شمارش معکوس راه‌اندازی بازار متشکل ارزی

جهان صنعت نیوز  | از نگاه سیاست گذار کشف نرخ واقعی ارز ، ایجاد امنیت و افزایش شفافیت در معاملات ارزی ارکان اصلی این بازار جدید ارزی را تشکیل می دهند که باید دید در سایه حضور پررنگ بانک مرکزی تا چه اندازه اهداف سیاست گذار امکان تحقق خواهد داشت.

تازه ترین خبرها حاکی از آن است که این بازار جدید ارزی کار خود را با حضور بیش از ۱۰۰ صرافی آغاز می کند که در ادامه و به تدریج به تعداد صرافان این بازار جدید ارزی افزوده خواهد شد. مدیر عامل بازار متشکل ارزی هدف از راه‌اندازی این بازار را افزایش شفافیت و ثبات بازار، کشف نرخ، امنیت در انجام و تسویه معاملات اعلام کرده است. به گفته مدیرعامل بازار متشکل ارزی گفت: هم‌اکنون بیش از ۱۰۰ صراف در حال تکمیل پرونده هستند و تا عید سعید قربان بازار متشکل ارزی با همین تعداد عضو شروع به کار می‌کند.

محمود شکسته بند درباره جزئیات این بازار جدید ارزی می گوید که اطلاعات بازار برای افراد حقیقی و حقوقی خارج از بازار اطلاعات لحظه‌ای بازار متشکل ارزی ارائه نمی‌شود، اما اطلاعات عمومی بازار در سایت ice.ir که در حال راه‌اندازی است، منتشر می‌شود. اما در سایت دیگری اطلاعات جزئی‌تری به اعضا ارائه می‌شود. ساعت کاری بازار متشکل ارزی هم از ساعت ۸ و ۳۰ دقیقه تا ۳ و نیم بعد ازظهر خواهد بود که این ساعت کاری قابل تغییر است.

کشف نرخ

نکته مهم این بازار جدید ارزی، کشف نرخ واقعی ارز با به حداقل رساندن نقش بازارهای دبی، سلیمانیه، استانبول و هرات در قیمت گذاری ارزی بازار است. بر اساس دستورالعمل اجرایی این بازار جدید ارزی که پیشتر و در اردیبهشت ماه سال جاری در اختیار عموم قرار گرفته است، عرضه و تقاضای بازار به تعیین نرخ ارز دست می زنند. همچنین براساس میانگین قیمت ارز در پایان هر روز، نرخ پایه ارز برای روز بعد تعیین خواهد شد. سامانه بازار به گونه ای طراحی شده است که نرخ کلوزینگ هر روز با نوسان ۵ تا ۱۰ درصد تعیین کننده نرخ روز آینده خواهد بود که این راهکار سیاستی از ایجاد نرخ های کاذب در بازار جلوگیری خواهد کرد.

همچنین سامانه اصلی این بازار به سامانه‌های بانک‌ها، صرافی‌ها و چند بخش مختلف در بانک مرکزی متصل است، به‌طوری که کوچک‌ترین ایراد می‌تواند همه فعالیت‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، به همین دلیل افزایش دقت سامانه در اولویت است. این سامانه همچنین قرار است تهران را به پایتخت ارزی کشور تبدیل کند. بازار متشکل ارزی این امکان را هم ایجاد می‌کند که ساعت نه صبح هر روز، نرخ متوسط مشخص و معاملات بر اساس آن انجام شود این درحالی است که نرخ ارز در بازارهای خارج از کشور حدود ساعت ۱۱ ظهر مشخص می‌شود.

بازار متشکل ارزی در حالی قرار است به فعالیت های ارزی بازار نظم دهد که تجربه جهانی نشان می دهد عملکرد این بازار با دستاوردهای مثبتی در اجرا همراه بوده است. سیاست گذار پولی نیز در تلاش است با بهره گیری از تجربه جهانی در راه اندازی این بازار جدید ارزی، به نوسانات و دلالی های ارزی بازار پایان دهد.

نخستین بار وعهده راه اندازی این بازار جدید ارزی را همتی در ماه های پایانی سال گذشته داده بود. از همان ابتدا این بازار در تلاش بود نقش عوامل روانی و دیگر بازارها را در قیمت گذاری بازار ارزی داخلی را کمرنگ کند و به کشف نرخ واقعی ارز در بازار دست بزند.

وعده دیرینه

اما این وعده در همان آغاز و به دلیل فراهم نبودن زیرساخت های لازم برای راه اندازی به آینده موکول شد و به این ترتیب راه اندازی آن به سال ۹۸ تعمیم داده شد. اما از ابتدای سال جاری تاکنون نیز بانک مرکزی به دفعات وعده راه اندازی این بازار ارزی را می داد و در نهایت به دلیل فراهم نبودن زیرساختهای آن بار دیگر به آینده ای نزدیک موکول می شد. اما در اردیبهشت ماه سال جاری و به دنبال انتشار دستور العمل ها و نحوه فعالیت این بازار جدید ارزی، سیاست گذار به همه آنچه که راه اندازی این بازار را غیرممکن تلقی می کرد و پایان داد و با اعمال سیاست هایی در بازار ارز، برای تحقق وعده دیرینه خود دست به کار شد.

