اطراف این نیروگاه بکشید، مطمئن باشید که سیاه می‌شود. به این دلیل که سطح تمامی این درختان با نفت کوره و مازوت پوشانده شده است.

کهرم ادامه داد: متاسفانه گروهی بر این تصمیم اصرار می‌کنند که وقتی نمی‌توانیم مازوت را بفروشیم پس خودمان می‌سوزانیم و سلامتی مردم هم اصلا مهم نیست. این خطری است که مملکت ما را تهدید می‌کند؛ شهر‌هایی که نیروگاه‌هایشان نفت کوره یا مازوت مصرف می‌کنند، آلوده هستند.

اخبار برگزیدهمحیط زیستنفت و پتروشیمی