به همین ترتیب بود که در تیر ماه سال جاری، شاهد کاهش تدریجی نرخ ارز و رساندن قیمت دلار به قیمت های ثبت شده در بهمن ماه سال گذشته بودیم. بر این اساس نرخ دلار که از ۱۱ هزار تومان در بهمن ماه سال گذشته با افزایش قیمت همراه شد و به ۱۵ هزار تومان در اردیبهشت ماه سال جاری رسید، با مجموعه سیاست های بانک مرکزی بار دیگر روند کاهشی به خود گرفت و توانست در کانال ۱۱ هزار تومان جا خوش کند.

اما کاهش قیمت ارز در بازار آزاد با افزایش قیمت ارز در سامانه نیما همراه شد، به طوری که سیاست گذار در تلاش بود با کاهش فاصله نرخ های نیمایی و آزاد سازوکارهای راه اندازی بازار متشکل ارزی را نهایی کند و با حداقل نرخ ارز بتواند کار خود را در این بازار جدید ارزی آغاز کند.

پیشتر مدیرعامل بازار متشکل ارزی در رابطه با امکان حذف سامانه نیما با راه اندازی این بازار جدید ارزی گفته بود که این دو بازار در کوتاه‌مدت به‌صورت موازی حرکت می‌کنند، اما در نهایت طبیعی است که یکی شوند.

بازیگران بازار

اما یکی از نکات مهمی که در این بازار ارزی وجود دارد، بازیگران اصلی این بازار هستند. بانک مرکزی به عنوان مرجع اصلی تعیین قیمت و گرداننده اصلی این بازار، ارز حاصل از فروش نفت و فرآورده های نفتی را در اختیار دارد، صادرکنندگان محصولات پتروشیمی به عنوان دیگر بازیگران این بازار ارزی ارزهای حاصل از فروش محصولات پتروشیمی را در اختیار دارند و صادرکنندگان غیرنفتی نیز ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی را در اختیار دارند.

به این ترتیب دارندگان ارزهای نفتی، محصولات پتروشیمی و محصولات غیرنفتی به عنوان بازیگران اصلی این بازار حضور خواهند داشت و کشف نرخ بر اساس ارزهای حاصل از فعالیت های آنان در این بازار جدید ارزی انجام خواهد گرفت.

آنطور که مدیرعامل بازار متشک ارزی اعلام کرده، این بازار جدید ارزی با هدف حذف هیچ بازار دیگری فعالیت خود را آغاز نخواهد کرد، با این حال دستورالعمل های این بازار جدید ارزی و بازیگران اصلی آن نشان می دهد که معاملات همه بازارهای ارزی کشور درنهایت می تواند بر یک مسیر پیش رود و به این ترتیب این انتظار می تواند وجود داشته باشد که بازار متشکل ارزی همه معاملات ارزی بازار را با سازوکار اصلی خود هماهنگ کند.

وجه مثبت این موضوع جلوگیری از ایجاد نوسان در بازار ارزی است. به طوری که هماهنگی همه بازارهای ارزی و تعیین نرخ واحد برای همه معامله گران، از ایجاد نرخ های تبعیضی جلوگیری کرده و نوسانات ارزی بازار را به حداقل میزان ممکن می رساند. این موضوع پیشتر نیز مورد تاکید بسیاری از کارشناسان قرار گرفته، به طوری که رمز موفقیت این بازار جدید ارزی را تعیین نرخ واحد برای تمامی معامله های بازار می دانند.

نقش بانک مرکزی

اما با وجود سازوکارهای روشن این بازار جدید ارزی که مبتنی بر تعیین یک قیمت واحد در بازار است، هنوز هم این پرسش اساسی وجود دارد که آیا این بازار خواهد توانست همه دلالان را از صحنه بازار ارزی کشور خارج کرده و کنترل تمام و کمال آن را سیاست گذار خود به دست بگیرد؟

این سوال از آنجا مطرح می شود که بازیگران اصلی این بازار جدید ارزی را آنهایی تشکیل می دهند که پیشتر نقش نابخردانه خود را در بازار ارزی کشور به نمایش عموم درآورده اند، به طوری که تجار و صادرکنندگان که بیش از ۸۰ درصد آنان دولتی ها هستند از بازگشت ارزهای خود به چرخه اقتصادی کشور خودداری می کردند و به ثبت سفارش در سامانه نیما دست نمی زدند.

هرچند به اعتقاد بسیاری وجود تفاوت قیمتی فاحش بین نرخ های نیمایی و آزاد یکی از دلایل اصلی چنین موضوعی است، با این حال به نظر می رسد شرکت های بزرگ دولتی همواره در فعالیت های غیرشفاف و رانت جویانه مشارکت داشته اند و نقش تراز اول را در صحنه رانت خواری ها و دلالی های ارزی کشور بر عهده داشته اند.

از سوی دیگر لازم است نقش و میزان مداخله بانک مرکزی نیز در این بازار جدید ارزی مشخص شود. پیشتر و در شرایط نوسانی بازار ارز، بانک مرکزی همواره با سرکوب قیمت ها و اعمال سیاست های دستوری سعی در کنترل موقتی قیمت ها داشت اما سازوکار این بازار جدید ارزی هیچ گونه مداخله ای را برنمی تابد که این مهم با توجه به میزان مداخله بانک مرکزی در سیاست گذاری های این بازار جدید مشخص خواهد شد.

با همه اینها به نظر می رسد سیاست گذار تدابیر ویژه ای برای اعمال کنترل بر روند قیمت گذاری بازار ارزی کشور اندیشیده است که اگر این مهم در موعد اصلی خود محقق شود، سازوکارهای ویژه ای در انتظار بازار ارزی کشور خواهد بود.

اقتصاد کلانپیشنهاد ویژه